Có lẽ cái tên Đầm Xác Cáo và hồ Kim Ngưu gắn liửn với những huyửn thoại mang tính hoang đường được dùng là m tên gọi cho Hồ Tây.
Từ thời xa xưa, ở nơi đây có một quả núi đá, trong núi có một con hồ tinh chín đuôi là m hại nhân dân. Thượng đế cả giận, sai Long Vương cùng đội quân thủy tộc theo dòng nước trà n và o, phá tan quả núi, giết chết hồ tinh. Sau đó hang núi đá đó thụt xuống tạo thà nh một cái đầm, xác cáo nổi lên và người dân đã gọi đầm đó là Đầm Xác Cáo.
Cũng theo một huyửn thoại khác, cái tên hồ Kim Ngưu (hồ Trâu Và ng) được bắt nguồn từ thời Lý. Và o triửu Lý, ở nước ta có vị cao tăng Nguyễn Minh Không pháp thuật rất giửi và có thể chữa được nhiửu bệnh lạ. Nghe tà i nghệ của ông, vua Tống cho vời ông sang Trung Quốc để chữa bệnh cho hoà ng tử. Sau khi chữa khửi bệnh cho hoà ng tử, vua Tống ban thưởng cho phép ông và o kho muốn lấy gì thì lấy và lấy bao nhiêu cũng được. Nguyễn Minh Không hóa phép thu tất cả đồng đen trong kho và o một cái bao, xách ra bử biển, thả nón xuống là m thuyửn chở vử nước. à”ng dâng toà n bộ số đồng đen đó cho vua Lý, nhà vua bèn sai đúc thà nh một quả chuông.
Khi chuông đúc xong, đánh thử mấy tiếng thì từ bên Trung Quốc có một con trâu và ng nghe thấy tiếng chuông chạy sang nước ta. Đến khu rừng phía Bắc thà nh Thăng Long thì tiếng chuông im bặt, trâu và ng lồng lộn đi tìm, dẫm nát cả khu rừng, đất thụt xuống thà nh hồ. Nhà vua sai ném quả chuông xuống hồ để trâu khửi lồng lên.
Từ đó trâu vẫn nằm yên dưới đáy hồ và hồ có tên là hồ Kim Ngưu. Tục truyửn rằng hễ người nà o sinh được mười con trai thì có thể đến mặt hồ gọi trâu và ng lên mà dắt vử được. Có lần đã có người có đủ mười con đến gọi trâu vử, dắt trâu và ng lên đến mặt nước thì bỗng đứt thừng, trâu lại lặn xuống nước mất. Thì ra người ấy chỉ có chín con đẻ, còn một là con nuôi. Và chuyện trâu và ng vẫn là một đử tà i ngâm vịnh, là m thơ cho nhiửu thi nhân, mặc khách.
Cũng trong sử cũ chép lại, dưới thời Lý, Hồ Tây còn có tên là hồ Dâm Đà m (hồ Mù Sương) bởi mặt hồ quanh năm đửu có sương mù bốc lên, rồi tạo thà nh những đám mưa nhử rơi xuống. Các đời vua Lý, Trần thường lập hà nh cung ở trên bử phía Nam hồ mà tiêu biểu nhất là hà nh cung đặt ở chùa Trấn Quốc thời Lý và nó được gọi là Dâm Đà m hà nh cung.
Và o năm 1573, vì tránh tên húy của vua Lê Thế Tông là Duy Đà m nên người ta đổi gọi là Tây Hồ (hồ nằm phía tây thà nh Thăng Long). Dưới thời Hậu Lê, vì kiêng tên tước Tây vương của chúa Trịnh Tạc, năm 1675 hồ được đổi thà nh Đoái Hồ (một tên trong bát quái của Kinh Dịch, Đoái thuộc vử phía Tây) nhưng hết thời Trịnh Tạc, nhân dân lại gọi tên hồ như cũ.
Đến thời Tây Sơn có một câu chuyện khá lý thú và có nhiửu ý nghĩa vử việc xin đổi tên hồ. Khi vua Quang Trung đã diệt xong quân Mãn Thanh, thống nhất đất nước có lưu lại thời gian ở Thăng Long. Một hôm, vua ngự chơi thuyửn Hồ Tây; trong số các quần thần đi theo có một văn thần họ Đỗ là tiến sĩ cũ của nhà Lê, ý chừng muốn lấy lòng nhà vua, quử³ xuống tâu xin đổi tên hồ. Nhà vua lấy là m lạ hửi:
- Tên của hồ có từ xưa, là m sao lại phải đổi?
Viên quan ấy tâu:
- Tâu bệ hạ, hạ thần thấy tên hồ trùng với tên húy của quý hương (tức là là ng quê của vua)
Vua Quang Trung cười nói rằng:
- Nhà ngươi lại muốn trẫm là m một điửu vô nghĩa đối với nhân dân Bắc Hà sao? Tây Hồ là một cảnh đẹp của Thăng Long, người Thăng Long từ xưa vẫn yêu quý Tây Hồ, lẽ nà o ngà y nay lại vì trẫm mà đổi tên gọi của hồ được? Vả chăng trẫm từ Tây Sơn xa xôi, ngà y nay lại được đến Tây Hồ xinh đẹp nà y, mượn Tây Hồ là m nơi gặp gỡ các bạn Bắc Hà chẳng hay lắm sao? Khách Tây Sơn, cảnh Tây Hồ, cũng là duyên kử³ ngộ, cùng nhau còn nhiửu gắn bó hẹn hò, cảnh chẳng phụ lòng người, là m sao người lại phụ cảnh?
Nói xong vua và quần thần đửu cười, viên quan kia có vẻ ngượng ngùng vì đã nịnh vua không đúng chỗ. Ngà y nay, mặc dù có nhiửu tên gọi gắn liửn với những sự tích khác nhau vử nguồn gốc của nó nhưng Hồ Tây vẫn luôn được người Hà Nội yêu mến. Những con đường quanh hồ, những danh thắng nổi tiếng bên hồ như chùa Trấn Quốc, phủ Tây Hồ, đửn Quán Thánh... đã trở thà nh một địa điểm tham quan lý tưởng đối với mỗi du khách khi đến Thủ đô Hà Nội.
.jpg "Kỳ họp thứ Nhất HĐND phường Ba Đình")
