Nhạc sĩ Phú Quang: Gã thổ dân chốn Hà thà nh

1 . Phú Quang sinh năm 1949, là con út trong gia đình đã bảy đời sống ở Hà Nội. Năm Phú Quang ra đời, mẹ ông đã 45 tuổi. Sinh thời, cụ là người có trí nhớ tuyệt vời. Phú Quang kể: Mẹ tôi thuộc là u những Truyện Kiửu, Cung oán ngâm khúc, Lục Vân Tiên và mẹ đọc thơ rất hay. Tôi còn nhớ, hồi mới 13 tuổi, tôi là m một câu đối treo ngay trên bà n học: "Ngõ lầy lội đường trơ xác pháo/ Nhà hương tà n sà n nát đà o rơi". Khẩu khí ấy tôi có là vì nhiễm tính cách mẹ tôi có chứ bố tôi thì khác, vì cho rằng người có khẩu khí như thế sau nà y sẽ rất khổ...

Phú Quang có một tuổi thơ không được đẹp cho lắm. Từ nhử ông đã nổi tiếng là tinh nghịch và hay giễu cợt. Một đứa trẻ như vậy thường sẽ rất cô đơn bởi sự thử ơ, né tránh của mọi người. Và háº³n nhiên khi một đứa trẻ vướng và o bi kịch nà y sẽ nảy sinh những bức xúc với cuộc đời, với con người, Phú Quang cũng vậy. Đến năm 17 tuổi (1967) bằng tác phẩm âm nhạc không lời đầu tiên cho violoncen và piano mang một cái tên như là một dấu hửi đầy bức xúc: Niửm tin Phú Quang mới phần nà o giải thoát được bi kịch, nỗi thất vọng và những bức xúc vử cuộc sống, vử con người qua âm nhạc.

Nói như ngôn ngữ bây giử, tuy gốc gác xa xôi chỉ là người Hà Nội 2 (Sơn Tây “ Hà Tây cũ), nhưng Phú Quang, bằng âm nhạc đã dà nh gần như hầu hết tình yêu, tuổi trẻ của mình cho Hà Nội.

Thời trai trẻ của Phú Quang thuộc vử Hà Nội. Mối tình đầu của ông cũng thuộc vử Hà Nội. Và những bà i hát luôn hướng vử Hà Nội... Nhưng nếu chỉ vin và o những thứ ấy để bảo rằng Phú Quang là người yêu Hà Nội nhất, suy ra Phú Quang cũng là người yêu quê hương nhất thì chưa đủ. Phú Quang còn là một gã thổ dân của Hà Thà nh.

Gã thổ dân ấy, buổi sáng đi chơi, la cà quán xá, tụ tập bạn bè tán gẫu, còn buổi chiửu và buổi tối chính là lúc ông quay vử với ngôi nhà của mình, bà y ra tất cả những gì đã thu lượm được của Hà Nội trong ngà y để đưa và o âm nhạc. Đó là tất cả những gì thuộc vử Hà Nội. Nà o là một Hà Nội ngây ngất nắng, một Hà Nội run run heo may, một Hà Nội đêm cuối mùa thu trăng lạnh mử sương, một Hà Nội với rất nhiửu sinh linh mồ côi trong cây bà ng mồ côi mùa đông, nóc phố mồ côi mùa đông, mảnh trăng mồ côi mùa đông...

2. Năm 1985, Phú Quang rời Hà và o Sà i Gòn. Giử đây, sau hơn 20 năm xa quê, dòng sông đã trở lại và ngộ ra nhiửu điửu. Hà Nội hay Sà i Gòn suy cho cùng cùng chỉ là tên hai thà nh phố mà Phú Quang đã từng sống. Không thể nói Phú Quang yêu Hà Nội hơn hay Sà i Gòn hơn, mà mỗi thà nh phố ông yêu một kiểu, và thể hiện tình yêu của mình với thà nh phố đó bằng những cách khác nhau mà thôi.

Hà Nội với Phú Quang như một cô gái mang vẻ đẹp mộc, chân phương và luôn đầy bí ẩn. à”ng đã phải lòng cô gái, phải lòng từng chi tiết trên thân thể nà ng và chỉ có thể mang theo nà ng bằng nỗi nhớ, nỗi ám ảnh và thậm chí là cả sự ân hận. à”ng buồn nhiửu nhưng cố giấu niửm riêng sâu tận đáy lòng. Phú Quang bảo: Giống như đôi tình nhân yêu nhau, khi người ta úp mặt và o nhau rất nồng nà n, say đắm đến không thể nghĩ được gì vử nhau nữa, dù chỉ là những điửu rất nhử như một ánh mắt, một nụ cười, một dáng đi... Chỉ khi dứt khửi nhau rồi mới có thể nhận ra từng điửu nhử bé ấy sống động, sâu sắc hơn. Nhưng chỉ có Hà Nội của cũ xưa mới là như thế trong Phú Quang. Còn Hà Nội của Phú Quang ngà y trở vử nà y cũng như bao thà nh phố khác, trà n ngập đồ ăn nhanh, nhan nhản cà phê, san sát nhà nghỉ, khách sạn với những mối tình thoáng chốc...

Quy luật của cuộc sống là luôn luôn vận động, nhưng nỗi nhớ thì với ai cũng vậy, muôn đời vẫn thế, nhất là người đang yêu, luôn sống trong tình yêu thì sẽ luôn mê man trong nỗi đớn đau nhưng cũng suốt đời không thể ra ngoà i nỗi nhớ, chỉ như con thuyửn mắc cạn trong những giấc mơ. Vậy nên, đôi khi nỗi nhớ chính là một nỗi dằn vặt của con người hay hoà i niệm. Ngà y còn ở Sà i Gòn, đã không ít lần Phú Quang đóng kín cửa phòng, bật máy lạnh cho rét run người để được ru lòng mình, để vử như mùa đông đã vử bằng cái lạnh nhân tạo chỉ vì nhớ và thèm mùa đông Hà Nội. Và một ca khúc không có bất kử³ một ca từ nà o dính đến hai chữ Hà Nội nhưng khi cất lên ai cũng biết những ca từ ấy ngồn ngộn những hình ảnh vử Hà Nội, chất chứa một tình yêu Hà Nội: Dường như ai đi ngang cửa/ Gió mùa đông bắc se lòng/ Chiếc lá thu và ng đã rụng/ Chiửu nay cũng bử ta đi (Nỗi nhớ mùa đông).

3. So với sự phát triển của Hà Nội thì nhạc Phú Quang thiếu đi hơi thở của đời sống đương đại. Nhạc của ông cứ đắm đuối trong hoà i niệm vử những ngà y đã qua. Nhưng đó là một cái tạng riêng của ông rồi.

Tình yêu của Phú Quang dà nh cho Hà Nội là tình cảm tự nhiên của con người. Có người hửi Phú Quang: Hà Nội có gì đặc biệt, bản thân ông có gì đặc biệt mà hai người yêu nhau đến thế? Phú Quang trả lời: Tôi yêu Hà Nội vì hai điửu. Thứ nhất, Hà Nội là quê hương tôi. Tôi là một phần của Hà Nội, nên lẽ đương nhiên như bao người có quê khác, tôi cũng thiên vị với Hà Nội. Thứ nữa, tôi là một thổ dân của Hà Nội chứ không phải là một lữ khách thích ồn à o thường vội và ng lướt qua rồi không ngoái đầu nhìn lại, với những nhủ thầm phố nhử, đường nhử, có gì hấp dẫn đâu... Vì tôi quan sát Hà Nội được kử¹ hơn, hiểu Hà Nội tỉ mỉ hơn người khác, và bởi thế mà yêu say đắm. Cái đặc biệt của tôi là không có gì đặc biệt cả.

Và , ở đâu cũng thế, có người tốt, người xấu, có người hà o hoa và tà i năng hoặc người ngẩn ngơ, kém cửi chứ không riêng gì Hà Nội. Người Hà Nội được cho là hà o hoa nhưng cái hà o hoa theo Phú Quang không có gì là ghê gớm, chưa chắc đã là nhất... Phú Quang phân tích: Ngà y xưa tôi đọc Đử và đen (Le Rouge et le Noir) - tiểu thuyết đầu tiên của Stendhal có một đoạn tựa thế nà y:Paris có thể sinh ra những con người thanh lịch, hà o hoa nhưng tỉnh lẻ thì có thể sinh ra những người có cá tính. Người Hà Nội nói chung có thể rất dễ thương, nho nhã, dĩ hòa vi quý nhưng không phải người có cá tính mạnh, quyết liệt như người Sà i Gòn. Người Sà i Gòn cho thấy một yếu tố rất quan trọng: sự thật lòng, tháº³ng tính. Họ có thể la lối chửi thử ầm lên nhưng khi xong thì quên ngay. Điửu nà y giúp cho người ta dễ sống với nhau, không phải thủ thế, phải suy đoán vử nhau như nhiửu người nơi khác...

4. Phú Quang sẽ suốt đời như thế?- Con người thì nhiệt tình, sôi nổi và hà i hước, còn âm nhạc lại là sự tĩnh lặng đầy suy tư, khắc khoải. Trong đời thực, Phú Quang có thể nói tháº³ng vử cái xấu xa, cái bỉ ổi nhưng lại không nghĩ cuộc đời chỉ toà n những cái xấu xa ấy mà cùng với nó còn có rất nhiửu cái đẹp. Quan trọng là mỗi người có biết cảm nhận cái đẹp cho riêng mình hay không mà thôi.

Phú Quang đã nhận ra cái đẹp của Hà Nội, cái đẹp của cuộc đời, cái đẹp cho riêng mình là trở vử bên Hà Nội, bên dòng sông Hồng. à”ng thu lượm được gì trong quãng ngà y dà i thiếu quê hương, mang vử đất mẹ được những gì thì bản thân ông là người rõ nhất. Chỉ biết rằng, sau khi trở vử với Hà Nội, ông đang chuẩn bị trình là ng hai Album mới toanh. Album thứ nhất gồm toà n nhạc không lời. Album thứ hai gồm 10 bà i hát do 5 ca sĩ hát hay nhất nhạc Phú Quang- theo cách nghĩ của ông- thể hiện.

Nhưng, giữa bộn bử dự án, dự định ấy, người ta vẫn thấy ông, buổi sáng đi chơi, la cà quán xá, tụ tập bạn bè tán gẫu ... Tối, ông quay vử bên vợ con, bà y ra tất cả những gì đã thu lượm được trong ngà y để đưa và o âm nhạc. Chỉ có điửu, giử đây ông ung dung viết vử Hà Nội mà không cần bật máy lạnh đến run người nữa...