Thóc xay, gạo giã thơm hương lúa chín

Hanoimoicuoituan| 27/09/2022 08:41

Lớp trẻ sinh ra và lớn lên trong thế kỷ XXI, từ bé đã quen với cháo ăn liền, sữa hộp, sữa tươi, gạo đóng vào bao sạch đẹp. Họ không biết đến cái cối để xay thóc, cái sàng để tách gạo và trấu, cái giần để tách riêng cám và gạo; rồi công đoạn giã gạo để thổi cơm. Hình ảnh cối xay thóc, xay ngô, giã gạo, giới trẻ giờ chỉ còn nhìn trên phim, ảnh hay nghe thuyết minh trong bảo tàng...

Thóc xay, gạo giã thơm hương lúa chín
Giần, sàng ngô, gạo - những công việc nhà nông quen thuộc ở vùng nông thôn Bắc Bộ xưa.

Ngắm cánh đồng lúa vàng đượm màu no ấm, nhớ chuyện xưa. Khi ấy, tôi mới học lớp 3, cũng là lúc bắt đầu học xay thóc. Năm ấy, mưa bão liên tiếp, nhà chỉ còn vài bát gạo trong cái chum sành ở góc buồng. Trước khi đi chợ bán rau, bác Cả giao cho anh chị tôi xay hai thúng thóc rồi giã ngay để có đủ gạo ăn cả tuần chống bão. 

Chị tôi học lớp 5, anh tôi học lớp 4, tôi bé nhất nhà học lớp 3 chạy lò cò chơi quanh cối xay thóc. Chị tôi cười rõ tươi: “Em thử học xay thóc xem nào?”. Tôi tròn mắt: “Em xay được thóc á?”. Tính tôi ưa học hỏi, lam làm nên háo hức thử ngay. Anh tôi bảo: “Cầm một bên cái tay giằng cho chắc, anh cũng cầm một bên, rồi anh em mình đưa tay nhịp nhàng thế này, thế này...”. Tôi đưa hai tay nắm chắc một bên tay giằng. “Bắt đầu nhé!”, anh tôi hô. Được nửa vòng, cối xay khựng lại. “Em đưa tay đều cùng tay anh, anh đưa nặng, em đưa nhẹ, cối không xoay tròn đều được. Chân trước, chân sau cũng phải nhịp nhàng với tay nắm giằng cối để khi người vươn ra phía trước là được nửa vòng tròn cối xay, rồi lại hơi ngửa lưng ra phía sau, kéo tiếp nửa vòng, đủ một vòng cối thóc. Làm lại nào!”. 

Lúc đầu, tôi không học được, cú lắm. Nhìn anh tôi xay đều đều, mồ hôi chảy trên má, tôi nóng bụng: “Cho em tập lại”. Lần này, chị tôi phải đứng sau lưng, vừa nắm cổ tay tôi vừa hướng dẫn cách làm: “Tay kết hợp với chân nhún, rồi đưa giằng cối cho thật đều thì cối quay được nửa vòng tròn sẽ không bị đứng ì ra... Thế... thế... được rồi! Tiếp vòng nữa nào!”. Chị vừa rời tay, nhưng do tôi kéo mạnh quá, cái giằng cối đập vào ngực, đau điếng. Tôi ngồi thụp xuống khóc. Anh tôi dỗ: “Thôi, đền em kẹo trứng chim bà Đóa nhé”. “Không, tại em”. Tôi nắm lại giằng cối. Lại lựa tay và chân. Được rồi! Mồ hôi ra như tắm, nhưng đang đà hứng khởi, tôi cùng anh quay tiếp. Thóc xay rơi xuống nong, cao dần...

Xay được nửa cối thóc, anh em tôi nghỉ giải lao. Tôi lùa tay vào nia, xòe tay cho thóc rơi qua kẽ tay, hít hà mùi thơm ngọt dịu man mát của thóc gạo. Hiệp hai, anh em tôi xay đã nhàn hơn. Bác tôi đi chợ về, anh tôi chạy ào, khoe: “U ơi, hôm nay cái Thu biết xay thóc rồi đấy”. Bác cười vui hẳn, hàm răng hạt na đen nhánh bảo chúng tôi: “Bánh đa hàng bà Đà đây, đợi u sàng xảy rồi tối giã gạo đấy”. Ôi chao, hương vị bánh đa sau buổi giã gạo đầu tiên mới thơm, giòn, ngậy làm sao! 

Buổi tối, gió mát, trăng thanh, chị tôi đổ gạo xuống cối đá xanh mà ông tôi chôn dưới mặt nền chái bếp, phân công: “Cho em tập giã gạo, đứng ở trên cùng. Đoàn đứng thứ hai. Chị đứng cuối chày giã gạo là lao động nặng nhất đấy nhé”. Mỗi lần ba chị em dồn lực xuống bàn chân, ấn đuôi cần giã xuống thì đầu cần nhấc bổng lên hơn một mét, rồi rơi xuống cối gạo. Từng nhịp chày thịch... thịch... Một trăm, hai trăm, một nghìn. “Chị ơi, xem gạo trắng chưa?”. Lúc này, tôi đã mỏi nhừ chân, kêu lên. Chị tôi chạy đến miệng cối, quỳ chân, vốc gạo lên tay, chúm miệng thổi cám phù phù. “Chưa trắng đâu, giã thêm vài trăm chày nữa mới được”. Trăng đã lên cao, lọc ánh sáng qua cành hồng đang trĩu quả chín đỏ. Những đêm trăng giã gạo đầy thơ mộng thấm sâu vào ký ức của tôi một cách đẹp đẽ và hạnh phúc. Cả nhà đều thích ăn gạo giã dối còn nhiều cám và đậm cơm hơn. Bây giờ, kiếm đâu ra thứ gạo giã thơm ngon như thế. May ra, chỉ còn gạo nương từ Tây Bắc chuyển về thành phố.

Từ sau năm 1972, không phải đi sơ tán, lũ chúng tôi đã quen với việc xếp hàng mua gạo. Hồi này chỉ có “gạo mậu dịch” - loại gạo có giá 4 hào/kg, được Sở Lương thực quy định theo giá bao cấp. Phần lớn gạo do Nhà máy xay Lương Yên được xây dựng ở cửa ô Yên Lãng xưa (chỗ bây giờ là chung cư Sun Grand City Ancora, số 3 Lương Yên, phường Bạch Đằng, quận Hai Bà Trưng) cung cấp cho dân thành phố. Rõ ràng là gạo mậu dịch trắng hơn gạo giã, mà ăn cơm nhạt hẳn. Còn ở làng quê, đến những năm 1990 - 1995, trạm điện mọc khắp nơi thì cối xay thóc, giã gạo giảm dần rồi mất hẳn. Các xóm đều có máy tuốt lúa và máy xay xát.   

“Hạt gạo nuôi tất cả chúng ta no/ Nhưng cái mộc mạc lên hương của lúa/ Đâu dễ chia cho tất cả mọi người”. Một nhà thơ đã rất tinh tế khi viết về hương lúa như thế. Ký ức một thuở xay thóc, giã gạo ngày mùa, thơm hương lúa chín, đã đi vào trang sách, trang thơ. Nhớ thương lắm, một thuở xay thóc, giã gạo khi chưa có máy xay xát công nghiệp...

(0) Bình luận
  • Lan tỏa những tấm gương phụ nữ Thủ đô tiêu biểu vì cộng đồng, xã hội
    Sáng 16/10, Báo Phụ nữ Thủ đô phối hợp với Ban Thi đua - Khen thưởng Thành phố Hà Nội tổ chức chương trình giao lưu trực tuyến với chủ đề “Phụ nữ Thủ đô thi đua xây dựng thành phố Hà Nội văn hiến - văn minh - hiện đại”.
  • “Hà Nội – Bản hùng ca phố”: Bồi đắp niềm tự hào về một Thủ đô anh hùng, hào hoa
    Kỷ niệm 70 năm Ngày Giải phóng Thủ đô (10/10/1954 – 10/10/2024), tối 10/10, tại Trung tâm Di sản văn hóa thế giới Hoàng thành Thăng Long (Hà Nội), chương trình chính luận nghệ thuật đặc biệt với chủ đề “Hà Nội - Bản hùng ca phố” đã giúp công chúng thêm tự hào về một Thủ đô anh hùng, hào hoa, thanh lịch, nghĩa tình…
  • Ấn tượng chương trình nghệ thuật “Thủ đô 70 năm - Bản hùng ca”
    Tại Lễ kỷ niệm cấp quốc gia 70 năm Ngày Giải phóng Thủ đô (10/10/1954 - 10/10/2024) do Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Quốc hội, Chủ tịch nước, Chính phủ, Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam và Thành phố Hà Nội tổ chức sáng 10/10, chương trình nghệ thuật chủ đề “Thủ đô 70 năm - Bản hùng ca” đã để lại ấn tượng sâu sắc với các đại biểu.
  • Tấm lòng mẹ Cường
    Tháng 1 năm 1954, đơn vị chúng tôi (C trợ chiến, D79, bộ đội Hà Đông) đóng quân ở đồi Đình, căn cứ du kích xã Tuy Lai, huyện Mỹ Đức. Tại đây, chúng tôi tiếp tục quán triệt Nghị quyết của Tỉnh ủy Hà Đông về phối hợp với chiến trường chính (lúc ấy chưa nói rõ là Điện Biên Phủ) tăng cường hoạt động đánh địch mở rộng khu du kích từ Bắc Mỹ Đức sang Nam Chương Mỹ nhằm tạo thế đứng chân cho bộ đội chủ lực khi về giải phóng Thủ đô.
  • Tạp chí Người Hà Nội đoạt Giải A Cuộc thi viết “Khát vọng Tây Hồ - Khát vọng Thăng Long”
    Chiều 8/10, quận Tây Hồ (Hà Nội) đã tổ chức tổng kết cuộc thi viết “Khát vọng Tây Hồ - Khát vọng Thăng Long” năm 2024.
  • Bản hùng ca 70 năm Ngày Giải phóng Thủ đô, tôn vinh nền văn hiến, bản sắc văn hóa vì hòa bình Hà Nội
    Sáng 6/10, Thành ủy - HĐND - UBND - Ủy ban MTTQ Việt Nam thành phố Hà Nội tổ chức chương trình “Ngày hội Văn hóa vì hòa bình” – sự kiện đặc biệt chào mừng Kỷ niệm 70 năm Ngày Giải phóng Thủ đô (10/10/1954 - 10/10/2024), 25 năm Hà Nội đón nhận danh hiệu “Thành phố Vì hòa bình” của UNESCO (1999 - 2024).
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • Danh họa Nguyễn Tư Nghiêm: Người kết nối giá trị thẩm mỹ truyền thống với đương đại
    Cuộc đời danh họa Nguyễn Tư Nghiêm gắn liền với 3 giai đoạn lịch sử nghệ thuật hiện đại Việt Nam: Từ mỹ thuật Đông Dương rồi mỹ thuật kháng chiến đến thời kỳ đổi mới. Đồng hành với nghệ thuật gần một thế kỷ, Nguyễn Tư Nghiêm đã tạo nên một đỉnh cao mới của nghệ thuật hiện đại Việt Nam. Phóng viên Tạp chí Người Hà Nội đã có cuộc trò chuyện với họa sĩ Đặng Thị Khuê - nguyên Ủy viên Ban thư ký Hội Nghệ sĩ tạo hình Việt Nam thời kỳ đổi mới để hiểu hơn về những cống hiến trong nghệ thuật của danh họa Nguyễn Tư Nghiêm.
  • Tổ chức cuộc thi trực tuyến tìm hiểu nội dung cuốn sách về xây dựng, phát triển văn hóa của cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng
    Thứ trưởng Bộ VH-TT&DL Trịnh Thị Thủy cho biết, vừa ban hành kế hoạch tổ chức Cuộc thi trực tuyến toàn quốc tìm hiểu về nội dung cuốn sách “Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc” của cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng.
  • Nâng cao vị thế, vai trò của văn học nghệ thuật Thủ đô
    Hơn một thiên niên kỷ nay, Thủ đô Hà Nội luôn là trung tâm chính trị, kinh tế, văn hóa của cả nước. Nhất là từ sau ngày giải phóng Thủ đô, vai trò trung tâm ấy càng thể hiện rõ nét hơn. Với số lượng đông đảo, trong đó có không ít tác giả tên tuổi, văn nghệ sĩ Thủ đô đã góp phần làm nên vóc dáng, diện mạo văn học nghệ thuật (VHNT) Thủ đô.
  • Khai mạc Triển lãm VIMEXPO 2024
    Triển lãm Quốc tế lần thứ 5 về Công nghiệp hỗ trợ và Chế biến chế tạo Việt Nam – Vimexpo 2024 được chính thức khai mạc vào ngày 17/10/2024 tại Trung tâm Triển lãm Quốc tế ICE, số 91 Trần Hưng Đạo, Hoàn Kiếm, Hà Nội.
  • Đề xuất chưa áp dụng thuế TTĐB nước giải khát có đường
    Ngày 17/10, Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) tổ chức Hội thảo công bố Báo cáo “Đánh giá tác động kinh tế của dự thảo thuế Tiêu thụ đặc biệt đối với nước giải khát có đường”.
Đừng bỏ lỡ
  • Hồ Gươm
    Tạp chí Người Hà Nội trân trọng giới thiệu tới quý độc giả bài thơ Hồ Gươm của tác giả Quang Hoài nhân dịp kỷ niệm 70 năm Ngày Giải phóng Thủ đô (10/10/1954 - 10/10/2024)
  • [Podcast] Nét văn hóa nhìn từ đám cưới xưa và nay ở Hà thành
    Trong văn hóa truyền thống của người Việt nói chung và người Hà Nội nói riêng, lễ cưới là một sự kiện trọng đại, đánh dấu sự khởi đầu cho cuộc sống hôn nhân, gia đình, lưu giữ những giá trị, chuẩn mực văn hóa của dân tộc. Chuyện cưới hỏi từ bao đời nay vẫn luôn được cho là chuyện hệ trong của cả một đời người. Mỗi nơi, mỗi thời đại lại có cách tổ chức khác nhau. Hà Nội hào hoa xưa và nay vốn là đất Kẻ Chợ, hội tụ tinh hoa văn hóa xứ Bắc, đám cưới vì thế cũng có nhiều nét riêng. So với trước đây, lễ cưới ngày nay đã có nhiều thay đổi.
  •  “Tư duy Thủ đô, hành động Hà Nội” phục vụ nhân dân, doanh nghiệp
    Với tính độc lập trong tổ chức, ứng dụng mạnh mẽ công nghệ thông tin (CNTT) và quy trình số hóa, Trung tâm Phục vụ hành chính công Thành phố Hà Nội sẽ góp phần nâng cao chất lượng dịch vụ công, tăng cường tính chuyên nghiệp, hiệu quả trong giải quyết thủ tục hành chính (TTHC), khẳng định “Tư duy Thủ đô, hành động Hà Nội” phục vụ nhân dân, doanh nghiệp...
  • Học sinh có thể được miễn phí vé tham quan bảo tàng, di tích lịch sử
    Đây là một trong những nội dung đáng chú ý trong Dự thảo Nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định số 84 của Chính phủ, quy định chi tiết một số điều của Luật Giáo dục do Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD&ĐT) công bố để lấy ý kiến rộng rãi.
  • Tây Hồ thông qua nhiều Nghị quyết quan trọng nhằm phát triển kinh tế - xã hội
    Ngày 16/10, HĐND quận Tây Hồ (TP Hà Nội) khóa VI tổ chức kỳ họp thứ 16 - kỳ họp chuyên đề để xem xét, quyết định một số nội dung quan trọng thuộc thẩm quyền.
  • Việt Nam lọt top 15 quốc gia du lịch hấp dẫn nhất thế giới năm 2024
    Tạp chí du lịch nổi tiếng Condé Nast Traveler vừa công bố bảng xếp hạng 20 quốc gia tốt nhất thế giới dành cho khách du lịch năm 2024, Việt Nam xếp hạng thứ 15 với đánh giá 89 điểm.
  • Thị xã Sơn Tây: Hệ thống chính trị quyết tâm cao, kinh tế - xã hội tiếp tục phát triển
    Chiều 16/10, Ban Chấp hành Đảng bộ thị xã Sơn Tây khóa XXI, nhiệm kỳ 2020 - 2025 đã tổ chức kỳ họp thứ 20; Sơ kết công tác xây dựng Đảng và hệ thống chính trị thị xã 9 tháng đầu năm 2024, phương hướng nhiệm vụ 3 tháng cuối năm. Bí thư Thị ủy Sơn Tây Trần Anh Tuấn cho biết, 9 tháng đầu năm 2024, với sự tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, quyết tâm của cả hệ thống chính trị từ Thị xã đến cơ sở, tình hình chính trị, kinh tế - xã hội trên địa bàn ổn định và đạt được những kết quả tích cực, nổi bật.
  • Triển lãm ảnh về khối Đại đoàn kết toàn dân tộc
    Chiều ngày 16/10, tại Trung tâm Hội nghị quốc gia, Ban Thường trực UBTƯ MTTQ Việt Nam tổ chức Lễ Khai mạc triển lãm trưng bày hình ảnh khối Đại đoàn kết toàn dân tộc và kết quả công tác Mặt trận nhiệm kỳ 2019-2024 với chủ đề “Phát huy truyền thống, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân tộc, xây dựng đất nước ta ngày càng phồn vinh, hạnh phúc”.
  • Liên hoan Ca múa nhạc toàn quốc 2024: Trao 3 HCV và 6 HCB cho các đơn vị nghệ thuật
    Liên hoan năm nay có sự tham gia của 24 đơn vị nghệ thuật chuyên nghiệp trên toàn quốc, mang đến hơn 200 tiết mục ca múa nhạc và nhạc kịch. Đây là cơ hội để các nghệ sĩ cống hiến những màn trình diễn được dàn dựng công phu, kết hợp giữa nghệ thuật truyền thống và hiện đại, góp phần bảo tồn và phát triển nền văn hóa nghệ thuật của Việt Nam.
  • Lan tỏa những tấm gương phụ nữ Thủ đô tiêu biểu vì cộng đồng, xã hội
    Sáng 16/10, Báo Phụ nữ Thủ đô phối hợp với Ban Thi đua - Khen thưởng Thành phố Hà Nội tổ chức chương trình giao lưu trực tuyến với chủ đề “Phụ nữ Thủ đô thi đua xây dựng thành phố Hà Nội văn hiến - văn minh - hiện đại”.
Thóc xay, gạo giã thơm hương lúa chín
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO