Chính sách & Quản lý

Bản quyền sáng tạo văn hóa nghệ thuật trong phát triển công nghiệp văn hóa?

Trung Kiên 18/11/2024 07:32

Nghệ sĩ, nghệ nhân, nhà sáng tạo bỏ nhiều công sức tạo ra tác phẩm, sản phẩm, nhưng ngay chỉ hôm trước hôm sau, tác phẩm đã bị “đạo”, “nhái”, hoặc khai thác trên các nền tảng khác mà không được phép... Nghệ sĩ, nhệ nhân, nhà sáng tạo liệu có thể tự bảo vệ mình trước tình trạng này?

Tràn lan tình trạng đạo, nhái, xâm phạm bản quyền

Công nghiệp văn hóa (CNVH) có 12 lĩnh vực thì hầu như tất cả các lĩnh vực đều xảy ra vấn nạn về xâm phạm bản quyền. Ngay cả đến lĩnh vực tưởng chừng như có "đề kháng" với xâm phạm bản quyền như làm tour du lịch văn hóa, khi đơn vị này nghiên cứu, phát triển một tour, thì chuyện một đơn vị khác “đạo” ý tưởng cũng khá phổ biến, sau đó cho ra đời một tour tương tự. Những lĩnh vực khác tình trạng trầm trọng hơn rất nhiều. Trong sản phẩm thủ công mỹ nghệ, nhiều nghệ nhân vừa mới “ra mẫu”, cảm thấy ăn khách, chỉ vài hôm sau, mẫu đó đã xuất hiện ở những nhà sản xuất khác, với thậm chí rẻ hơn.

Theo Báo cáo nghiên cứu thực thi quyền sở hữu trí tuệ trong các lĩnh vực văn hóa và sáng tạo tại Việt Nam do Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam công bố, điện ảnh là một trong 3 loại hình sản phẩm văn hóa sáng tạo bị xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ nhiều nhất (bên cạnh âm nhạc và bản ghi âm, ghi hình) với tỷ lệ lên tới 71,6%.

Hiện nay có tới hàng trăm website phim tiếng Việt đang công khai chiếu hàng chục nghìn bộ phim trên internet trong khi các tác phẩm chưa được chủ các website này mua bản quyền. Mặc dù các cơ quan quản lý đã có nhiều động thái mạnh tay với website vi phạm bản quyền về phim, “đánh sập” nhiều trang web phim lậu nhưng ngay sau đó đã xuất hiện một website khác thay thế với một lớp vỏ (tên miền) khác...

phim-a.jpg

Trong lĩnh vực điện ảnh, bất kỳ hãng phim nào cũng đau đầu với nạn người xem phim lậu. Điều này ảnh hưởng trực tiếp tới doanh thu, lợi nhuận của hãng. Trong nhiếp ảnh, sản phẩm của tác giả bị đánh cắp, đăng tải vô tội vạ, không xin phép. Đối với lĩnh vực xuất bản, tình trạng in sách lậu tràn lan, không có hồi kết… Nhiều người biết bị vi phạm bản quyền, nhưng nếu đuổi theo khiếu kiện thì nhiều khi “được vạ, thì má đã sưng”, nên phần lớn đành chấp nhận thực tế.

Việc không được bảo hộ quyền tác giả “đến nơi đến chốn” không chỉ gây thiệt hại cho nghệ sĩ, nghệ nhân, nhà sáng tạo mà còn khiến CNVH chậm phát triển do không thu hút được đầu tư, nhất là những nhà đầu tư lớn. Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hồ An Phong cũng phải thừa nhận: Nhiều nhà đầu tư chỉ đầu tư vào phát triển các ngành CNVH khi thấy những quy định về bảo hộ bản quyền được thực thi nghiêm túc.

453-202411171227434.png
Nhà tổ chức Hanoi Indie Troupe yêu cầu khắt khe với những nhà sản xuất thủ công tham gia hội chợ Maker Market trong khuôn khổ Lễ hội Thiết kế Sáng tạo Hà Nội 2024 khi phải có sáng tạo gốc, làm chủ kĩ thuật trong việc tạo ra sản phẩm cuối.

Chủ tịch CLB Doanh nhân Sáng tạo Lê Quốc Vinh cho rằng, với cơ chế bảo vệ phù hợp nhận được từ pháp luật và xã hội, người đầu tư và tác giả sẽ yên tâm để sáng tạo tiếp, làm giàu cho chính họ và cho xã hội. Không những thế, nó tạo động lực cho cá nhân và tổ chức tham gia hoạt động đổi mới, sáng tạo, tạo ra tài sản trí tuệ, bởi vì họ sẽ được hưởng lợi và vinh danh từ những sáng tạo của mình, khích lệ các doanh nghiệp và trung gian tài chính đầu tư, tài trợ cho việc nghiên cứu, phát triển, thương mại các sản phẩm và dịch vụ trong công nghiệp sáng tạo, tạo ra thị trường cạnh tranh lành mạnh và khuyến khích tiêu dùng các sản phẩm, dịch vụ, tạo điều kiện để kết nối thị trường trong nước với các quốc gia và khu vực mậu dịch mà việc bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ được coi trọng.

Làm gì để bảo vệ mình?

Luật pháp Việt Nam hiện nay bảo hộ bản quyền tác giả trong tất cả các lĩnh vực khác nhau của công nghiệp văn hóa. Trong những năm qua, Việt Nam đã từng bước hoàn thiện các văn bản pháp luật liên quan đến bảo vệ bản quyền tác giả.

Cục Xuất bản, In và Phát hành (Bộ Thông tin và Truyền thông) điểm danh 3 vi phạm bản quyền sách phổ biến trên không gian mạng, đó là: Bán các sản phẩm sách in giả, sách lậu trên các nền tảng thương mại điện tử, các mạng xã hội phổ biến; Sử dụng website, ứng dụng OTT được cấp phép hoặc các website đăng ký tên miền và đặt máy chủ ở nước ngoài, các ứng dụng OTT lậu được chia sẻ trên Internet, các mạng xã hội phổ biến... để cung cấp các sản phẩm sách số (đọc, nghe, nhìn); Lợi dụng công nghệ số, nhất là công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) để tạo ra các tác phẩm phái sinh nhưng không thực hiện theo đúng quy định về quyền tác giả, quyền liên quan.

Trong đó, Luật sở hữu trí tuệ số 50/2005/QH11 ngày 29/11/2005 là văn bản “gốc”. Ngoài ra, còn có các văn bản pháp lý khác như: Luật số 36/2009/QH12 sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật sở hữu trí tuệ ngày 19/6/2009; Nghị định số 22/2018/NĐ-CP ngày 23/2/2018 quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật Sở hữu trí tuệ năm 2005 và Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật sở hữu trí tuệ năm 2009 về quyền tác giả, quyền liên quan… và các Thông tư hướng dẫn của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ban hành.

453-202411171227445.png
Thông qua nhiều sân chơi sáng tạo mở, nhiều nghệ nhân, nghệ sĩ, kiến trúc sư, nhà sáng tạo đã có những ý kiến đóng góp và nhận thức tốt hơn về vấn đề bảo vệ tác phẩm - đứa con tinh thần của mình.

Hiện nay, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch có hẳn một cơ quan là Cục Bản quyền tác giả để thực hiện nhiệm vụ này. Theo Quyết định số 912/QĐ-BVHTTDL ngày 11/4/2023 của Bộ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Cục Bản quyền tác giả có trách nhiệm tổ chức thực hiện các biện pháp phát triển các ngành CNVH thuộc phạm vi quản lý nhà nước của Bộ; bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của tổ chức, cá nhân, nhà nước và xã hội về quyền tác giả, quyền liên quan; Cấp, cấp lại, cấp đổi, hủy bỏ hiệu lực Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả, Giấy chứng nhận đăng ký quyền liên quan. Lập và quản lý sổ đăng ký quốc gia về quyền tác giả, quyền liên quan; chứng thực bản quyền…

Tuy nhiên, để nhận được sự bảo hộ, các nghệ sĩ, nghệ nhân, nhà sáng tạo, kiến trúc sư… cần thực hiện Thủ tục cấp giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả đến Cục Bản quyền tác giả. Tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả có thể trực tiếp hoặc ủy quyền cho tổ chức, cá nhân khác nộp 1 hồ sơ đăng ký quyền tác giả trực tiếp hoặc qua bưu điện tại trụ sở Cục Bản quyền tác giả (ngõ 294/2 Kim Mã, quận Ba Đình, TP. Hà Nội).

Ngoài ra, các tác giả còn có thể nộp đến Đại diện Phòng đăng ký quyền tác giả, quyền liên quan tại thành phố Hồ Chí Minh và Đà Nẵng. Trong thời hạn mười lăm ngày làm việc, kể từ ngày nhận đơn hợp lệ, Cục Bản quyền tác giả cấp Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả. Trong trường hợp từ chối cấp Giấy chứng nhận đăng ký quyền tác giả thì phải thông báo bằng văn bản cho người nộp đơn.

Điều đáng lưu ý, trong trình tự thủ tục đăng ký quyền tác giả, Nhà nước cho phép ủy quyền đăng ký quyền tác giả. Hiện nay, nhiều công ty luật đứng ra thực hiện dịch vụ về sở hữu trí tuệ, thực hiện hỗ trợ trọn gói nghệ nhân, nghệ sĩ, nhà sáng tạo… đăng ký bản quyền tác phẩm, sản phẩm của mình với mức chi phí hợp lý. Đây là giải pháp phù hợp với những nghệ sĩ, nhà sáng tạo vốn “ngại” thủ tục giấy tờ.

Mặc dù ngay cả khi đăng ký quyền tác giả, tác phẩm, sản phẩm vẫn có thể bị “đánh cắp” tác quyền ở những mức độ khác nhau và việc khiến kiện vẫn mất nhiều thời gian. Tuy nhiên, nếu không đăng ký quyền tác giả, việc xử lý sẽ còn phức tạp hơn rất nhiều do thiếu thủ tục pháp lý. Do đó, việc đăng ký cấp Giấy chứng nhận quyền tác giả vẫn là điều mà bất kỳ nghệ sĩ, nghệ nhân, nhà sáng tạo nào tham gia các hoạt động trong lĩnh vực CNVH cần thực hiện để bảo đảm quyền lợi của chính mình./.

Bài liên quan
  • Bản quyền truyện tranh nhìn từ huyền thoại Doraemon
    Sáng 22/9, tại Viện Văn hóa Nghệ thuật quốc gia Việt Nam - VICAS đã diễn ra buổi tọa đàm “Từ Đôrêmon tới Doraemon: Bản quyền truyện tranh ở Việt Nam qua ba thập kỷ”. Tọa đàm nằm trong khuôn khổ chương trình hợp tác giữa VICAS và các đối tác là NXB Kim Đồng, Lân Tinh Foundation nhằm kỷ niệm hơn 30 năm bộ truyện Đoraemon hiện diện ở Việt Nam.
(0) Bình luận
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • Ra mắt sách “Trở về từ hỗn loạn” của tác giả Trần Nhật Minh
    Công ty TNHH Sách và Truyền thông Việt Nam (Tri Thức Trẻ Books) phối hợp cùng NXB Thông tin và Truyền thông vừa ra mắt độc giả cuốn sách “Trở về từ hỗn loạn” của tác giả Trần Nhật Minh. Cuốn sách thuộc thể loại tâm lý ứng dụng, tập trung giải mã các biểu hiện tâm lý cực đoan, các hội chứng rối loạn thường gặp và hướng dẫn người đọc thực hành phương pháp Inner Role Therapy – Trị liệu nội vai.
  • Khởi dựng hai chương trình nghệ thuật đặc biệt Kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9
    Ngày 9/7, tại Hà Nội, Nhà hát Kịch Việt Nam khởi dựng chương trình nghệ thuật “Bác Hồ một tình yêu bao la” và vở nhạc kịch “Café bánh mì” có sự tham gia của nhiều nghệ sĩ Hàn Quốc.
  • Nhiều hoạt động văn hóa - nghệ thuật kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2/9
    Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch vừa ban hành Kế hoạch số 3283/KH-BVHTTDL ngày 7/7/2025 về việc tổ chức các hoạt động kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công và Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam.
  • Nhiều chính sách ưu đãi đối với hoạt động tái chế rác thải
    Tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 25, HĐND Thành phố Hà Nội khóa XVI, sáng 10/7, với tỷ lệ tán thành cao, HĐND Thành phố Hà Nội đã thông qua Nghị quyết quy định biện pháp hỗ trợ, ưu đãi đối với hoạt động tái chế rác thải sử dụng kỹ thuật hiện có tốt nhất trên địa bàn Thành phố Hà Nội (thực hiện điểm d khoản 2 Điều 28 của Luật Thủ đô).
  • HĐND Thành phố Hà Nội: Những dấu ấn 6 tháng đầu năm 2025 (Bài cuối)
    Trong 6 tháng đầu năm 2025, Thường trực HĐND Thành phố Hà Nội đã bám sát các quy định của luật, Quy chế làm việc, nguyên tắc tập trung dân chủ, phát huy tinh thần đoàn kết, trí tuệ, tiếp tục đổi mới, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động, đảm bảo chủ động, khoa học, linh hoạt, thiết thực, tăng cường phối hợp hoạt động giữa các cấp HĐND và giữa HĐND với các cơ quan trong hệ thống chính trị thường xuyên và chặt chẽ hơn.
Đừng bỏ lỡ
  • Hà Nội thông qua Nghị quyết về khu phát triển thương mại và văn hóa
    Sáng 10/7, tại kỳ họp thứ 25, HĐND TP. Hà Nội đã biểu quyết thông qua Nghị quyết về khu phát triển thương mại và văn hóa trên địa bàn thành phố Hà Nội. Nghị quyết được thông qua nhằm cụ thể hóa quy định tại khoản 8 Điều 21 Luật Thủ đô, mở đường cho mô hình phát triển kinh tế - văn hóa gắn với bảo tồn di sản, gìn giữ bản sắc Thủ đô.
  • Hà Nội: Quan tâm chăm lo chu đáo gia đình chính sách, người có công
    Hướng tới Kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh - Liệt sĩ (27/7/1947 - 27/7/2025), Đảng bộ, chính quyền và nhân dân Thủ đô thực hiện những hoạt động thiết thực, ý nghĩa để thể hiện tình cảm, trách nhiệm, sự tri ân sâu sắc đối với những người có công với cách mạng.
  • Phường Cửa Nam sử dụng Robot AI hỗ trợ người dân thực hiện thủ tục hành chính
    Phó Chủ tịch UBND phường Cửa Nam (Thành phố Hà Nội) Trịnh Ngọc Trâm vừa chia sẻ: “Từ ngày 10/7, phường Cửa Nam sử dụng Robot AI áp dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo để nhằm hỗ trợ tự động hoá trong việc hướng dẫn, hỗ trợ người dân thực hiện các thủ tục hành chính”.
  • Hà Nội lắp màn hình LED phục vụ Nhân dân theo dõi Lễ diễu binh, diễu hành Quốc khánh 2/9
    Ngày 9/7/2025 UBND Thành phố Hà Nội đã ban hành Kế hoạch số 82/KH-UBND Lắp đặt màn hình LED và hệ thống loa truyền thanh Cách mạng Tháng Tám thành công (19/8/1945 - 19/8/2025) phục vụ Lễ kỷ niệm, diễu binh, diễu hành 80 năm và Quốc khánh nước Cộng hoà XHCN Việt Nam (2/9/1945-2/9/2025) trên địa bàn Thành phố Hà Nội.
  • Phường Láng tổ chức chương trình nghệ thuật chào mừng chính quyền địa phương 2 cấp
    Tối 9/7, tại Di tích cách mạng Pháo đài Láng, Đảng ủy – HĐND – UBND – Ủy ban MTTQ Việt Nam phường Láng (Hà Nội) tổ chức chương trình nghệ thuật, chào mừng sáp nhập địa giới hành chính, xây dựng chính quyền địa phương 2 cấp.
  • Hà Nội thông qua Đề án kiện toàn Quỹ Phát triển đất phục vụ tiến trình vươn mình
    Tại ngày làm việc thứ hai, kỳ họp thứ 25, HĐND Thành phố Hà Nội khóa XVI, nhiệm kỳ 2021 - 2026 đã thông qua Nghị quyết Đề án kiện toàn Quỹ Phát triển đất thành phố Hà Nội, từ đó phục vụ tiến trình vươn mình, phát triển kinh tế - xã hội của Thủ đô.
  • Cam kết mạnh mẽ của Hà Nội trong bảo đảm an sinh xã hội, không để ai bị bỏ lại phía sau
    Việc HĐND thành phố Hà Nội khóa XVI thông qua Nghị quyết quy định nội dung, mức hỗ trợ đóng bảo hiểm xã hội tự nguyện, bảo hiểm y tế cho các đối tượng chính sách xã hội của thành phố (thực hiện điểm a, điểm b khoản 3, khoản 4 Điều 27 Luật Thủ đô 2024) tại kỳ họp thứ 25, đã khẳng định cam kết mạnh mẽ của Hà Nội về việc đảm bảo an sinh xã hội, không để ai bị bỏ lại phía sau.
  • “Cho muôn đời sau” - Đêm nhạc tôn vinh nhạc sĩ Hoàng Vân
    Nhiều tác phẩm nổi bật trong bộ sưu tập của nhạc sĩ Hoàng Vân – bộ sưu tập đã được UNESCO ghi danh là Di sản tư liệu thế giới, sẽ được giới thiệu đến người yêu âm nhạc trong chương trình nghệ thuật “Cho muôn đời sau”, sự kiện diễn ra tại Nhà hát Hồ Gươm (Hà Nội) vào tối 24/7 tới đây.
  • Xã Nội Bài (Hà Nội): Điểm sáng trong triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp
    Ngay trong ngày đầu triển khai mô hình chính quyền địa phương hai cấp 1/7/2025; điểm phục vụ hành chính công xã Nội Bài đã đi vào hoạt động, với không khí làm việc diễn ra khẩn trương, nền nếp, tinh thần phục vụ nhân dân thân thiện, nghiêm túc và hiệu quả, với khẩu hiệu: “Khoa học - Hiệu quả - Hiện đại – Sẵn sàng – Thân thiện”; trong khuôn khổ mô hình chính quyền địa phương hai cấp.
  • Vừa phát hành “Totto-chan bên cửa sổ” phần 2 lập tức tái bản
    Sau hơn bốn thập kỷ kể từ khi “Totto-chan bên cửa sổ” ra đời và trở thành hiện tượng xuất bản toàn cầu, tác giả Kuroyanagi Tetsuko đã hoàn thành phần tiếp theo mang tên “Totto-chan bên cửa sổ: Những chuyện tiếp theo”. Ngay khi ra mắt tại Việt Nam, tác phẩm đã tạo nên cơn sốt với 3.000 bản in đầu tiên được bán hết chỉ trong ba ngày, cho thấy sức hút bền vững của một trong những nhân vật văn học thiếu nhi được yêu thích nhất thế giới.
Bản quyền sáng tạo văn hóa nghệ thuật trong phát triển công nghiệp văn hóa?
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO