Những năm 1980, làng Cót quê tôi còn nhiều nhà có vườn rộng bao quanh để trồng rau và cây ăn quả. Nhà tôi cũng có một mảnh vườn như vậy.
Ngôi nhà ông bà nội để lại rộng chừng 1000 mét vuông. Cổng ngõ lợp ngói vảy cá có cửa gỗ, then cài. Ngõ dài mềm mại lát gạch Bát Tràng chỉ nghiêng. Hai bên chạy đều tăm tắp hàng mạch môn lá xanh rì. Mùa xuân, hoa mạch môn nở trắng xóa, giò hoa duyên dáng vươn lên từ gốc thành từng chùm giống như những chiếc chuông nhỏ.
Đầu ngõ sừng sững cây nhãn cổ thụ thân xù xì, mốc thếch. Tháng ba, hoa nhãn nở tròn đầy như mâm xôi. Mỗi khi có gió thổi, hoa rơi đầy gốc tạo thành một lớp thảm dày. Bụi nhài sát cây hương gần đó đơm đầy hoa, hương thơm nhẹ nhàng rất dễ chịu. Sáng sáng, bà nội thường sai tôi hái đầy chiếc khay nhỏ để ướp trà.
Ngày đó làng chưa có nước máy như bây giờ. Nguồn nước sinh hoạt chủ yếu là nước mưa. Nhà tôi đếm sơ cũng có tới bốn bể. Hai cái ở vườn dùng để tưới cây nên chỉ có tấm phên nứa che sơ sài. Bể nước ăn mái cong trên rợp giàn hoa thiên lí. Sân bể lúc nào cũng ẩm ướt, rêu mọc xanh rì. Mùa khô tiếng gầu múc chạm vào thành bể nghe khô khốc.
Đầu nhà ngang, cây bưởi ngọt cành rả sát vào mái ngói. Hương bưởi nhẹ nhõm, thanh tao gọi bầy ong mật rù rì cả ngày. Mùa hoa bưởi trùng với vụ thu hoạch sắn dây. Mẹ cặm cụi suốt ngày lọc bột, tay đỏ lên vì ngâm lâu trong nước. Nắng lên là tranh thủ trải bột ra nong phơi rồi ướp hoa bưởi để dành nấu chè quanh năm.
Nắng xuân rải nhẹ trên vòm hoa hồng bì đưa hương dìu dịu. Cây trong vườn thay áo mới, những chiếc lá già cong queo trút bỏ thay vào đó là màu xanh nõn nà của lá, của hoa...
Mưa rào ập xuống cùng với tiếng sấm ầm ì. Nắng chan hòa dãi trên vạt rau muống, luống khoai lang. Từ nhà trông ra vườn chỉ thấy một màu xanh mát mắt.
Cây ổi găng xòe chùm hoa trắng có chùm nhị tua rua như sợi chỉ. Chỉ cần vài bữa không chú ý, một ngày bất chợt ngẩng lên đã thấy lấp ló những chùm ổi ương. Chèo bẻo ríu rít nhảy nhót trên cành mổ những trái ổi mỡ. Mấy chị em thi nhau trèo lên và ngồi giữa cái chạc ba êm như ghế tựa. Gió thổi, cành ổi đu đưa cảm giác như đang ngồi võng, với tay hái ổi chín thơm nức mũi, bỏ đầy túi áo, túi quần.
Sau mưa, ổi chín rộ ăn không hết mẹ thường bảo mang ra ngõ bán bớt. Tiền bán chỉ đủ mua canh ốc chan cơm nguội ăn sáng đi học trong vài ngày vậy mà lấy làm sung sướng lắm.
Cạnh tường hoa trước nhà là cây cam Bố Hạ. Xưa, ông nội thường cắt cam xếp đầy chậu với cát để dành. Giờ nó già cỗi cũng không buồn ra hoa chỉ đứng đó như một kỉ niệm về những ngày đã xa.
Buổi chiều, tôi thường lội ra ao sau nhà múc nước tưới rau. Mặt ao phủ đầy bèo cái, nước mát lạnh. Ngẩng đầu lên là bầu trời xanh thăm thẳm.
Mùa nào thức nấy vườn nhà đầy đủ các loại rau. Đông có su hào, xà lách, rau thơm, rau mùi. Hè có rau muống, mùng tơi, rau dền nhưng nhiều nhất vẫn là rau lang. Giống cây trồng lấy củ nhưng nhà tôi trồng để nuôi lợn còn ngọn và lá non để ăn. Ngày giáp hạt, ngọn rau lang luộc chấm tương hay xào tỏi ngon vô cùng.
Dưới gốc hồng xiêm, những bụi cây xương sông lá tươi tốt. Bà nội rất thích nấu canh xương sông vì ăn đỡ đau xương.
Thỉnh thoảng về làng tôi hay lẩn thẩn đi tìm mấy loại cây gắn bó với mình từ lúc nhỏ như: rặng cúc tần có dây tơ hồng vàng tươi quấn quýt. Bụi duối quả chín thơm, quả bô rô ăn bùi như lạc...
Nhớ mùi khói bếp... nhớ sương sớm bay ngơ ngẩn, la đà trên luống su hào... nhớ bóng cha in trên tường bếp chập chờn mỗi sáng tinh mơ...
Bất giác tôi như nghe tiếng cha gọi dậy đi học, tiếng vườn cây xào xạc gọi về một thuở gần đó mà đã vời vợi xa...
