Hồi sinh đồ chơi trung thu thất truyền của trẻ em Hà Nội xưa
kinhtedothi|08/09/2022 08:07
Từ cái tâm của một nghệ nhân trẻ, Đặng Văn Hậu đã dùng hết tâm huyết để từng bước khôi phục lại con giống bột - món đồ chơi trung thu truyền thống của trẻ em Hà Nội vốn đã thất truyền trong thời gian dài.
Với trẻ em Hà Nội xưa, bên cạnh đèn ông sao, mũ lân, mâm cỗ, đèn cù... vẫn còn một món đồ chơi luôn in sâu trong tâm trí của những người đã từng có tuổi thơ trẻ nhỏ, đó là những bộ đồ chơi con giống làm từ bột gạo bày bên mâm ngũ quả ngày Tết Trung thu.
Quầy hàng của nghệ nhân trẻ Đặng Văn Hậu là gian hàng duy nhất trưng bày và bán những bộ con giống bột đồ chơi Trung thu xưa cũ giữ nguyên nét hồn của ngày Tết trẻ em.
Nghệ nhân Đặng Văn Hậu chia sẻ, con giống bột là đồ chơi không thể thiếu với trẻ em Hà Nội xưa. Con giống bột có 3 phong cách chính là con giống Phú Xuyên (con gọi là con bánh chim cò), con giống Đồng Xuân (con giống phố ta) và con giống phố Khách (phố Tàu).
Nghệ nhân Hậu cho biết thêm, hiện nay khái niệm Tò he mà mọi người biết nhiều là cách gọi sai của con giống bột. Thực tế, Tò he là một ngoại đồ chơi bằng đất nung, hình con chim, con gà, có thể thổi kêu được. Trong ảnh là con Tò te, cũng là một loại đồ chơi nặn từ một gạo và cắm thêm lưỡi gà có thể thổi kêu thành tiếng tò te.
Theo lời kể của Đặng Văn Hậu, con giống bột vốn giữ được tên gốc nhưng một sự nhầm lần năm 1990 đã khiến cái tên bị thay đổi hoàn toàn. Trong một ngày hội, cụ Đặng Văn Tố miệt mài nặn những con giống bột đầy màu sắc, có một nhà báo đột nhiên hỏi "đây có phải Tò he không?". Do quá đông nên cụ Tố ậm ừ cho xong và cái tên Tò he bắt đầu gắn với con giống bột từ đó.
"Năm 1990, sự sai lầm Tò he đã khiến nhiều cụ cao niên trong làng Xuân La, Phú Xuyên rất tức giận bởi những sản phẩm đầy tâm huyết, màu sắc và giá trị văn hoá lại bị nhầm thành một thứ đồ chơi ăn xổi và làm hàng loạt. Hiện tại,tôi vẫn đang trong quá trình phục dựng lại những con giống bột đồ chơi. Tuy biết rằng cái tên Tò he đang là sai và rất muốn tìm hướng để trả lại tên cũ cho con giống bột nhưng Tò he đã là tên được mọi người biết đến và rất khó để có thể tìm lại được tên cũ" - nghệ nhân Đặng Văn Hậu chia sẻ thêm.
Theo lời kể của Hậu, thậm chí đến con giống Phú Xuyên (con bánh chim cò) cũng không được người dân làng nặn từ năm 1989. Thay vào đó, từ những năm 90, người làng Xuân La lại hay nặn con giống bột trên que tre với hình tượng bộ đội, người lính, người hùng, siêu nhân... Đến vài năm gần đây, con giống Phú Xuyên mới được hồi sinh.
Từ năm 2017, dưới sự hướng dẫn của nhà nghiên cứu văn hoá Trịnh Bách và truyền kỹ thuật của nghệ nhân Phạm Thị Nguyệt Ánh, nghệ nhân Hậu cũng từng bước khôi phục lại những bộ con giống bột truyền thống của hai phong cách Đồng Xuân và phố Khách.
"Lúc mới bắt đầu khôi phục các con giống bột, gia đình tôi còn ngăn cản nhưng vì quá yêu những con giống sinh động này nên tôi vẫn cố làm. Không chỉ là những món đồ chơi, trong đó còn chứa đựng cả những giá trị văn hoá và những bài học, những câu chuyện ẩn sau từng con giống" - nghệ nhân Hậu chia sẻ.
Bộ Ngũ hổ nặn theo phong cách Đồng Xuân. Đây là những con giống bột được các bà, các cô khu vực Đồng Xuân, phố cổ lúc nhàn rỗi mà ngồi nặn ra. Chủ đề con giống Đồng Xuân là những hình tượng dân gian, gần gũi với đời sống con người cùng nét nặn đơn sơ, mộc mạc.
Bộ Tứ linh đại diện tiêu biểu cho phong cách con giống phố Khách, vốn là một cách nặn đất của những người Hoa sống tại Hà Nội xưa. Phong cách này cần một bộ dụng cụ chuyên biệt, đề cao sự tinh xảo, cầu kì và chủ đề thường là những hình tượng gắn với thần thoại
Ngoài nắm bắt toàn bộ kỹ thuật của ba phong cách con giống bột, nghệ nhân Đặng Văn Hậu đã sáng tạo, cải tiến và nâng tầm con giống bột hơn nữa. Từ kinh nghiệm cá nhân, anh kết hợp những kỹ thuật đặc trưng nhất của cả 3 phong cách để tạo ra những con giống bột mới. Trong ảnh là bộ "Nghê hý châu" với phần đuôi là kỹ thuật xoắn màu bột đặc trưng của phong cách Phú Xuyên, thân mình vảy tinh xảo của con giống phố Khách và miệng ngậm châu của con giống Đồng Xuân.
Bộ Ngũ hổ được nghệ nhân Hậu nặn trong năm Nhâm Dần cũng được sử dụng kết hợp kỹ thuật của 3 phong cách dựa trên hình tượng ngũ hổ của tranh dân gian Việt Nam.
Quầy hàng của nghệ nhân Hậu tại số 75 Hàng Mã luôn thu hút nhiều người yêu thích những giá trị truyền thống.
"Những năm gần đây, kể cả năm nay, những bộ con giống bột tôi làm ra không kịp để bán. Thậm chí, hiện nay chúng tôi còn đang nợ đơn hàng khoảng 200-300 mẫu nữa nhưng có lẽ sẽ chỉ đáp ứng được một nửa. Bởi lẽ, nặn con giống bột như thế này rất mất thời gian. Ví dụ như ông Tiến sỹ, ngồi nặn cả ngày chỉ được 4-5 mẫu" - nghệ nhân Hậu chia sẻ.
"Hiện nay, tôi cũng nhận đào tạo học viên hàng năm miễn phí. Tuy nhiên, các bạn ở lại với nghề rất ít bởi nặn một con que chỉ mất 3-5 phút dễ hơn là bỏ cả ngày chỉ để nặn được một con giống bột. Để phù hợp với điều kiện kinh tế và thị hiếu, tôi cũng có cải tiến về nguyên liệu để con giống bột đẹp hơn, tinh xảo hơn và bảo quản được lâu hơn" - nghệ nhân Đặng Văn Hậu nói thêm.
Bình luận của bạn đã được gửi và sẽ hiển thị sau khi được duyệt bởi ban biên tập.
Ban biên tập giữ quyền biên tập nội dung bình luận để phù hợp với qui định nội dung của Báo.
Phó Chủ tịch UBND Thành phố Vũ Thu Hà vừa ký Quyết định số 614/QĐ-UBND ngày 06/02/2025 về kiểm tra việc chấp hành các quy định của pháp luật công tác an toàn, vệ sinh lao động - Phòng, chống cháy nổ năm 2025.
Theo Báo cáo chỉ số đánh giá chuyển đổi số năm 2023 (DTI 2023), Hà Nội lọt vào Top 10, tăng 18 bậc, vươn lên vị trí thứ 6 trong bảng xếp hạng 63 tỉnh, thành phố.
Sáng ngày 7/2, tại Công viên Tuổi trẻ Thủ đô, UBND quận Hai Bà Trưng tổ chức Lễ phát động “Tết trồng cây đời đời nhớ ơn Bác Hồ" Xuân Ất Tỵ 2025. Dự chương trình có: Phó Bí thư Thường trực Thành ủy Hà Nội Nguyễn Văn Phong.
Chủ tịch UBND thành phố Hà Nội Trần Sỹ Thanh vừa ký Quyết định số 592/ QĐ-UBND về việc tặng Bằng khen cho các tập thể, cá nhân có thành tích trong tổng kết phong trào “Toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc” năm 2024.
UBND thành phố Hà Nội vừa ban hành Quyết định 591/QĐ-UBND ngày 4/1/2025 về việc khen thưởng các tập thể, cá nhân có thành tích trong công tác tổ chức, triển khai các hoạt động kỷ niệm 70 năm Ngày Giải phóng Thủ đô (10/10/1954 - 10/10/2024) - đợt 2.
Ban Cán sự Đảng UBND thành phố Hà Nội đã có Tờ trình số 17-TTr/BCSĐ ngày 3-2-2025 gửi Thường trực Thành ủy về việc xin chủ trương điều chỉnh phương án sắp xếp tổ chức bộ máy các sở thuộc khối chính quyền thành phố Hà Nội.
Sáng ngày 7/2 (tức mùng 10 tháng Giêng năm Ất Tỵ), Huyện uỷ - HĐND – UBND – Ủy ban MTTQ Việt Nam huyện Thanh Oai đã long trọng tổ chức Lễ đón nhận Bằng xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt chùa Bối Khê, đồng thời khai hội chùa Bối Khê xuân Ất Tỵ 2025 với nhiều hoạt động đặc sắc.
Ngày 6/2, Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch (VHTTDL) ban hành Công văn số 418/BVHTTDL-VHCS gửi UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương về việc bảo đảm thực hiện nếp sống văn minh, an toàn, tiết kiệm trong các hoạt động lễ hội sau Tết Nguyên đán Ất Tỵ và Lễ hội xuân năm 2025.
Phó Chủ tịch UBND Thành phố Vũ Thu Hà vừa ký Quyết định số 614/QĐ-UBND ngày 06/02/2025 về kiểm tra việc chấp hành các quy định của pháp luật công tác an toàn, vệ sinh lao động - Phòng, chống cháy nổ năm 2025.
Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính vừa ký Công điện số 10/CĐ-TTg ngày 7/2/2025 về tăng cường chỉ đạo công tác tuyển sinh trung học cơ sở, tuyển sinh trung học phổ thông và quản lý hoạt động dạy thêm, học thêm.
Từ ngày 29/3 đến 7/4/2025 (tức từ mùng 1-10/3 âm lịch), Giỗ Tổ Hùng Vương và Tuần Văn hóa - Du lịch Đất Tổ năm Ất Tỵ sẽ diễn ra tại thành phố Việt Trì, Khu di tích lịch sử Đền Hùng và các địa phương trong tỉnh Phú Thọ.
UBND thành phố Hà Nội vừa ban hành Quyết định 591/QĐ-UBND ngày 4/1/2025 về việc khen thưởng các tập thể, cá nhân có thành tích trong công tác tổ chức, triển khai các hoạt động kỷ niệm 70 năm Ngày Giải phóng Thủ đô (10/10/1954 - 10/10/2024) - đợt 2.
Lễ hội Lim xuân Ất Tỵ năm 2025 được tổ chức vào ngày 9 và 10/2 (tức ngày 12 và 13 tháng Giêng) tại thị trấn Lim, xã Nội Duệ và xã Liên Bão (huyện Tiên Du, Bắc Ninh) với nhiều hoạt động đặc sắc.
UBND huyện Thanh Oai (TP. Hà Nội) vừa thông tin, ngày 7/2/2025 (mùng 10 tháng Giêng năm Ất Tỵ), Huyện ủy - HĐND - UBND - Ủy ban MTTQ Việt Nam huyện Thanh Oai sẽ tổ chức Lễ đón nhận Bằng xếp hạng Di tích quốc gia đặc biệt chùa Bối Khê, đồng thời Khai hội Xuân Ất Tỵ 2025.
Chiều 5/2 (tức Mùng 8 Tết Âm lịch), tại đình làng Phú Gia (quận Tây Hồ), Hội làng nghề truyền thống Xôi Phú Thượng phối hợp với Tiểu ban Quản lý di tích làng Phú Gia tổ chức Lễ hội Xôi lần thứ VIII năm 2025.
Chợ nhỏ làng lụa Vạn Phúc quê tôi xưa không sầm uất, ồn ào mà mang dáng vẻ như những người thợ dệt nhẹ nhàng, mảnh mai, mềm mại. Chợ họp trên một đoạn đường sau ngôi đình làng cổ kính nổi tiếng thờ đức Thành hoàng làng Ả Lã Đê Nương, người có công dạy nghề dệt lụa cho dân, để hôm nay tiếng thơm của lụa Vạn Phúc vang xa thật xa…
NSND Tấn Minh, diva Mỹ Linh, ca sĩ Hà Nhi... sẽ biểu diễn trên sân khấu kính, giữa lòng hồ tại Bảo tàng Hà Nội (Phạm Hùng, Nam Từ Liêm) đúng ngày 14/2 với tên gọi "True Love Seasons Show".
Sáng 5/2 (mùng 8 tháng Giêng năm Ất Tỵ), tại cụm di tích Đền thờ vua Phùng Hưng; Đền thờ và lăng Vua Ngô Quyền (thôn Cam Lâm - xã Đường Lâm), Thị ủy – HĐND – UBND - Ủy ban MTTQ Việt Nam thị xã Sơn Tây tổ chức Lễ khai bút đầu năm và phát động Tết trồng cây xuân Ất Tỵ 2025.
Tài năng trẻ Nguyễn Đức Kiên, học sinh của Học viện Âm nhạc quốc gia vừa giành giải Nhất cuộc thi Piano quốc tế Fujairah lần thứ 06 tại Các Tiểu vương quốc Ả rập thống nhất (UAE).