Tác giả - tác phẩm

Hồn Tết xưa “thở trong từng lõi chữ”

Đặng Xuân Phúc 15:29 12/02/2024

Khởi giác chính là khởi động những cảm giác, cảm xúc về một mùa xuân mới. “Khởi giác” của nhà thơ Đoàn Mạnh Phương là bài thơ viết bằng cảm xúc khác lạ như thế. Bài thơ mà tứ thơ được tạo tác từ cả hai yếu tố: Tâm ý của tác giả và giá trị vốn có của chủ đề Tết và xuân.

Khởi giác

Giữa những hoài niệm di truyền

Ngày ngủ vùi trong sắc hoa đa cảm

Giọt mưa xuân cọ vào cảm giác

Cọ vào ta lời nhắn nhủ thì thầm:

Đừng đánh mất thói quen

đặt chân về nắng ấm.

Giữa những mới mẻ chưa được cắt nghĩa

Mùa xuân là quãng nghỉ bình yên

Những thô nhám xù xì gai góc

Bỗng nằm im trong lớp vỏ non xanh.

Giữa đặc và rỗng

Trong từng kích cỡ không gian

Thấy mình sao thật bé nhỏ

Ngay cả tán của ăng-ten tư duy đã xòe ra hết cỡ

May sao,

hồn vía của Tết xưa

thở trong từng lõi chữ

Mùa xuân mọc thêm chùm rễ mới

Đón những cơn mưa từng cười ngập cỏ

Ngày thản nhiên xanh

Giữa những mở phơi và khai lộ…

Lại bắt đầu một khởi động mới

Bằng những giấc mơ đã từng làm cháy bóng tối

để mọc lên một ánh sáng

vừa an yên, bình dị, sớm nay…

(Đoàn Mạnh Phương)

Khởi giác chính là khởi động những cảm giác, cảm xúc về một mùa xuân mới. “Khởi giác” của nhà thơ Đoàn Mạnh Phương là bài thơ viết bằng cảm xúc khác lạ như thế. Bài thơ mà tứ thơ được tạo tác từ cả hai yếu tố: Tâm ý của tác giả và giá trị vốn có của chủ đề Tết và xuân.

unnamederhgrdtht.jpg

Mùa xuân là sự khởi đầu - khởi đầu một năm mới, khởi nguồn cho một tư duy, khát vọng và kỳ vọng mới… Nhưng, cách cảm nhận về những điều sâu lắng của mùa xuân thì mỗi người mỗi vẻ, giống như hoa xuân đua nở đầu mùa.

Xuân về, vạn vật được sưởi ấm sau khoảng thời gian dài lạnh lẽo của mùa đông, thảm thực vật cũng nhờ đó mà đâm chồi nảy lộc. Cái đặc trưng riêng có ấy của mùa xuân, đẹp thay lại phù hợp một cách hoàn hảo với quan niệm văn hóa phương Đông truyền thống, nhất là với người Việt, khi cho rằng xuân là mùa của mọi sự tái sinh và khởi phát. Vì thế, một năm bắt đầu bằng mùa xuân và Tết Nguyên Đán, chính là dấu ấn đậm nét nhất của thời khắc giao mùa, để tạo nên những “khởi giác” khác biệt của thời gian.

Nhà thơ Đoàn Mạnh Phương, thông qua “khởi giác” đã đặt mùa xuân ở đúng vị trí “khởi nguồn” cho những cảm giác mới trong suy ngẫm của con người (chứ không chỉ là khởi nguồn của vạn vật xoay vần, hết mùa đông lại đến mùa xuân…). Ở đây, xuân không chỉ là sự nhắc đến bằng lời, mà xuân đã đến bằng những đặc tính vốn có của nó, bởi ta đã thấy được những “giọt mưa xuân” cùng “lớp vỏ non xanh” của đất trời, thiên nhiên nơi ta đang sống và được tận hưởng điều “khởi giác” ấy.

Không thể phủ nhận rằng, Tết Nguyên Đán có ý nghĩa đặc biệt đối với người Việt. Tết khơi dậy những ký ức, những kỷ niệm đã hằn sâu trong tiềm thức. Tết là niềm ngưỡng vọng và tri ân dành gửi đến người đã khuất, như nhắc nhở cháu con về cội nguồn tiên tổ; là sự linh thiêng đầy xao xuyến trong thời khắc giao thừa tống cựu nghênh tân. Hơn thế nữa, Tết là niềm vui sum họp, sự đoàn tụ của gia đình, làng xóm quê hương… Hàng ngàn năm nay, Tết đều như vậy. Tết đến, xuân về thường mang tới cho con người những niềm vui mới nở, cũng vì thế mà nhiều khi khiến mỗi người dễ “ngủ vùi trong sắc hoa đa cảm” của xuân, của Tết mà cũng dễ lãng quên đi những “hoài niệm di truyền” vẫn đang ẩn sâu trong ký ức của chính mình. Thực tế ấy, may thay đã có những giọt mưa xuân trong “khởi giác” chạm vào cảm xúc để nhắc nhớ mỗi người một cách thật tinh tế qua cảm xúc của nhà thơ: “Đừng đánh mất thói quen/ đặt chân về nắng ấm”, và nhờ đó những hoài niệm - một cảm xúc liên quan đến sự khao khát những gì thuộc về quá khứ, vẫn là điều không dễ gì quên đi; giúp và khuyên ta trở lại với những điều đáng nhớ mà thực tiễn cuộc sống mang đến, dẫu đó là niềm vui hay nỗi buồn… Đó chính là “nắng ấm” của cuộc đời, để ta có được sự khởi nguồn năm mới mà cả quá khứ và hiện tại cùng in dấu làm nên.

Thơ Đoàn Mạnh Phương luôn mang sắc thái và cách thể hiện riêng độc đáo, đầy thi ảnh cùng chiều sâu lý trí và chiều rộng cảm xúc. Để có thể hiểu đầy đủ được những lời thơ và con chữ trong thơ anh, phải đọc kỹ, nghĩ sâu… Nhưng điều đặc biệt là khi đã hiểu được thơ của Đoàn Mạnh Phương thì tất cả đều khẳng định sự thẩm thấu của thơ ấy và cái tài tình của nhà thơ trong sử dụng câu chữ để truyền tải những cảm xúc tinh tế nhất.

Trong “Khởi giác”, mùa xuân tươi đẹp không chỉ bởi thiên nhiên sang trang mở đầu năm mới, thời tiết ấm áp hơn, cây cối đâm chồi nảy lộc…, mà xuân về còn là sự “nảy mầm” của những khát vọng đẹp, những ý tưởng hay, những nghĩ suy tươi mới; là “quãng nghỉ bình yên” để ta có thể dành tâm tư, chiêm nghiệm về chính mình và về chính cuộc sống. Vì vậy mà… “Những thô nhám xù xì gai góc/ Bỗng nằm im trong lớp vỏ non xanh…”. Xuân góp phần hiện thân cái mới và vẻ đẹp, ẩn giấu đi cái xù xì, thô nhám theo thời gian, làm cho cuộc sống đẹp lên hơn, con người yêu nhiều hơn để quên đi những vất vả, gian truân, những nỗi buồn đã qua…

Không chỉ như vậy. Xuân về… cơn mưa phùn chợt đến rồi chợt đi, để lại những giọt nước mát lành đọng long lanh trên những vạt lá trong vườn nhà. Cả những mầm rau non xanh cũng không vô tư nữa, như gieo vào lòng người chút bâng khuâng thương nhớ - nhớ về thời con trẻ, nhớ về ông, bà, cha, mẹ, về các kỷ niệm bạn bè, đồng nghiệp trên những chặng đường gian khó có nhau… Mùa xuân của ký ức trong veo, ngọt ngào như cổ tích… Những giọt mưa xuân tưởng như mỏng manh ấy vẫn đủ tưới ẩm những nơi đã khô cằn trong mùa đông, đủ tắm mát tâm hồn và nảy lên trong lòng người những lộc xanh hy vọng. Những vẻ đẹp ấy đã hiện diện đầy đủ trong bài thơ “Khởi giác”.

Nhưng… ở “Khởi giác” còn gợi lên trong câu thơ một ý niệm về cuộc sống, lấy cái thiên nhiên, trời đất để nói về lòng người. Tại sao lại là “Giữa đặc và rỗng/ trong từng kích cỡ không gian”? Đúng là một cách thể hiện “thở trong từng lõi chữ” của thơ Đoàn Mạnh Phương. Với “đặc” và “rỗng”, phải chăng tác giả muốn nhắc về những cái trái chiều vẫn xen lồng trong đời sống: Điều thực chất và điều không thực chất; cái tốt và cái không tốt ở đời? Không phải không có lúc ta cảm thấy bất an về một thực tế phũ phàng, về một nghịch cảnh của điều nhân văn và khi ấy “thấy mình sao thật bé nhỏ”, tưởng chừng bất lực nhưng ngược lại làm bật lên các khát vọng của con người trước mùa xuân. Thực ra, cũng không có gì lạ trong cuộc sống hiện thời, nhưng đã là nghịch cảnh thì không ai muốn… Và, nhà thơ đã hiểu thấu lòng người, hiểu sâu giá trị của Tết cổ truyền dân tộc. Nhờ nghĩ đến “hồn vía của Tết xưa/ thở trong từng lõi chữ” mà “đặc” - “rỗng” được phân minh, được hóa giải; để “Mùa xuân mọc thêm chùm rễ mới” và với mỗi người “Lại bắt đầu một khởi động mới/ Bằng những giấc mơ đã từng làm cháy bóng tối/ để mọc lên một ánh sáng/ vừa an yên, bình dị, sớm nay…”. Một lời kết có hậu, đúng với những kỳ vọng, ước mong khi Tết đến, xuân về. “Khởi giác” là một bài thơ hay về mùa xuân và bài thơ cũng thể hiện phong cách thơ của Đoàn Mạnh Phương trong hành trình sáng tác của mình tận hiến tới bạn đọc trong sáng tạo nghệ thuật thơ.

Nhà thơ Đoàn Mạnh Phương, sinh năm 1964, quê Nam Định. Ông hiện là Tổng Biên tập Tạp chí Việt Nam Hội nhập; Phó Viện trưởng Viện Chính sách Pháp luật và Quản lý Liên hiệp các Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam; hội viên Hội Nhà văn Việt Nam. Đoàn Mạnh Phương đã xuất bản 4 tập thơ: Mắt đêm (1996), Câu thơ mặt người (1999), Ngày rất dài (2007), Mưa ký ức (2021).

Bài liên quan
  • Ra mắt nhiều sách mới về chủ đề Tết và mùa xuân
    Với mong muốn mang lại những ấn phẩm đẹp với nội dung phong phú về phong tục tập quán, không khí đón Tết cổ truyền của Việt Nam trên khắp mọi miền đất nước, nhiều năm qua NXB Kim Đồng đã thực hiện những ấn phẩm sách giới thiệu với bạn đọc mỗi dịp Tết đến xuân về. Dịp Tết Nguyên Đán Giáp Thìn 2024, NXB Kim Đồng ra mắt nhiều ấn phẩm mới chủ đề về Tết, mùa xuân.
(0) Bình luận
  • “Công cuộc đổi mới, tư duy mới, thực tiễn mới”: Kiến giải sâu sắc nhiều vấn đề lý luận và thực tiễn
    Trước khi trở thành chính khách, tác giả Phạm Quang Nghị từng là chiến sĩ trực tiếp chiến đấu nơi chiến trường Nam Bộ, đồng thời ông còn là nhà báo, nhà văn, nhà nghiên cứu có tâm có tầm dành cả cuộc đời cống hiến cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Những trải nghiệm thực tế sâu sắc cùng vốn sống phong phú đã hun đúc trong ông một tầm nhìn rộng mở và cả những trăn trở với thời cuộc.
  • Hiểu thêm những trang sử hào hùng của dân tộc qua ấn phẩm của NXB Kim Đồng
    Nhân dịp kỉ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công (19/8/1945 – 19/8/2025) và Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (02/9/1945 – 02/9/2025), NXB Kim Đồng ra mắt nhiều ấn phẩm tôn vinh những người con ưu tú của dân tộc, ngợi ca vẻ đẹp quê hương đất nước, tình đoàn kết các dân tộc anh em; qua đó giúp bạn đọc hiểu thêm về những trang sử hào hùng và hành trình giành độc lập dưới ngọn cờ của Đảng và Bác Hồ kính yêu.
  • Tái bản cuốn sách “Cách mạng Tháng Tám 1945: Thắng lợi vĩ đại đầu tiên của dân tộc Việt Nam trong thế kỷ XX”
    Kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công và Quốc khánh Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2/9/1945 – 2/9/2025), Nhà xuất bản Tổng hợp Thành phố Hồ Chí Minh cho biết, vừa tái bản cuốn sách “Cách mạng Tháng Tám 1945: Thắng lợi vĩ đại đầu tiên của dân tộc Việt Nam trong thế kỷ XX” của GS.TS.NGND Trịnh Nhu và PGS.TS Trần Trọng Thơ.
  • Khám phá 54 sắc màu văn hóa trong "Chung một ngôi nhà"
    Nhân kỷ niệm 80 năm Quốc khánh (2/9/1945 – 2/9/2025), Nhà xuất bản Kim Đồng giới thiệu ấn phẩm đặc biệt “Chung một ngôi nhà – Atlas 54 dân tộc Việt Nam” do tác giả Võ Thị Mai Chi biên soạn, họa sĩ Hồ Quốc Cường minh họa. Cuốn sách mang đến cho độc giả cái nhìn sinh động về văn hóa và đời sống tinh thần phong phú của 54 dân tộc, đồng thời là hành trang tinh thần giúp thế hệ trẻ gìn giữ bản sắc, nuôi dưỡng tình yêu quê hương và tự tin hội nhập quốc tế.
  • Ân Kiện Linh kể chuyện chiến tranh, tình yêu và đức tin trong "Môi Cầu Vồng"
    “Môi Cầu Vồng” của nhà văn Ân Kiện Linh, do Bùi Thị Thiên Thai dịch, vừa được NXB Phụ nữ Việt Nam phát hành trên toàn quốc. Cuốn sách kể câu chuyện gia đình Do Thái lưu vong ở Thượng Hải những năm 1939–1946, vừa tái hiện lịch sử chiến tranh, vừa gửi gắm thông điệp về lòng dũng cảm, tình bạn và hy vọng vượt lên nghịch cảnh.
  • Ra mắt bản tiếng Việt tác phẩm thiếu nhi kinh điển của Astrid Lindgren
    “Ronia - Con gái của tướng cướp” – kiệt tác thiếu nhi của nhà văn Thụy Điển Astrid Lindgren vừa được Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam phát hành tháng 7/2025, bổ sung vào Tủ sách Thiếu nhi kinh điển. Ngay sau khi phát hành, tác phẩm đã thu hút sự quan tâm của đông đảo bạn đọc, khiến nhà xuất bản nhanh chóng in nối bản để đáp ứng nhu cầu độc giả.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • “Công cuộc đổi mới, tư duy mới, thực tiễn mới”: Kiến giải sâu sắc nhiều vấn đề lý luận và thực tiễn
    Trước khi trở thành chính khách, tác giả Phạm Quang Nghị từng là chiến sĩ trực tiếp chiến đấu nơi chiến trường Nam Bộ, đồng thời ông còn là nhà báo, nhà văn, nhà nghiên cứu có tâm có tầm dành cả cuộc đời cống hiến cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Những trải nghiệm thực tế sâu sắc cùng vốn sống phong phú đã hun đúc trong ông một tầm nhìn rộng mở và cả những trăn trở với thời cuộc.
  • Khắc họa non sông gấm vóc Việt Nam qua bản trường ca hội hoạ
    Với 63 tác phẩm nối dài thành một tổng thể hơn 300 mét, triển lãm “Chào Việt Nam – Quê hương tôi” của họa sĩ Ngô Bá Hoàng tại Bảo tàng Hà Nội được ví như một bản trường ca hội họa về đất nước và con người Việt Nam. Không chỉ mang đến cho công chúng một không gian nghệ thuật giàu cảm xúc, triển lãm còn khẳng định sức sống của hội họa hoành tráng trong việc chuyển tải tình yêu quê hương và niềm tự hào dân tộc.
  • Triển lãm tranh “Nước non ngàn dặm”: Tri ân Tổ quốc dịp 80 năm Quốc khánh
    Trung tâm Hoạt động Văn hóa Khoa học Văn Miếu - Quốc Tử Giám (TP. Hà Nội) vừa cho biết, nhân dịp kỷ niệm 80 năm Quốc khánh Nước Cộng hòa XHCN Việt Nam (2/9/1945 - 2/9/2025), Trung tâm phối hợp với Câu lạc bộ “Tôi vẽ” tổ chức triển lãm “Nước non ngàn dặm” tại Nhà Thái học, Văn Miếu – Quốc Tử Giám.
  • 6 điểm bắn pháo hoa mừng 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9
    UBND Thành phố ban hành Kế hoạch số 236/KH-UBND ngày 22/8 về Tổ chức bắn pháo hoa nhân dịp Kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám thành công (19/8/1945 - 19/8/2025) và Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (02/9/1945 - 02/9/2025) tại Thủ đô Hà Nội.
  • Hồ Gươm - mảnh hồn thiêng giữa lòng Hà Nội
    Tôi vẫn nhớ như in cái buổi sớm mùa thu năm ấy, lần đầu tiên đặt chân đến Hà Nội. Thành phố mơ ước, thành phố của bao câu chuyện cổ tích mẹ kể, của những bài thơ tôi từng học, bài hát tôi nghe thuở nhỏ, bỗng chốc hiện ra trước mắt – thật đến rưng rưng. Hồ hiện lên giữa lòng thành phố trước mắt tôi như viên ngọc bích xanh rêu lung linh, huyền diệu. Hồ Gươm – hay Hồ Hoàn Kiếm – đã in sâu vào ký ức tôi bằng một vẻ đẹp không thể gọi tên, vừa cổ kính, vừa thiêng liêng, vừa nhẹ nhàng như tiếng vọng từ quá khứ xa xăm.
Đừng bỏ lỡ
  • Hà Nội miễn vé xe buýt và đường sắt đô thị dịp Quốc khánh 2/9
    UBND TP Hà Nội quyết định miễn tiền vé sử dụng các phương tiện vận tải hành khách công cộng có trợ giá, gồm xe buýt và đường sắt đô thị trong bốn ngày từ 30/8- 2/9/2025.
  • Khát vọng phát triển, xây dựng người Kim Liên thanh lịch, văn minh
    Đại hội đại biểu Đảng bộ phường Kim Liên lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030 diễn ra ngày 22/8 với chủ đề “Phát huy truyền thống lịch sử, văn hóa, anh hùng, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân; kỷ cương, sáng tạo, trách nhiệm".
  • Chương trình nghệ thuật đặc biệt “Hà Nội - Sáng mãi khát vọng Việt Nam”
    Chương trình là lời tri ân sâu sắc tới các thế hệ đi trước - những người đã hiến dâng tuổi trẻ và xương máu cho nền độc lập, tự do của Tổ quốc. Đồng thời, tôn vinh những thành tựu nổi bật, toàn diện và bền vững mà đất nước nói chung và Thủ đô Hà Nội nói riêng đã đạt được, đặc biệt sau 40 năm đổi mới.
  • "Nhà tôi có treo một lá cờ" - MV mới của Hà Anh Tuấn rợp sắc cờ đỏ, gợi niềm tự hào Việt Nam
    Ca khúc "Nhà tôi có treo một lá cờ" là bài hát trong MV mới của ca sĩ Hà Anh Tuấn. Ca khúc chứa chan tình yêu dành cho Quốc kỳ của người Việt Nam. Đồng thời là lời tri ân đến các thế hệ cha anh đã hy sinh vì độc lập, tự do; đồng thời gửi gắm thông điệp về niềm tự hào và trách nhiệm của thế hệ hôm nay trong hành trình dựng xây đất nước.
  • [Podcast] Cổng trại bảo an binh – Dấu ấn ngày toàn thắng
    Mùa thu năm 1945, Hà Nội rợp cờ đỏ sao vàng, khắp phố phường vạn người như một cùng cất tiếng hô vang “Độc lập – Tự do”, đánh dấu thắng lợi vĩ đại của Cách mạng tháng Tám. Trải qua tám thập kỷ, nhiều di tích từ mùa thu năm ấy vẫn còn hiện hữu giữa đời sống hôm nay, kể lại câu chuyện của một Thủ đô Anh hùng của đất nước Việt Nam anh hùng. Trong dòng chảy ấy, Cổng Trại Bảo An binh chính là dấu tích của cuộc Tổng khởi nghĩa Cách mạng tháng Tám năm 1945 - một sự kiện lịch sử trọng đại của đất nước.
  • "Hạt giống hạnh phúc" - Phim tài liệu đặc biệt về tình hữu nghị Việt Nam và Cuba phát sóng tối 2/9
    Bộ phim tài liệu với tên gọi "Hạt giống hạnh phúc" sẽ được phát sóng vào 20h10 tối 2-9-2025 trên kênh VTV1. Cùng thời điểm này, Truyền hình Quốc gia Cuba - Cubavisión cũng phát sóng bộ phim đặc biệt này, mở ra một dấu mốc hiếm có trong lịch sử hợp tác truyền hình giữa hai nước.
  • [Video] Triển lãm “Mùa Xuân độc lập”: Tôn vinh khát vọng tự do và hòa bình qua lăng kính hội họa
    Với phong cách kết hợp giữa chất liệu sơn mài truyền thống và tư duy tạo hình đương đại, các tác phẩm được trưng bày trong triển lãm “Mùa Xuân độc lập” tại Bảo tàng Hồ Chí Minh nhân kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng 8 thành công và 80 năm Quốc khánh 2/9, mỗi bức tranh của họa sỹ trẻ Chu Nhật Quang mang đến cảm nhận về chiều sâu thẩm mỹ mới mẻ, tôn vinh khát vọng độc lập, tự do và hòa bình của dân tộc Việt Nam.
  • Hà Nội rực rỡ cờ hoa – Tự hào 80 năm mùa Thu cách mạng
    Tháng Tám lịch sử lại về, mang theo ký ức hào hùng của dân tộc. Tròn 80 năm kể từ Cách mạng tháng Tám 1945, Hà Nội hôm nay khoác lên mình chiếc áo rực rỡ trong những ngày chuẩn bị cho Quốc khánh 2/9. Trên từng góc phố, nẻo đường, Thủ đô vừa cổ kính vừa hiện đại như sống lại khí thế mùa Thu cách mạng, đồng thời thể hiện khát vọng vươn lên của đất nước trong kỷ nguyên mới.
  • Kiện toàn Ban Chỉ đạo xây dựng, bảo tồn và phát huy giá trị khu di tích chùa Hương
    UBND Thành phố Hà Nội đã ban hành Quyết định số 4248/QĐ-UBND ngày 14/8/2025 về kiện toàn Ban Chỉ đạo xây dựng, hoàn thiện Đề án đổi mới mô hình tổ chức, phương thức quản lý, bảo tồn, phát huy giá trị khu di tích quốc gia đặc biệt lịch sử và danh lam thắng cảnh quần thể Hương Sơn (chùa Hương), thành phố Hà Nội.
  • Phát triển phường Từ Liêm thành đô thị văn minh tiêu biểu từ giá trị văn hóa truyền thống
    Sáng 19/8, Đảng bộ phường Từ Liêm (Hà Nội) đã long trọng tổ chức Đại hội đại biểu Đảng bộ phường Từ Liêm lần thứ I nhiệm kỳ 2025 - 2030 với tinh thần “Đoàn kết – Dân chủ - Kỷ cương – Đột phá – Phát triển”.
Hồn Tết xưa “thở trong từng lõi chữ”
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO