Đời sống văn hóa

Những phong tục ngày Tết cổ truyền bạn nên biết

Phạm Hoa 12/02/2024 16:27

Dân tộc Việt Nam có nhiều ngày Tết. Tết là cách nói tắt hai chữ lễ tiết. Có Tiết Thương Nguyên, Trung Nguyên, Hạ Nguyên, Thanh Minh, Đoan Ngọ,... Ngày Tết nêu ở đây tức là nói tắt Lễ tiết Nguyên Đán (ngày đầu năm).

li-xi.jpg
Lì xì - mừng tuổi ngày Tết là phong tục của người Việt từ xưa và được duy trì đến hôm nay, mai sau. (Ảnh minh họa).

Cuốn sách “100 điều nên biết về phong tục Việt Nam” (Hồng Minh biên soạn và tuyển chọn - Nhà xuất bản Hồng Đức phát hành), cho biết, ngày Tết, dân tộc ta có nhiều phong tục hay, đáng được gọi là thuần phong như khai bút, khai canh, hái lộc, chúc tết, du xuân, mừng thọ...

Tống cựu nghênh tân: cuối năm quét dọn sạch sẽ nhà cửa, sân ngõ, vứt bỏ những thứ rác rưởi, cùng làng xóm dọn dẹp nhà thờ, đình chùa, đường sá phong quang, tắm giặt, cắt tóc, may sắm quần áo mới, trang trí bàn thờ, lau chùi bàn ghế ấm chén và mọi thứ thức ăn vật dụng.

Nhiều gia đình nhắc nhở, dặn dò con cháu từ phút giao thừa trở đi không quấy khóc, không nghịch ngợm, cãi cọ nhau, không nói tục chửi bậy, không vứt rác viết vẽ bừa bãi. Cha mẹ, anh chị cũng không quở mắng, tra phạt con em, đối với ai cũng tay bắt mặt mừng, vui vẻ niềm nở dầu lạ dầu quen.

hoang-thanh.jpg
Lễ dựng nêu tại Hoàng thành Thăng Long (Hà Nội) Tết Giáp Thìn.

Đối với bà con xóm giềng dù trong năm cũ có điều gì không hay không phải, điều nặng tiếng nhẹ hay xích mích gì đều xúy xóa hết. Dầu có thực lòng hay không nhưng không để bụng, cũng không ai nói khích bác hoặc bóng gió, ác ý gì trong những ngày đầu năm. Dẫu mới gặp nhau ít phút trước, nhưng sau phút giao thừa coi như mới gặp, người ta chúc nhau những điều tốt lành.

Hái lộc, xông nhà, chúc tết, mừng tuổi: ai cũng hy vọng một năm mới tài lộc dồi dào, làm ăn thịnh vượng, mạnh khỏe tiến bộ, thành đạt hơn năm cũ. Lộc tự nhiên đến, đi hai lộc (chỉ là một cành non ở đình chùa, ở chốn tôn nghiêm mang về nhà), tự mình xông nhà hoặc dặn trước người "nhẹ vía" mà mình thích đến xông nhà. Bạn nào vinh dự được người khác mời đến xông thì nên chú ý, chớ có sai hẹn sẽ xúi quẩy cả năm đối với gia đình người ta và cả đối với bạn.

Ở thành thị thời trước, sáng mùng một, có một số người nghèo gánh một gánh nước đến các gia đình giàu có lân cận và chúc họ “Lộc phước dồi dào”. Những người này được thưởng tiền rất hậu. Nhiều người không tin tục xông nhà nhưng cũng phải dè dặt, chưa dám đến nhà ai sớm, sợ trong năm mới gia đình người ta xảy ra chuyện gì không hay đổ tại mình “Nặng vía”. Chính vì vậy, đáng lẽ sáng mùng một đông vui lại hóa ít khách, trừ những nhà đã tự xông nhà, vì tục xông nhà chỉ tính người đầu tiên đến nhà, từ người thứ hai trở đi không tính.

Sau Giao thừa có tục mừng tuổi chúc Tết. Trước hết con cháu mừng tuổi ông bà, cha mẹ. Ông bà cha mẹ cùng chuẩn bị một ít tiền để mừng tuổi cho con cháu trong nhà và con cháu hàng xóm láng giềng, bạn bè thân thích. Lời chúc có ca có kệ hẳn hoi nhưng người ta thích nhất điều gì thì chúc điều đó, chúc sức khỏe là phổ biến nhất. Chú ý tránh phạm tên húy gia tiên, tránh nhắc tới lỗi lầm sai phạm cũ, xưng hô hợp với lứa tuổi và quan hệ thân thuộc.

Chúc Tết nhưng người trong năm cũ gặp rủi ro tai họa thì động viên nhau "Của đi thay người", "Tai qua nạn khỏi", nghĩa là ngay trong cái họa cũng tìm thấy cái phúc, hướng về sự tốt lành. Kể cả đối với người phạm tội vẫn với thái độ nhẹ nhàng, khoan dung. Nhưng, nhìn chung trong những ngày đầu năm, người ta kiêng không nói tới điều rủi ro hoặc xấu xa.

Quanh năm làm ăn vất vả, ít có điều kiện qua lại thăm hỏi nhau, nhân ngày Tết đến chúc mừng nhau, gắn bó tình cảm thật là đậm đà ý vị; hoặc điếu thuốc miếng trầu, hoặc chén trà ly rượu, chẳng tốn kém là bao. Hiềm một nỗi, nhiều người còn quá câu nệ, công thức rườm rà, không chủ động được kế hoạch. Nhiều vùng nông thôn, hễ đến chúc Tết nhau nhất thiết phải nâng ly rượu, nếm vài món thức ăn gì đó chủ mời vui lòng, năm mới từ chối sợ bị giông cả năm.

Quà Tết, lễ Tết: Bình thường qua lại hỏi thăm nhau có khi cũng có quà, biểu lộ mối ân tình, nhưng phong tục ta đi lễ Tết vẫn có ý nghĩa hơn, nhất là đi trước Tết càng quý. Loại trừ động cơ hối lộ quan trên để cầu danh cầu lợi thì việc biếu quà Tết, tổ ân nghĩa tình cảm là điều đáng quý. Học trò tết thầy giáo, bệnh nhân tết thầy thuốc, con rể tết bố mẹ vợ... quà biếu, quà Tết đó không đánh giá theo giá thị trường. Nhưng cũng đừng nên gò bó, câu nệ sẽ hạn chế tình cảm: Không có quà, ngại không dám đến. Dân tộc ta tuy nghèo nhưng vẫn trọng nghĩa tình, "Lời chào cao hơn mâm cỗ".

mung-tho.jpg
Lễ mừng thọ cho các cụ tròn 80 tuổi ở các làng quê ngoại thành Hà Nội.

Lễ mừng thọ: ở các nước Tây Âu thường mừng thọ vào dịp kỷ niệm ngày sinh, ở ta ngày xưa ít ai nhớ chính xác ngày sinh tháng đẻ nên vào dịp đầu xuân thường tổ chức mừng thọ lục tuần, thấp tuần, cửu tuần... tính theo tuổi mụ. Ngày tết ngày Xuân cũng là dịp mọi người đang rảnh rỗi, con cháu tụ tập đông vui.

Cũng vào dịp đầu xuân, người có chức tước khai ẩn, học trò sĩ phu khai bút, nhà nông khai canh, thợ thủ công khai công, người buôn bán mở hàng lấy ngày: Sĩ, Nông, Công, Thương “tứ dân bách nghệ” của dân tộc ta vốn cần cù, ai cũng muốn năm mới vận hội hành thôn làm ăn suôn sẻ, đầu xuân chọn ngày tốt đẹp, bắt tay lao động sớm, tránh tình trạng rượu chè, hội hè đình đám, vui chơi quá đà.

xin-chu.jpg
Du khách quốc tế đến với Hội chữ Xuân Giáp Thìn tại Văn Miếu - Quốc Tử Giám được ông đồ viết chữ thư pháp tặng.

Sau ngày mùng một, dù có mãi vui tết, hoặc còn kế hoạch du xuân, đón khách, cũng chọn ngày “Khai nghề”, “Làm lấy ngày”. Nếu như mồng một là ngày tốt thì chiều mùng một đã bắt đầu. Riêng khai bút thì giao thừa xong, chọn giờ hoàng đạo bắt đầu không kể mùng một là ngày tốt hay xấu. Người thợ thủ công nếu chưa ai thuê mướn đầu năm thì cũng tự làm cho gia đình mình một sản phẩm, dụng vụ gì đó (nguyên vật liệu đã chuẩn bị sẵn).

Người buôn bán, vì ai cũng chọn ngày tốt nên phiên chợ đầu xuân vẫn đông, mặc dầu người bán chỉ bán lấy lệ, người đi chợ phần lớn là đi chơi xuân./.

(Theo sách “100 điều nên biết về phong tục Việt Nam” - Hồng Minh biên soạn và tuyển chọn).

Bài liên quan
(0) Bình luận
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • Hà Nội tiên phong, đột phá trong kỷ nguyên mới, hướng tới mục tiêu nhân dân hạnh phúc
    Công tác chuẩn bị cho Đại hội đại biểu Đảng bộ Thành phố Hà Nội lần thứ XVIII, nhiệm kỳ 2025 – 2030 đã được hoàn tất, sẵn sàng cho ngày hội lớn của Đảng bộ và Nhân dân Thủ đô. Báo cáo Chính trị trình Đại hội, được xây dựng công phu, thể hiện được tầm vóc của một trung tâm chính trị, văn hóa, kinh tế của cả nước, hiện thực hóa khát vọng phát triển Thủ đô văn minh, hiện đại, hạnh phúc.
  • Khai trương Trung tâm báo chí phục vụ Đại hội XVIII Đảng bộ Thành phố Hà Nội
    Sáng 14/10, tại Trung tâm Hội nghị Quốc gia Mỹ Đình đã diễn ra lễ khai trương Trung tâm báo chí phục vụ Đại hội đại biểu Đảng bộ Thành phố Hà Nội lần thứ XVIII, nhiệm kỳ 2025-2030.
  • Hội Sân khấu Hà Nội tìm giải pháp cho kịch bản đề tài đương đại
    Sáng 13/10, tại Hà Nội, Hội Sân khấu Hà Nội tổ chức hội thảo “Xây dựng kịch bản sân khấu đề tài đương đại” với sự tham dự của đông đảo các nhà nghiên cứu, nhà viết kịch, đạo diễn, nghệ sĩ sân khấu Thủ đô. Đây là một hoạt động chuyên môn quan trọng nhằm nhận diện những khoảng trống trong sáng tác kịch bản sân khấu hiện nay, đồng thời đề xuất các giải pháp để đưa những vấn đề của đời sống đương đại lên sàn diễn, đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của công chúng.
  • Tạm cấm nhiều tuyến đường phục vụ Đại hội Đảng bộ Thành phố Hà Nội
    Công an Hà Nội thông báo phân luồng giao thông, lịch tạm cấm một số tuyến đường - phục vụ Đại hội Đại biểu lần thứ XVIII Đảng bộ Thành phố Hà Nội, nhiệm kỳ 2025 - 2030.
  • Việt Nam có nền ẩm thực hấp dẫn thứ 4 thế giới
    Giải thưởng Readers’ Choice Awards của Condé Nast Traveller được bình chọn trực tiếp bởi độc giả trên toàn thế giới - những người đã thực sự trải nghiệm và cảm nhận ẩm thực tại các quốc gia mà họ đặt chân đến.
Đừng bỏ lỡ
  • Bánh dầy dâng Thành hoàng làng Lý Nhân
    Làng Lý Nhân, xã Dục Tú (huyện Đông Anh), xưa thuộc tổng Dục Tú, huyện Đông Ngàn, phủ Từ Sơn, xứ Kinh Bắc. Trước năm 1945, làng có tên là Phi Thôn. Làng Lý Nhân thờ hai vị Thành hoàng, trong đó có Ả Lã Nàng Đê - một nữ tướng thời Hai Bà Trưng.
  • Đêm nhạc đặc biệt tôn vinh 4 nhạc sĩ tài ba của âm nhạc Việt Nam
    Cuối tháng 12 này, khán giả Thủ đô sẽ được thưởng thức đêm nhạc đặc biệt "Về đây bốn cánh chim trời" - chương trình lần đầu tiên tôn vinh bốn nhạc sĩ lớn của nền âm nhạc Việt Nam: Văn Cao, Phạm Duy, Trịnh Công Sơn và Trần Tiến.
  • Hội nghị tập huấn Luật Thủ đô và các văn bản triển khai thi hành của ngành văn hóa và thể thao
    Hội nghị tập huấn Luật Thủ đô 2024 và các văn bản triển khai thi hành cho công chức văn hóa 126 xã, phường năm 2025 diễn ra sáng 14/10 tại Bảo tàng Hà Nội. Giám đốc Sở Văn hóa và Thể thao Hà Nội Bạch Liên Hương, nhấn mạnh: “Việc tổ chức Hội nghị tập huấn dịp này nhằm giúp đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, ngành văn hóa và thể thao Hà Nội hiểu rõ, nắm chắc các nội dung cốt lõi, điểm mới, từ đó làm cơ sở cho việc áp dụng và thực hiện đúng quy định của Luật trong thực tiễn công tác và quản lý Nhà nước tại
  • Công trình kiến trúc Pháp - Ga Huế được công nhận là điểm du lịch
    Công trình Ga Huế được người Pháp xây dựng năm 1906 đã được Sở Du lịch TP Huế giao cho Chi nhánh Khai thác Đường sắt Thừa Thiên Huế quản lý, khai thác và phát triển du lịch.
  • Ra mắt bộ sách “Truyện cổ tích hiện đại Việt Nam”
    Nhà xuất bản Kim Đồng vừa ra mắt bạn đọc bộ sách “Truyện cổ tích hiện đại Việt Nam” gồm 3 tập do tiến sĩ Lê Nhật Ký tuyển chọn và giới thiệu. Bộ sách quy tụ các tác phẩm tiêu biểu của gần 20 tác giả Việt Nam, trải dài gần một thế kỷ sáng tác (từ thập niên 1940 đến nay).
  • Ông cháu Chích Chòe
    Chích Chòe rũ mình, rỉa lông, rỉa cánh. Nó thích thú chải chuốt bộ trang phục bóng bẩy của mình. Khoái chí, anh chàng ngẩng cao đầu, cất tiếng hót trong vắt giữa trời xuân.
  • Cải cách hành chính công, xây dựng chính quyền điện tử, chính quyền số đưa Hà Nội phát triển trong giai đoạn mới
    Đảng bộ Thành phố Hà Nội khóa XVII, nhiệm kỳ 2020 – 2025 đã thực hiện thắng lợi hầu hết các nhiệm vụ, mục tiêu, chỉ tiêu đặt ra. Trong đó có công tác cải cách hành chính công, xây dựng chính quyền điện tử, chính quyền số. Đây cũng là nội dung được Đảng bộ Thành phố chú trọng triển khai trong giai đoạn phát triển mới, cụ thể là tại Đại hội đại biểu Đảng bộ Thành phố Hà Nội lần thứ XVIII, nhiệm kỳ 2025 – 2030.
  • Trưng bày quy hoạch, kiến trúc khu phố cũ tại Vườn hoa Tao Đàn
    Chào mừng Đại hội Đại biểu Đảng bộ thành phố Hà Nội lần thứ XVIII, nhiệm kỳ 2025-2030, sáng 13/10, UBND phường Cửa Nam tổ chức khai mạc trưng bày quy hoạch, kiến trúc khu phố cũ tại Vườn hoa Tao Đàn.
  • Phố phường Hà Nội được trang hoàng rực rỡ chào mừng Đại hội Đảng bộ Thành phố
    Chào mừng Đại hội đại biểu Đảng bộ Thành phố Hà Nội lần thứ XVIII, nhiệm kỳ 2025-2030, những ngày này, trên khắp các tuyến phố của Thủ đô được trang hoàng rực rỡ cờ, hoa, băng rôn, pano, áp phích.
  • Thanh Hóa tổ chức Lễ hội Lam Kinh năm 2025
    Sáng 13-10 (tức ngày 22 tháng Tám âm lịch), tại Khu di tích quốc gia đặc biệt Lam Kinh (xã Lam Sơn, tỉnh Thanh Hóa), tỉnh Thanh Hóa tổ chức trọng thể Lễ hội Lam Kinh năm 2025 - Kỷ niệm 607 năm Khởi nghĩa Lam Sơn (năm 1418-2025), 597 năm Vua Lê Thái Tổ đăng quang (năm 1428-2025) và 592 năm ngày mất của Anh hùng dân tộc Lê Lợi (năm 1433-2025).
Những phong tục ngày Tết cổ truyền bạn nên biết
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO