Tục nuôi trẻ ở Đại Từ

Hồ Sĩ Tá (sưu tầm)| 31/05/2017 09:38

Đại Từ là một làng cổ ở phía Nam kinh thành Thăng Long xưa, thuộc huyện Long Đàm (Đầm Rồng), nay thuộc phường Đại Kim, quận Hoàng Mai, Thành phố Hà Nội. Làng Đại Từ nằm tiếp giáp với dòng sông Tô, nơi khi xưa thuyền bè tấp nập qua lại. Phía Đông là con đường cái quan, phía Tây là sông Tô Lịch, Phía Nam là đầm Linh Đàm. Với địa thế nói trên, Đại Từ có cả một vùng thoáng đãng từ phía Nam, luôn đem lại làn gió nồm tốt lành.

Ngoài ra, làng còn được hưởng tác động điều hòa khí hậu của khu đầm rộng bát ngát. Thêm đó, bao đời, làng Đại Từ có một quy hoạch rất đáng chú ý, làng nằm ven đầm, từ Đông sang Tây, vốn hình thoi dài, nên cả chiều dài hướng Nam là dải đầm rộng mênh mông, ba phía kia là lũy tre dày kín.

Cả làng khi xưa có hai nghề chính là nghề làm hàng xáo và nghề nuôi con nuôi. Truyền thuyết làng Đại Từ kể rằng:

Xưa các cô tiên hay xuống chơi ở đầu làng, rồi một cô đã để “quên” hai bầu vú ở Cầu Tiên. Vì là vú tiên nên dân làng không dám lạm dụng, họ nghĩ đến việc chia một nửa cho thiên hạ. Từ đó, người làng có tục nhận con nuôi. Đứa trẻ nào đến tay bà mẹ Đại Từ đều được chăm sóc. Cái nghĩa “quý con người hơn con mình” của các bà làm cả Thăng Long xúc động, nhà vua đã ban khen “Đại Từ nghĩa dân”. Đại Từ xưa có 6 xóm (nay là 7 tổ dân phố) với khoảng 30 dòng họ chuyên nhận con nuôi, đặc biệt là hai họ Nguyễn và Vũ. Dòng họ nào cũng nhận con nuôi. Riêng họ Trần thì nuôi ít hơn vì họ làm hàng tấm (hàng vải).

Khi xưa nhận con nuôi, người Đại Từ, Hoàng Mai có truyền thống coi như con đẻ, chăm sóc tận tình từ bữa ăn đến giấc ngủ. 

Không ai còn nhớ truyền thống nhận con nuôi của làng có từ bao giờ. Chỉ biết, từ xưa ở làng Đại Từ đã có nhiều gia đình nhận trông, nuôi trẻ thuê, không chỉ trẻ trong làng mà cả trẻ ở các làng bên, thậm chí trong nội thành.

Những đứa trẻ trong thành, chủ yếu là con nhà buôn bán, kẻ chợ, những cậu ấm cô chiêu con nhà giàu có, mới được gửi đến làng cậy nhờ nuôi giúp. Và họ rất mừng: Ở nhà có quấy khóc suốt ngày đêm, thì đến làng Đại Từ, bú sữa mẹ Đại Từ, nằm võng làng Đại Từ, hóng gió làng Đại Từ, đứa trẻ lại im thin thít. Những người đàn bà Đại Từ vừa nuôi con mình vừa nuôi con người, nhưng cũng lạ, sữa lúc nào cũng không thiếu, người nhiều sữa thì còn nuôi ba đứa trẻ một lúc. Tối đến, khi các bé đã ngủ say, các mẹ mới bắt đầu làm gạo xáo. Cứ thế, những đứa trẻ lớn lên cùng nhau, không phân biệt con đẻ, con nuôi, cùng ăn, cùng học, cùng chơi. Có nhà đón con về sớm, khi hết khóc dạ đề, có nhà bắt con về tự nuôi khi con được ba tuổi, cũng có nhà gửi cho đến khi con đã trưởng thành mới mang về dựng vợ gả chồng.

Cứ hai tuần hoặc mỗi tháng một lần, bố mẹ đẻ lại cho người gánh gạo, đỗ, đồ gia dụng, quần áo, và một thứ không thể thiếu là tiền xuống làng Đại Từ. Tiền do hai bên bố mẹ thỏa thuận, không nhà nào giống nhà nào vì những đứa trẻ gửi nuôi ở làng không đồng đều nhau về độ tuổi. Có nhà dư giả còn cho bố mẹ nuôi của con mình thêm tiền. Tiếng lành về việc nuôi con mát tay nên trong làng Đại Từ lúc nào cũng đầy ắp tiếng trẻ và tiếng ru.

Phụ nữ Đại Từ thường sống ngăn nắp, sạch sẽ, đức tính hiền từ, nhất là làng được ở vào địa thế thuận lợi, khiến con người được hưởng không khí thoáng đãng từ phía Nam. Về phía Bắc thì nhờ lũy tre dày đặc, tránh được những cơn gió bấc khắc nghiệt. Giếng nước ăn tốt lành cũng là một yếu tố có tính quyết định. Có lẽ vì những lí do trên mà làng Đại Từ nổi tiếng mát tay nuôi trẻ.

Người dân ở đây thường nói: Làng Đại Từ có dải đất hình cô Tiên, lành lắm.

Đất lành, dân cũng lành mới nuôi được con thiên hạ. Lúc nào cũng phải giữ cho con mình nuôi được sạch sẽ, không bao giờ để nhếch nhác, nếu lỡ để bẩn thỉu, ốm o, sẽ mang tiếng cả làng.

Thường các gia đình trong làng nhận nuôi trẻ từ lúc lọt lòng đến 4, 5 tuổi thì cho về với gia đình. Thủ tục hết sức đơn giản. Gia đình có con muốn nhờ nuôi chỉ cần mang cơi trầu, lạng thuốc đến nói chuyện, kèm theo một chút quà nhỏ. Khi đã nhận con nuôi, người Đại Từ coi như con đẻ, chăm sóc tận tình từ bữa ăn đến giấc ngủ. Khi ốm đau, tận tình chạy chữa thuốc thang. Nhiều đứa trẻ vừa lọt lòng đã được đưa đến nhà mẹ nuôi, nhờ chính dòng sữa của mẹ nuôi mà lớn lên thành người. Không chỉ nhờ nuôi hẳn, nhiều người còn đến Đại Từ mong đỡ đầu con cái họ, để đứa trẻ hay ăn, chóng lớn. Vì vậy, khi sinh nở xong, họ mang một chai rượu, cơi trầu đến nhà bố mẹ nuôi làm lễ gia tiên xin cho con mình ghé cửa nương nhờ, sau đó mời bố mẹ nuôi đến nhà xem mặt đứa trẻ và nhường quyền cho bố mẹ nuôi đặt tên cho đứa bé. Sau này khi lớn lên thì cứ mồng Năm (Đoan Ngọ) ngày Tết, bố mẹ đẻ sẽ dắt đứa bé đến tết nhà bố mẹ nuôi.

Lại có nhiều nhà khó nuôi, sợ ma tà quấy nhiễu nên người mẹ đem con bỏ đường, bỏ chợ, nhưng dặn trước người làng Đại Từ trực sẵn đưa về nuôi, sau vài giờ hoặc vài ngày sẽ đến chuộc lại nhận làm con nuôi. Đây là cách đánh tráo con đẻ thành con nuôi, con nuôi là con đẻ lừa ma để không sài đẹn, ốm đau, quặt quẹo... Trong các gia đình có con nuôi, anh em kết nghĩa với nhau thân tình, nhận bố mẹ của anh em cũng như bố mẹ của mình và ngược lại, bố mẹ cũng nhận người anh em kết nghĩa với con mình như con cái trong nhà. Nhiều người con nuôi, dù đi làm ăn xa vẫn giữ mối liên hệ. Ngày lễ Tết họ thu xếp công việc gia đình, con cái về thăm lại cha mẹ nuôi thuở bé của mình. Tình cảm rất khăng khít.

Hiện nay làng đã thành phường, người dân Đại Từ giờ chủ yếu làm nghề buôn bán, không còn giữ được truyền thống nhận con nuôi như xưa nữa. Sông hồ, đầm ao, làng mạc, đất đai đã bị thu hẹp nhiều, nhưng danh tiếng một làng Đại Từ chuyên nuôi con thiên hạ thì không hề bị quên lãng mà vẫn lưu truyền với những câu chuyện thật đẹp. Và người dân vùng hồ Linh Đàm vẫn cố gắng, trân trọng gìn giữ bốn chữ vua ban “Đại Từ nghĩa dân” như một ký ức tốt đẹp của làng mình.

Theo “Tục hay, lệ lạ Thăng Long – Hà Nội”, NXB Phụ nữ 2016
(0) Bình luận
  • Phường Sơn Tây (mới) ngày đầu thực hiện tổ chức chính quyền 2 cấp: Vì Nhân dân phục vụ
    Từ ngày 1/7/2025, cùng với cả nước, phường Sơn Tây (thị xã Sơn Tây cũ - thành phố Hà Nội) thực hiện hoạt động chính quyền 2 cấp. Từ đầu giờ sáng nay, 1/7, toàn bộ cán bộ, công chức Phục vụ hành chính công phường Sơn Tây đã có mặt đầy đủ, đã bắt tay ngay vào thực hiện nhiệm vụ.
  • Kỳ họp thứ Nhất HĐND phường Cửa Nam: Không để đứt gãy công việc khi vận hành chính quyền địa phương 2 cấp
    Thực hiện Luật Tổ chức chính quyền địa phương, sáng 1/7, HĐND phường Cửa Nam (Thành phố Hà Nội) khóa I, nhiệm kỳ 2021-2026 tổ chức kỳ họp thứ nhất để xem xét, quyết định công tác nhân sự và thực hiện các nội dung quan trọng thuộc thẩm quyền. Đây là kỳ họp đặc biệt của phường Cửa Nam để hoàn thiện tổ chức bộ máy, vận hành chính quyền địa phương 2 cấp hiệu lực, hiệu quả góp phần xây dựng và phát triển Thủ đô Văn hiến – Văn minh – Hiện đại.
  • Lời cảm ơn của Hội Nhà báo Thành phố Hà Nội
    Ngày 25/6/2025, Hội Nhà báo Thành phố Hà Nội tổ chức trang trọng hội nghị Gặp mặt tri ân các thế hệ nhà báo Thủ đô và khen thưởng tập thể, cá nhân hội viên nhà báo các cơ quan báo chí Hà Nội, nhân kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025).
  • Tôn vinh 80 gia đình văn hóa tiêu biểu Thủ đô
    Hướng tới kỷ niệm 24 năm Ngày Gia đình Việt Nam (28/6/2001 – 28/6/2025), sáng 26/6 tại Hội trường Bảo tàng Hà Nội, Sở Văn hóa Thể thao Hà Nội đã tổ chức Hội nghị tuyên dương gia đình văn hóa tiêu biểu Thủ đô năm 2025. Sự kiện góp phần tôn vinh những mái ấm gương mẫu, giàu trách nhiệm với cộng đồng, góp phần lan tỏa các giá trị văn hóa trong đời sống xã hội.
  • Tây Hồ: Vững bước trên hành trình kiến tạo đô thị hiện đại, văn minh và giàu bản sắc
    Ba thập kỷ nhìn lại, quận Tây Hồ đã ghi tên mình vào bản đồ đô thị hiện đại của Thủ đô Hà Nội không chỉ bằng những công trình, con đường hay chỉ số tăng trưởng mà bằng cả những chuyển biến sâu sắc trong chất lượng sống, trong tư duy quản trị và trong tinh thần xây dựng cộng đồng người dân “thanh lịch, văn minh”, đúng với bản sắc của đất Kinh kỳ ngàn năm văn hiến.
  • Nhà báo Hồ Quang Lợi: “Viết về Hà Nội luôn có sự rung cảm của trái tim”
    Không sinh ra tại Hà Nội nhưng nhà báo Hồ Quang Lợi – nguyên Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam, nguyên Trưởng ban Tuyên giáo Thành ủy Hà Nội, nguyên Tổng Biên tập báo Hà Nội Mới có một tình yêu lớn với Thủ đô. Ông chia sẻ: “Đọc các bài viết, xem một số bộ phim truyền hình anh em báo chí làm về Hà Nội, tôi thấy trong đó không chỉ có kỹ năng về nghề nghiệp, mà luôn có rung cảm của trái tim. Trái tim dành cho Hà Nội. Trái tim dành cho đất nước Việt Nam của chúng...”.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
Đừng bỏ lỡ
Tục nuôi trẻ ở Đại Từ
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO