Hồi sinh đồ chơi trung thu thất truyền của trẻ em Hà Nội xưa
kinhtedothi|08/09/2022 08:07
Từ cái tâm của một nghệ nhân trẻ, Đặng Văn Hậu đã dùng hết tâm huyết để từng bước khôi phục lại con giống bột - món đồ chơi trung thu truyền thống của trẻ em Hà Nội vốn đã thất truyền trong thời gian dài.
Với trẻ em Hà Nội xưa, bên cạnh đèn ông sao, mũ lân, mâm cỗ, đèn cù... vẫn còn một món đồ chơi luôn in sâu trong tâm trí của những người đã từng có tuổi thơ trẻ nhỏ, đó là những bộ đồ chơi con giống làm từ bột gạo bày bên mâm ngũ quả ngày Tết Trung thu.
Quầy hàng của nghệ nhân trẻ Đặng Văn Hậu là gian hàng duy nhất trưng bày và bán những bộ con giống bột đồ chơi Trung thu xưa cũ giữ nguyên nét hồn của ngày Tết trẻ em.
Nghệ nhân Đặng Văn Hậu chia sẻ, con giống bột là đồ chơi không thể thiếu với trẻ em Hà Nội xưa. Con giống bột có 3 phong cách chính là con giống Phú Xuyên (con gọi là con bánh chim cò), con giống Đồng Xuân (con giống phố ta) và con giống phố Khách (phố Tàu).
Nghệ nhân Hậu cho biết thêm, hiện nay khái niệm Tò he mà mọi người biết nhiều là cách gọi sai của con giống bột. Thực tế, Tò he là một ngoại đồ chơi bằng đất nung, hình con chim, con gà, có thể thổi kêu được. Trong ảnh là con Tò te, cũng là một loại đồ chơi nặn từ một gạo và cắm thêm lưỡi gà có thể thổi kêu thành tiếng tò te.
Theo lời kể của Đặng Văn Hậu, con giống bột vốn giữ được tên gốc nhưng một sự nhầm lần năm 1990 đã khiến cái tên bị thay đổi hoàn toàn. Trong một ngày hội, cụ Đặng Văn Tố miệt mài nặn những con giống bột đầy màu sắc, có một nhà báo đột nhiên hỏi "đây có phải Tò he không?". Do quá đông nên cụ Tố ậm ừ cho xong và cái tên Tò he bắt đầu gắn với con giống bột từ đó.
"Năm 1990, sự sai lầm Tò he đã khiến nhiều cụ cao niên trong làng Xuân La, Phú Xuyên rất tức giận bởi những sản phẩm đầy tâm huyết, màu sắc và giá trị văn hoá lại bị nhầm thành một thứ đồ chơi ăn xổi và làm hàng loạt. Hiện tại,tôi vẫn đang trong quá trình phục dựng lại những con giống bột đồ chơi. Tuy biết rằng cái tên Tò he đang là sai và rất muốn tìm hướng để trả lại tên cũ cho con giống bột nhưng Tò he đã là tên được mọi người biết đến và rất khó để có thể tìm lại được tên cũ" - nghệ nhân Đặng Văn Hậu chia sẻ thêm.
Theo lời kể của Hậu, thậm chí đến con giống Phú Xuyên (con bánh chim cò) cũng không được người dân làng nặn từ năm 1989. Thay vào đó, từ những năm 90, người làng Xuân La lại hay nặn con giống bột trên que tre với hình tượng bộ đội, người lính, người hùng, siêu nhân... Đến vài năm gần đây, con giống Phú Xuyên mới được hồi sinh.
Từ năm 2017, dưới sự hướng dẫn của nhà nghiên cứu văn hoá Trịnh Bách và truyền kỹ thuật của nghệ nhân Phạm Thị Nguyệt Ánh, nghệ nhân Hậu cũng từng bước khôi phục lại những bộ con giống bột truyền thống của hai phong cách Đồng Xuân và phố Khách.
"Lúc mới bắt đầu khôi phục các con giống bột, gia đình tôi còn ngăn cản nhưng vì quá yêu những con giống sinh động này nên tôi vẫn cố làm. Không chỉ là những món đồ chơi, trong đó còn chứa đựng cả những giá trị văn hoá và những bài học, những câu chuyện ẩn sau từng con giống" - nghệ nhân Hậu chia sẻ.
Bộ Ngũ hổ nặn theo phong cách Đồng Xuân. Đây là những con giống bột được các bà, các cô khu vực Đồng Xuân, phố cổ lúc nhàn rỗi mà ngồi nặn ra. Chủ đề con giống Đồng Xuân là những hình tượng dân gian, gần gũi với đời sống con người cùng nét nặn đơn sơ, mộc mạc.
Bộ Tứ linh đại diện tiêu biểu cho phong cách con giống phố Khách, vốn là một cách nặn đất của những người Hoa sống tại Hà Nội xưa. Phong cách này cần một bộ dụng cụ chuyên biệt, đề cao sự tinh xảo, cầu kì và chủ đề thường là những hình tượng gắn với thần thoại
Ngoài nắm bắt toàn bộ kỹ thuật của ba phong cách con giống bột, nghệ nhân Đặng Văn Hậu đã sáng tạo, cải tiến và nâng tầm con giống bột hơn nữa. Từ kinh nghiệm cá nhân, anh kết hợp những kỹ thuật đặc trưng nhất của cả 3 phong cách để tạo ra những con giống bột mới. Trong ảnh là bộ "Nghê hý châu" với phần đuôi là kỹ thuật xoắn màu bột đặc trưng của phong cách Phú Xuyên, thân mình vảy tinh xảo của con giống phố Khách và miệng ngậm châu của con giống Đồng Xuân.
Bộ Ngũ hổ được nghệ nhân Hậu nặn trong năm Nhâm Dần cũng được sử dụng kết hợp kỹ thuật của 3 phong cách dựa trên hình tượng ngũ hổ của tranh dân gian Việt Nam.
Quầy hàng của nghệ nhân Hậu tại số 75 Hàng Mã luôn thu hút nhiều người yêu thích những giá trị truyền thống.
"Những năm gần đây, kể cả năm nay, những bộ con giống bột tôi làm ra không kịp để bán. Thậm chí, hiện nay chúng tôi còn đang nợ đơn hàng khoảng 200-300 mẫu nữa nhưng có lẽ sẽ chỉ đáp ứng được một nửa. Bởi lẽ, nặn con giống bột như thế này rất mất thời gian. Ví dụ như ông Tiến sỹ, ngồi nặn cả ngày chỉ được 4-5 mẫu" - nghệ nhân Hậu chia sẻ.
"Hiện nay, tôi cũng nhận đào tạo học viên hàng năm miễn phí. Tuy nhiên, các bạn ở lại với nghề rất ít bởi nặn một con que chỉ mất 3-5 phút dễ hơn là bỏ cả ngày chỉ để nặn được một con giống bột. Để phù hợp với điều kiện kinh tế và thị hiếu, tôi cũng có cải tiến về nguyên liệu để con giống bột đẹp hơn, tinh xảo hơn và bảo quản được lâu hơn" - nghệ nhân Đặng Văn Hậu nói thêm.
Bình luận của bạn đã được gửi và sẽ hiển thị sau khi được duyệt bởi ban biên tập.
Ban biên tập giữ quyền biên tập nội dung bình luận để phù hợp với qui định nội dung của Báo.
Sáng 14/7, Đảng bộ Sở Dân tộc và Tôn giáo Thành phố Hà Nội tổ chức hội nghị công bố và trao Quyết định chỉ định Bí thư Đảng ủy cơ quan Sở Dân tộc và Tôn giáo Thành phố Hà Nội, nhiệm kỳ 2025-2030.
Sáng 14/7, tại Hội trường UBND phường Phú Thượng, Chi bộ Quân sự phường đã trọng thể tổ chức Đại hội nhiệm kỳ 2025 – 2030. Đây là sự kiện chính trị quan trọng, thể hiện tinh thần đoàn kết, dân chủ, trí tuệ và trách nhiệm của toàn thể cán bộ, đảng viên Chi bộ Quân sự, góp phần nâng cao vai trò lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức Đảng trong thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, quân sự tại địa phương.
UBND Thành phố Hà Nội đã ban hành Công văn số 4023/UBND-ĐMPT ngày 10/7/2025 về việc thực hiện Chỉ thị số 18/CT-TTg ngày 18/6/2025 của Thủ tướng Chính phủ.
Chủ tịch UBND Thành phố Trần Sỹ Thanh đã ký ban hành Quyết định số 3732/QĐ-UBND ngày 09/7/2025 về việc khen thưởng cho các hội viên nông dân có thành tích trong tham gia lao động, sản xuất góp phần phát triển kinh tế - xã hội Thủ đô năm 2025.
Chào mừng ngày thành lập xã Đa Phúc chính thức đi vào hoạt động từ 1/7/2025 và hướng tới Đại hội Đảng bộ các cấp nhiệm kỳ 2025 – 2030, tối 12/7, tại Nhà Văn hóa thôn Đức Hậu, Đảng ủy – HĐND – UBND – Ủy ban MTTQ Việt Nam xã Đa Phúc đã tổ chức chương trình nghệ thuật “Đa Phúc – Khát vọng Kỷ nguyên mới”.
Chương trình "Trải nghiệm một ngày làm lính cứu hỏa” là một trong các hoạt động trong Chiến dịch tình nguyện hè năm 2025 và cao điểm đẩy mạnh công tác tuyên truyền, hướng dẫn công tác phòng cháy, chữa cháy.
Xưa kia, vùng đất Anh Sơn (sau là Mễ Trì, nay thuộc quận Nam Từ Liêm, Hà Nội) chỉ là một làng nhỏ. Trong làng có ông lão chuyên nghề chài lưới, sống đơn độc, không có con cái.
Tại Kỳ họp lần thứ 47 của Ủy ban Di sản thế giới thuộc Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hợp quốc (UNESCO), Giáo sư Nikolay Nenov (người Bulgaria) - Chủ tịch Kỳ họp đã chính thức gõ búa công nhận Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn - Kiếp Bạc là Di sản văn hóa thế giới.
Các trường mầm non, tiểu học, trung học cơ sở công lập trên địa bàn thành phố Hà Nội tiếp nhận hồ sơ đăng ký tuyển sinh trực tiếp vào lớp mầm non, lớp 1, lớp 6 năm học 2025-2026 từ nay đến hết ngày 18/7/2025.
Với chủ đề "Trí thức trẻ Việt Nam toàn cầu góp sức cùng đất nước bước vào kỷ nguyên mới”, Diễn đàn Trí thức trẻ Việt Nam toàn cầu lần thứ VI là hoạt động thiết thực triển khai Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ chính trị, phát huy tối đa vai trò, trí tuệ, sức sáng tạo của đội ngũ trí thức trẻ Việt Nam trong sự nghiệp phát triển đất nước.
Sáng 14/7, Đảng bộ Sở Dân tộc và Tôn giáo Thành phố Hà Nội tổ chức hội nghị công bố và trao Quyết định chỉ định Bí thư Đảng ủy cơ quan Sở Dân tộc và Tôn giáo Thành phố Hà Nội, nhiệm kỳ 2025-2030.
Sáng 14/7, tại Hội trường UBND phường Phú Thượng, Chi bộ Quân sự phường đã trọng thể tổ chức Đại hội nhiệm kỳ 2025 – 2030. Đây là sự kiện chính trị quan trọng, thể hiện tinh thần đoàn kết, dân chủ, trí tuệ và trách nhiệm của toàn thể cán bộ, đảng viên Chi bộ Quân sự, góp phần nâng cao vai trò lãnh đạo, sức chiến đấu của tổ chức Đảng trong thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, quân sự tại địa phương.
Chào mừng ngày thành lập xã Đa Phúc chính thức đi vào hoạt động từ 1/7/2025 và hướng tới Đại hội Đảng bộ các cấp nhiệm kỳ 2025 – 2030, tối 12/7, tại Nhà Văn hóa thôn Đức Hậu, Đảng ủy – HĐND – UBND – Ủy ban MTTQ Việt Nam xã Đa Phúc đã tổ chức chương trình nghệ thuật “Đa Phúc – Khát vọng Kỷ nguyên mới”.
Ngày 12/7, phường Sơn Tây (TP. Hà Nội) tổ chức ra quân tổng vệ sinh môi trường trên toàn địa bàn. Hoạt động này tạo không khí phấn khởi, thi đua lập thành tích chào mừng kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám (19/8/1945 - 19/8/2025) và Quốc khánh nước Cộng hòa XHCN Việt Nam (2/9/1945 - 2/9/2025); đặc biệt là đảm bảo môi trường sáng, xanh, sạch, đẹp, văn minh trong và sau giai đoạn chuyển tiếp khi thực hiện mô hình chính quyền 2 cấp.
Kỳ họp lần thứ 47 của Ủy ban Di sản Thế giới đang diễn ra tại Thủ đô Paris (Pháp) xem xét hai hồ sơ Di sản thế giới của Việt Nam gồm hồ sơ liên tỉnh Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc và Hồ sơ đa quốc gia Vườn quốc gia Phong Nha Kẻ Bàng và Vườn quốc gia Hin Nam Nô (Việt Nam và Lào).
Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch vừa quyết định đưa Nghệ thuật Chèo tỉnh Bắc Ninh vào Danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia thuộc loại hình Nghệ thuật trình diễn dân gian.
Nhân dịp 80 năm Quốc khánh 2/9, Hà Nội tung ra loạt sản phẩm du lịch mới hấp dẫn như tour di sản, du lịch đêm và các tuyến liên kết vùng, góp phần làm phong phú trải nghiệm cho du khách đến Thủ đô.
Chùa Huyền Không (phường Kim Long, TP Huế) có phong cách kiến trúc độc đáo mới lạ là sự kết hợp tinh tế giữa kiến trúc phật giáo của Ấn Độ, Nhật Bản và Việt Nam.
Sáng 10/7, tại kỳ họp thứ 25, HĐND TP. Hà Nội đã biểu quyết thông qua Nghị quyết về khu phát triển thương mại và văn hóa trên địa bàn thành phố Hà Nội. Nghị quyết được thông qua nhằm cụ thể hóa quy định tại khoản 8 Điều 21 Luật Thủ đô, mở đường cho mô hình phát triển kinh tế - văn hóa gắn với bảo tồn di sản, gìn giữ bản sắc Thủ đô.
Hướng tới Kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh - Liệt sĩ (27/7/1947 - 27/7/2025), Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Thủ đô thực hiện những hoạt động thiết thực, ý nghĩa để thể hiện tình cảm, trách nhiệm, sự tri ân sâu sắc đối với những người có công với cách mạng.