Cây cầu huyửn thoại của Hà  Nội trong lòng học giả phương Tây

Hơn 110 năm kể từ khi khánh thà nh đến nay, người Hà  Nội đã kể không biết bao câu chuyện vử cầu Long Biên và  chắc chắn họ sẽ vẫn còn tiếp tục kể vử cây cầu huyửn thoại nà y. Аặc biệt, không chỉ với người Hà  Nội, cầu Long Biên còn thu hút sự chú ý của cả những người nước ngoà i từng đến tìm hiểu hay nghiên cứu vử Hà  Nội, Arnaud Le Brusq là  một học giả nhiửu năm nghiên cứu vử Việt Nam nói chung và  Hà  Nội nói riêng. Trong đó cuốn sách Vietnam à  travers l™Architecture coloniale[1], ông đã kể lại câu chuyện vử buổi đầu khi mới ra đời của cây cầu nổi tiếng nà y như sau:

Cầu Long Biên những năm đầu thế kỷ XX qua ống kính của một nhiếp ảnh gia người Pháp

Trong là n sương mù dà y đặc của tháng 2, cà ng lên cao con dốc dẫn tới cầu Long Biên thì những tiếng kêu inh ửi từ Аại lộ Trần Nhật Duật cà ng giảm dần. Ở hai bên của là n đường sắt, người ta cấm các phương tiện chạy bằng động cơ và  chỉ dà nh cho hai loại xe không gây tiếng ồn là  xe đạp và  xích lô vận chuyển hà ng hoá. Thỉnh thoảng, một chiếc xe lử­a lớn lặng lẽ ló ra trong bầu không khí như bông và  từ từ đi qua trong tiếng va đập ầm ĩ. Trong hà ng người chật cứng còng lưng cố gắng, người ta đã quên mất việc ngắm nhìn cảnh con sông Hồng vận động, nó vươn dà i trên những lớp đất son thấp hơn tới 20 mét và  trông xa nó như xích lại gần bầu trời. Bị máy bay Mử¹ ném bom nhiửu lần rồi vá víu tạm bợ, chiếc khung đường sắt to lớn ấy giống như một con rồng bảo vệ nằm tựa trên lối ra của Hà  Nội, nối liửn thủ đô với các tỉnh phía Bắc, và  vử phía bên kia là  nối với Trung Quốc. Trong tâm trí của người dân, vử mặt tổ chức, cây cầu từ nay trở đi là  một phần trong thà nh phố của họ. Nhưng trước khi thuộc quyửn sở hữu của tất cả mọi người, công trình là  một tác phẩm mang dấu ấn của Paul Doumer.

Và o năm 1897, sau nhiửu giử đi lại trên sông với tốc độ chậm, cuối cùng ông ta cũng đã đến nơi, viên Toà n quyửn cảm thấy rất khó chịu. Аể và o được đất liửn qua một cây cầu lung lay, trước hết ông ta phải đi trên một bãi cát - hòn đảo dà i và  thấp, lắng xuống bởi dòng nước. Ngay lúc ấy, ông ta hửi:

- Cây cầu nà y được là m từ bao lâu rồi?

- Cách đây 6 tháng, và o thời điểm những đợt nước cuối cùng dâng cao.

- Tại sao nó lại được là m mửng manh như vậy?

- Chỉ là  tạm thời.

- Người ta không thể gia cố nó sao?

- Không, vì trong hai tháng nữa, nó sẽ bị những đợt nước mới dâng cao cuốn trôi.

- Người ta không thể dựng một chiếc cầu chắc chắn, lâu dà i à ?

- Bãi cát cần có một cây cầu và  bản thân nó cũng không tồn tại được lâu. Một ngà y nà o đó con sông cũng sẽ lại cuốn trôi nó đi.

Rộng như một eo biển, sâu chừng 30m và o mùa mưa, di chuyển theo ý muốn của nó, lôi tuột các con đê và  cuốn trôi là ng mạc, con sông Hồng dường như không thể chế ngự nổi. Nó mang theo cuộc sống bằng việc là m cho đất đai trở nên mà u mỡ và  mang theo cả những cái chết do trà n bử. Vì vậy, đối với con sông nà y, người Việt Nam có tình cảm hai chiửu: lòng biến ơn và  nỗi sợ hãi.

Sau chuyến đi trên, viên Toà n quyửn quyết định xây dựng tại đây một cây cầu và  ông đã thuyết phục những người là m nghệ thuật trước khi mở một cuộc thi thiết kế, kết quả là  công ty Daydé và  Pillé đã già nh thắng lợi và o năm 1897.

Từ tường cánh gà  nà y sang tường cánh gà  khách dà i 1680m, công trình bao gồm 19 nhịp xà  thép dựa trên 20 trụ xây dà i 30m dưới mặt nước. Những công nhân là m việc trên công trường khổng lồ nà y là  một đội quân ưu tú gồm 2000 người.

Theo lời của quan nhiếp chính Nguyễn Trọng Hiệp thì chất trữ tình bao trùm lên cả cây cầu: vươn dà i như một con rồng xanh nổi lên trên mặt nước, hay như một cây cầu vồng tuyệt đẹp sừng sững giữa khoảng không bao la. àt trau chuốt hơn, một diễn giả người Pháp mua vui viên toà n quyửn bằng những câu như: Ngà i - dòng sông hiện lên thật hạnh phúc và  kiêu hãnh! Tôi là  dòng chảy của con sông đó. Con sông Hồng dữ dội đã không còn là  nỗi kinh hoà ng của những con người nơi đây. 5 năm trước, Paul Doumer đến nơi nà y trên một chiếc xà  lan một cách mệt mửi, giử đây trở lại nơi nà y, ông là  người đầu tiên đi trên tuyến đường sắt xuống tận Hải Phòng.

Аến nay, cùng với sự phát triển của đất nước, Hà  Nội đã có thêm những cây cầu mới, hiện đại hơn để phục vụ nhu cầu đi lại của nhân dân. Cây cầu hơn 110 năm tuổi không còn giữ vai trò huyết mạch giao thông nhưng vẫn giữ nguyên một giá trị văn hóa, kiến trúc, là  một phần không thể thiếu trong lòng người Hà  Nội và  là  ấn tượng sâu đậm với các du khách nước ngoà i từng đặt chân đến nơi đây.