Tác giả - tác phẩm

Chủ nhân Giải thưởng Lớn Bùi Xuân - Vì tình yêu Hà Nội (năm 2018) qua đời ở tuổi 103

Thụy Phương 16/07/2024 09:44

Ông Nguyễn Bá Đạm - chủ nhân Giải thưởng Lớn Bùi Xuân Phái - Vì tình yêu Hà Nội năm 2018, “kỳ nhân tiền cổ Hà thành” và cũng là một nhân chứng sống của đất văn vật Hà Nội vừa qua đời ở tuổi 103. Lễ tang ông được tổ chức vào 8h15 ngày 17/7/2024 tại Nhà tang lễ thành phố 125 Phùng Hưng, Hà Nội.

Ông Nguyễn Bá Đạm sinh năm 1922 ở làng Mọc, Giáp Nhất, nay thuộc phường Nhân Chính, quận Thanh Xuân, Hà Nội. Ông từng là giáo viên dạy sử của trường THPT Phan Đình Phùng. Sau khi nghỉ hưu, ông giáo Đạm dồn nhiều tâm huyết cho việc viết sách, viết báo về Hà Nội, trong đó tiêu biểu là 2 tập sách “Hà Nội thuở ấy” và “Hà Nội những câu chuyện kể cuối thế kỷ XIX - XX”.

nguoihanoi-com-vn-nguyen-ba-dam.jpg
Nhà giáo, nhà nghiên cứu Nguyễn Bá Đạm trong một lần trò chuyện với phóng viên Tạp chí Người Hà Nội (Ảnh: Đặng Thủy).

Nhà Hà Nội học Nguyễn Vinh Phúc, lúc còn sống khi đọc những trang viết của Nguyễn Bá Đạm trong cuốn “Hà Nội thuở ấy” từng nhận xét: “Bằng lối viết dung dị, hồn hậu, tác giả như dựng lại một bộ phim ký sự về Hà Nội thế kỷ XX với một tình cảm thân thiết, trìu mến”.

Cùng với những cuốn sách viết về Hà Nội, Nguyễn Bá Đạm còn dành nhiều tâm sức cho việc chép sử làng, về các dòng họ trong làng Giáp Nhất, về sự biến đổi của cư dân nơi đây và cả những câu chuyện về những nhân vật nổi danh của làng như nhà tư sản Ba Thục, nhà văn Vũ Trọng Phụng…

Nhà báo Vũ Thị Tuyết Nhung - nguyên Trưởng ban biên tập Văn hóa - xã hội, Đài Phát thanh và Truyền hình Hà Nội cho hay, sinh trưởng ở làng Mọc, song cụ Đạm trước đây đã có một thời gian dài lập nghiệp ở trên phố. Hàng Bạc và Ngọc Hà là nơi gia đình cụ đã từng cư ngụ. Lúc về già, cụ mới quay trở lại Giáp Nhất sinh sống.

“Khi cụ trở về sinh sống tại làng, ấy là vào những năm 80-90 của thế kỷ trước, cụ đã dành nhiều thời gian cho việc trò chuyện với bà con làng nước, ghi chép hệ thống lại các tư liệu văn hóa lịch sử của làng quê. Kể cả danh lam thắng cảnh, phong tục, nếp sống cùng những biến động về địa lý, tài vật của Giáp Nhất trong khoảng thời gian đầu thế kỷ 20 đến nay. Song công tích lớn nhất mà xóm làng ghi ân cụ Nguyễn Bá Đạm, đó chính là việc vận động bà con địa phương tham gia đóng góp tu sửa cụm di tích văn hóa lịch sử của làng, đặc biệt là ngôi chùa Giáp Nhất có tên chữ là Phúc Lâm tự cho khang trang đường hoàng như ngày nay.

Trong vai trò người trưởng ban quản lý di tích Giáp Nhất, cụ Nguyễn Bá Đạm đã lần giở nhiều nguồn tài liệu đáng tin cậy, làm lại hồ sơ các di tích để tiến hành xin các cơ quan chức năng xếp hạng cho cụm di tích làng Giáp Nhất. Hồi tôi làm cuốn phim tài liệu nhan đề “Người ở làng Giáp Nhất”, đã có thời gian tìm hiểu tư liệu rồi viết kịch bản, tổ chức quay phim hàng tuần, với sự giúp đỡ chí tình của cụ Đạm”, nhà báo Vũ Thị Tuyết Nhung nhớ lại.

Ngoài dạy học, viết sách cụ Nguyễn Bá Đạm còn đam mê sưu tầm cổ vật, tiền cổ ngay từ nhỏ và được mệnh danh là “kỳ nhân tiền cổ Hà thành”. Trong một lần trò chuyện với phóng viên Người Hà Nội, ông Đạm từng chia sẻ thú chơi này đã nhen nhóm trong ông từ khi còn nhỏ, ấy là khi được anh cho đi thăm Bảo tàng Lịch sử, thấy những đồng tiền cổ trưng bày trong tủ kính cậu bé Đạm mê mẩn.

Lúc đầu, bộ sưu tập của ông Đạm chỉ có vài ba đồng trinh thời Gia Long - Minh Mạng, rồi ông gom nhặt, trao đổi để bộ sưu tập ngày một nhiều thêm. Có thời kỳ, ông còn bán hết cả những đồ quý giá trong nhà để đổi lấy những bộ sưu tập tiền cổ mà mình yêu thích. Với Nguyễn Bá Đạm, sưu tầm tiền cổ cũng là để hiểu thêm về những thăng trầm của lịch sử, về nghệ thuật của người xưa. Cũng từ thú chơi đồ cổ, sưu tầm tiền cổ, cụ Đạm đã có không ít những nghĩa cử cao đẹp.

Là một nhà giáo, nhà sưu tập, Nguyễn Bá Đạm kết bạn và thân thiết với nhiều danh sĩ thuở đó. Nguyễn Bá Đạm được coi là người bạn tri kỷ tri âm của họa sĩ Bùi Xuân Phái và là bạn tâm giao của 3 danh họa khác trong bộ tứ huyền thoại Nghiêm, Liên, Sáng, Phái... Ông cũng kết thân với họa sĩ Dương Bích Liên, Nguyễn Sáng, kết giao như anh em với nhà văn Nguyễn Tuân... và giữ nhiều kỷ vật về họ. Từ thập nhiên 60,70 của thế kỷ trước, ông Đạm đã được Bùi Xuân Phái vẽ hơn 200 bức chân dung với đủ các chất liệu. Đặc biệt và ấn tượng nhất là bộ tranh chân dung 12 bức được họa sĩ Bùi Xuân Phái vẽ trên 12 vỏ bao diêm.

Sống gần trọn một thế kỷ trong lòng Hà Nội, ông Nguyễn Bá Đạm được coi là hiện thân của một “tâm hồn Hà Nội”. Năm 2018, khi ở tuổi 96, ông Nguyễn Bá Đạm vinh dự được trao Giải thưởng Lớn - Vì tình yêu Hà Nội. Nhà thơ Bằng Việt khi đánh giá về những cống hiến của ông Nguyễn Bá Đạm từng chia sẻ: “Những ai biết ông đều rất ấn tượng về một “tâm hồn Hà Nội” thâm trầm, sâu sắc, với lối sống giản dị, nề nếp, lại không kém phần tao nhã, thanh lịch. Tâm hồn Hà Nội ấy luôn trân trọng tới từng nét văn hóa của Thủ đô, để rồi từ những ký ức, trải nghiệm của bản thân ông đã lặng thầm đưa vào trang viết”./.

Bài liên quan
  • Nhà giáo, nhà nghiên cứu Nguyễn Bá Đạm: Người lưu giữ  ký ức về Hà Nội
    Nhắc đến Nguyễn Bá Đạm là nhắc đến một nhân chứng sống của đất văn vật Hà Nội. Sống gần trọn một thế kỷ, ông đã có những cống hiến thầm lặng cho văn hóa, lối sống Thủ đô. Năm 2018, Nguyễn Bá Đạm đã vinh dự được trao Giải thưởng Lớn - Vì tình yêu Hà Nội. Đây là phần thưởng xứng đáng cho những đóng góp của ông đối với mảnh đất Hà thành.
(0) Bình luận
  • Khơi dậy giá trị di sản bị lãng quên từ quán Đạo giáo
    Trong hệ thống tín ngưỡng tôn giáo của người Việt, đình, chùa, đền, miếu từ lâu đã được nhận diện như những thiết chế tiêu biểu, in đậm dấu ấn trong tâm thức cộng đồng. Tuy nhiên, có một loại hình di tích tôn giáo từng giữ vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần dân tộc nhưng dần bị lãng quên: đó là quán Đạo giáo. Cuốn sách "Quán Đạo giáo với một số vấn đề lịch sử và tôn giáo ở Việt Nam" của TS. Nguyễn Thế Hùng (NXB Chính trị quốc gia Sự thật, 2025) là một chuyên khảo công phu nhằm lấp đầy khoảng trống
  • "Lời từ biệt bầu trời" – Tự sự của một cựu tiếp viên hàng không
    Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam vừa ra mắt bạn đọc cuốn sách "Lời từ biệt bầu trời" của tác giả Đinh Lê Hương – cựu tiếp viên Hãng Hàng không Quốc gia Việt Nam. Cuốn tự truyện mang đến những lát cắt chân thực, xúc động về nghề tiếp viên hàng không qua góc nhìn của người trong cuộc.
  • “Gặp tôi trong tương lai”: Khơi dậy ước mơ nghề nghiệp từ trang sách thiếu nhi
    Sáng 29/6/2025, tại Nhà xuất bản Kim Đồng, lễ khai mạc trưng bày “Gặp tôi trong tương lai” đã diễn ra, mở đầu cho chuỗi hoạt động tổng kết chương trình kêu gọi ý tưởng sáng tác sách thiếu nhi. Đây là một sáng kiến được khởi xướng bởi The Initiative of Children’s Book Creative Content (ICBC), phối hợp thực hiện cùng ECUE VGEM và Nhà xuất bản Kim Đồng, với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính từ chương trình Investing in Women, một sáng kiến của Chính phủ Australia.
  • 9 tựa sách hay trong Tủ sách gia đình của Nhã Nam
    Ngày Gia đình Việt Nam 28/6 là dịp để mỗi người lắng lại, cảm nhận rõ hơn giá trị của tình thân, của những khoảnh khắc bên nhau giản dị mà quý giá. Trong nhịp sống hiện đại, một trong những cách đẹp đẽ để giữ gìn và bồi đắp sợi dây gắn kết gia đình chính là cùng nhau đọc sách – những cuốn sách đầy yêu thương, sẻ chia và thấu cảm. Hiểu được điều đó, Nhã Nam đã kỳ công tuyển chọn và xây dựng Tủ sách Gia đình. Đây là những cuốn sách giúp nuôi dưỡng tâm hồn trẻ thơ, lan tỏa giá trị yêu thương trong mỗi mái ấm, để mỗi em bé đều được lớn lên trong vòng tay chan chứa hạnh phúc của gia đình.
  • Ra mắt sách tranh song ngữ “Kể chuyện Bác Hồ”
    Nhân kỷ niệm 100 năm thành lập Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên (6/1925 – 6/2025), Nhà xuất bản Kim Đồng giới thiệu tới bạn đọc cuốn sách tranh "Kể chuyện Bác Hồ", ấn bản song ngữ Việt – Trung.
  • Chuyện kể về Chúa Nguyễn và các giai thoại mở đất phương Nam
    Trong hành trình mở cõi về phương Nam của dân tộc Việt Nam, các chúa Nguyễn hiện lên như những nhà lãnh đạo có tầm nhìn xa, với các quyết sách chiến lược và nghệ thuật bang giao khôn khéo, đặc biệt trong quan hệ với triều đình Chân Lạp. Cuốn sách “Chúa Nguyễn và các giai thoại mở đất phương Nam” của nhà giáo, nhà nghiên cứu sử học Nguyễn Hữu Hiếu, do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật phát hành tháng 6/2025, là một công trình giàu tư liệu và cảm hứng góp phần tái hiện sinh động giai đoạn lịch sử đặc biệt ấy.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • Tăng cường giao lưu hợp tác văn hóa giữa Việt Nam và Kazakhstan giai đoạn 2025-2027
    Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch vừa ban hành Quyết định 2267/QÐ-BVHTTDL về việc triển khai “Bản ghi nhớ hợp tác văn hóa giữa Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Việt Nam và Bộ Văn hóa và Thông tin Kazakhstan” giai đoạn 2025-2027.
  • Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phát động phong trào “Học tập trên các nền tảng số”
    Nhằm thực hiện đồng bộ các chủ trương, đường lối của Đảng và nhiệm vụ của Chính phủ về phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trong các lĩnh vực quản lý Nhà nước; Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ban hành kế hoạch phát động phong trào “Học tập trên các nền tảng số” để trở thành phong trào “học tập số” thường xuyên, phổ cập, nâng cao kiến thức về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo... trong công chức, viên chức, người lao động của ngành.
  • Khơi dậy giá trị di sản bị lãng quên từ quán Đạo giáo
    Trong hệ thống tín ngưỡng tôn giáo của người Việt, đình, chùa, đền, miếu từ lâu đã được nhận diện như những thiết chế tiêu biểu, in đậm dấu ấn trong tâm thức cộng đồng. Tuy nhiên, có một loại hình di tích tôn giáo từng giữ vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần dân tộc nhưng dần bị lãng quên: đó là quán Đạo giáo. Cuốn sách "Quán Đạo giáo với một số vấn đề lịch sử và tôn giáo ở Việt Nam" của TS. Nguyễn Thế Hùng (NXB Chính trị quốc gia Sự thật, 2025) là một chuyên khảo công phu nhằm lấp đầy khoảng trống
  • Tổ chức các hoạt động kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh - Liệt sỹ thiết thực, trang trọng, hiệu quả
    Thủ tướng Phạm Minh Chính yêu cầu các Bộ, Ngành và các tỉnh, thành phố, Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tiếp tục làm tốt hơn nữa công tác “Đền ơn đáp nghĩa”, chăm lo đời sống người có công với cách mạng, gia đình liệt sĩ nhân dịp kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh - Liệt sĩ (27/7/1947 - 27/7/2025).
  • Hà Nội, Thái Nguyên, Bắc Ninh lên phương án hộ đê do mưa lớn
    Chiều 1/7, Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) có văn bản gửi Sở Nông nghiệp và Môi trường các tỉnh, thành phố: Hà Nội, Thái Nguyên, Bắc Ninh đề nghị triển khai công tác hộ đê, đảm bảo an toàn hệ thống đê điều.
Đừng bỏ lỡ
Chủ nhân Giải thưởng Lớn Bùi Xuân - Vì tình yêu Hà Nội (năm 2018) qua đời ở tuổi 103
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO