Là m gì để bảo tồn 'lá phổi xanh' của Thủ đô ?

Giữa cuộc sống ồn à o, hối hả của đô thị, những mảng xanh đem lại cho Thủ đô khoảng lặng êm ả, cho chúng ta những giử phút thư thái, thanh thản. Có biết bao nhạc sĩ, thi sĩ đã gửi gắm tâm sự, cảm xúc của mình và o những hà ng cây Hà Nội.

Khi nhắc đến Hà Nội, có lẽ phải kể đến đầu tiên là hoa sữa, một đặc trưng của mùa thu nơi nà y. Khi gió heo may vử, hương hoa sữa ngây ngất lan tửa từ các vòm cây dọc phố Nguyễn Du. Không hiểu sao các nhà thơ lại gọi hoa sữa là hoa của tình yêu, phải chăng hương thơm nồng nà n, ngọt ngà o của nó gợi nhớ những đắm say, rạo rực của ái tình. Cây hoa sữa không có mùa trút lá, chỉ lác đác rụng lá và ng, nên suốt năm cây luôn xanh tốt. Hoa sữa nở và o độ cuối thu, những cụm hoa nhử xíu chen chúc từng đám mà u trắng phớt. Độ hoa nở, những ngà y lặng gió, không gian xung quanh như được ướp bằng mùi hương nồng nà n, một mùi hương như mơ như thực, bởi hoa nở trên cao không nhìn thấy, còn cái mùi hương ngà o ngạt quyến rũ ấy cứ lan xa, dưới gốc cây rơi rắc những chấm hoa nho nhử, như tấm khăn voan mửng mịn mà ng của thiếu nữ.

Hoa sữa nồng nà n góc phố

Hương hoa sữa như gắn với tình yêu và phố phường Hà Nội. Rồi hoa sữa thôi rơi, em bên tôi một chiửu tan lớp như nỗi niửm luyến tiếc mùa hoa sữa đã gợi bao kỷ niệm. Và nhiửu lắm, có biết bao áng văn thơ, biết bao khúc nhạc trữ tình viết vử hoa sữa, loà i hoa đã tôn thêm biết bao thơ mộng cho Hà Nội những mùa thu.

Mùa thu Hà Nội còn được nhớ đến bởi tán bà ng trong câu hát: Hà Nội mùa thu, cây cơm nguội và ng, cây bà ng lá đử nằm kử bên nhau, phố xưa nhà cổ mái ngói thâm nâu.... Cây bà ng vốn từ lâu không còn xa lạ với người Hà Nội. Bóng cây xòa trên mái ngói cũ rêu phong tạo nên không gian rất Hà Nội, hoà i niệm và cổ kính. Có lẽ một phần những gì tinh hoa, xưa cũ của tâm hồn Hà Nội được cây bà ng che chở và hiển hiện trong tác phẩm của các nghệ sĩ. Bà ng thấp thoáng trong tranh phố của Bùi Xuân Phái, đắm đuối trong thơ Lưu Quang Vũ:

Nhà thơ Chế Lan Viên lại tìm thấy vị ngọt bùi của cuộc đời trong trái bà ng mùa thu: Cảm ơn quả bà ng thơm cái vị mùa sau còn thơm mãi. Trong bà i hát Nhớ mùa thu Hà Nội, nhạc sĩ Trịnh Công Sơn còn nhắc đến cây cơm nguội và ng. Cây cơm nguội và ng ấy cũng xuất hiện trong ký ức của nhà thơ Xuân Quử³nh vử Hà Nội dấu yêu: Tôi yêu những con đường Hà Nội/Cuối năm cây cơm nguội lá và ng/Mái phố nhấp nhô trong khói nhạt Không chỉ có riêng Xuân Quử³nh thắm thiết với cây Hà Nội như thế, trước và sau nhà thơ có rất nhiửu cây bút tâm tình cùng cây lá, hoa trái trên những trang viết của mình. Lại có nhà thơ khi xa Hà Nội, nhớ da diết tiếng rơi thầm của quả sấu trên mái cũ. Trước cửa số nhà 24 àiện Biên Phủ - nơi nhà thơ Xuân Diệu từng sống có cây sấu. àã biết bao nhiêu lần nhà thơ một mình đi vử dưới bóng mát cùng cây và thầm chuyện trò cùng tiếng xà o xạc lá, để rồi thốt lên Sự sống cháº³ng bao giử chán nản. Nếu như nhà thơ Xuân Diệu tìm thấy triết lý sống cây đời vĩnh viễn xanh tươi trong chùm sấu trên cao thì Nguyễn Tuân lại bị mê hoặc bởi hoa sấu nhử li ti trắng như hạt gạo nếp. Tuử³ bút Hà Nội ta đánh Mử¹ giửi của ông khép lại bằng khung cảnh hoa sấu rơi rụng đầy hè bây giử cả hai nhà văn đã đi xa, không thể trò chuyện với chúng ta vử cây Hà Nội được nữa chỉ còn lại mà u xanh trên từng trang viết. Gắn bó nhiửu năm cùng Hà Nội, nhà văn àà o Vũ có bà i ký sự Cây Hà Nội với tuổi thơ tôi, trong đó kể lại kỷ niệm rất cụ thể, sống động với từng loà i cây ở các phố khác nhau: cây tếch lá to ở Hồ Gươm, cây cơm nguội ở phố Lý Thường Kiệt, cây bà ng ở phố Hà ng Mà nh, cây đử ở phố Cửa àông... Nhưng thân thuộc nhất với àà o Vũ vẫn là hai hà ng sấu ở phố Trần Hưng àạo nơi ông ở và hà ng cây sao đen phố Lò àúc. Phố Lò Đúc từ lâu đã ăn sâu trong tiửm thức người dân Hà Nội nhử hà ng cây quý và mát. Ở khu phố nà y, cây sừng sững như hà ng binh bảo vệ, che chắn nắng mưa cho người bao đời nay. Xưa, hà ng cây sao đen ở đây mọc um tùm vì thế những cánh cò từ khắp nơi dồn vử đây. Cò đậu nhiửu đến nỗi nặng trĩu những cà nh cây. Cây sao đen ở Hà Nội chỉ có ở mỗi phố Lò Đúc, loại cây nà y được trồng từ hồi Pháp thuộc cách đây đến cả trăm năm. Một đoạn đường với hà ng cây tháº³ng tắp, suông đuột như không cà nh không lá. Ngẩng lên nhìn mửi cổ mới thấy tít tắp trên ngọn cây lơ thơ và i tán lá xòe ra như chiếc ô, đung đưa, đung đưa trong gió. Sao đen là một giống cây có thân gỗ tốt, chắc khửe, hà ng cây cổ thụ ấy có trăm tuổi đời, có những cây đường kính lên đến 1m. Cho đến bây giử, Phố Lò Đúc còn gìn giữ được khoảng 70 cây sao đen .

Là m gì để bảo tồn 'lá phổi xanh' của Thủ đô ?

Hà ng cây sao đen trên phố Lò Đúc

Vẫn phố cũ, vẫn hà ng cây ấy, vẫn mà u hoa xưa và hương tự bao giử, nhưng mỗi con người với xúc cảm khác nhau lại đem đến cho cây và phố vẻ đẹp mới. Hà Nội giử đây sắp tròn nghìn năm tuổi, thấp thoáng sau những bóng nhà cao tầng là những khoảng xanh của cây lá, giữ lại cho Hà Nội những dấu ấn riêng biệt, đáng yêu và mê hoặc lòng người. Cuộc sống hiện đại xô bồ đang lấy mất dần đi những nét đẹp vốn có của Thủ đô Hà Nội, phải là m gì để giữ lấy lá phổi xanh cho thà nh phố là điửu người dân vẫn đang mong mửi.

Hiện nay các Thủ đô lớn trên thế giới đửu có các bộ sách quý giới thiệu vử cây do địa phương quản lý. Các nước Đông Nam à có Singapore, Philippines, Indonesia đã hoà n tất các cuốn thực vật cho Thủ đô trong nhiửu năm gần đây. Nhân dịp Đại lễ Thăng Long - Hà Nội 1000 năm, UBND thà nh phố Hà Nội mới đây đã có dự án lập một bảo tà ng cây cho Thủ đô.

Việc lưu giữ tiêu bản những cá thể cây có giá trị văn hóa - lịch sử đặc biệt là một nội dung quan trọng của dự án xây dựng một vườn sinh vật tại Công viên Bách Thảo Hà Nội. UBND thà nh phố Hà Nội đã giao dự án nà y cho Trung tâm Công nghệ sinh học phục vụ đời sống và sản xuất (Liên hiệp các Hội Khoa học và Kử¹ thuật Việt Nam) phối hợp Sở Xây dựng Hà Nội thực hiện. àây được xem như một bảo tà ng cây của Hà Nội.

Thăng Long - Hà Nội là mảnh đất nghìn năm văn hiến. Bởi thế, việc trưng bà y các tiêu bản thực vật, sẽ không chỉ mang ý nghĩa sinh học mà còn mang sắc thái văn hóa. Các chuyên gia sẽ sưu tầm tiêu bản của những cây quý gắn liửn với lịch sử Thăng Long - Hà Nội. àó sẽ là tiêu bản những cây gắn với cuộc đời hoạt động cách mạng của Chủ tịch Hồ Chí Minh, cây lâu năm trong Hoà ng thà nh Thăng Long, cây gắn với những danh nhân của Thủ đô...

Trong dự án có phần giới thiệu vử những cây đặc trưng của Hà Nội, gắn bó với đời sống tinh thần của những người yêu Hà Nội như hà ng sấu đường Phan àình Phùng, những gốc sưa trong vườn Bách Thảo, hà ng sao đen phố Lò àúc, sen Hồ Tây, đà o Nhật Tân... Những tiêu bản vử các loà i cây nà y sẽ được giới thiệu cùng với ý nghĩa văn hóa đã góp phần là m nên nét đặc trưng của Hà Nội.

Đây là một hoạt động thực sự ý nghĩa chà o đón Đại lễ kỷ niệm 1.000 Thăng Long - Hà Nội mà tất cả người dân Thủ đô đửu mong chử.