Tuy vậy, cái tiết trời chẳng giống ai ấy đôi khi cũng lại đem đến cho ta những cảnh sắc tuyệt vời của muôn ngàn tia nắng trinh nguyên vàng như mật rót. Tiết trời ấy cũng chính là thời điểm để sen trong hồ khai sắc tỏa hương. Cứ thế, sen về trên phố tinh khôi, dịu dàng, quyến rũ đã làm cho biết bao người ngây ngất, say mê như thể phải lòng, như thể bị bỏ bùa yêu.
Tôi chẳng biết sen có mặt trên đất Thăng Long từ bao giờ, nhưng đã thấy trên vùng hồ Tây và những đầm ao ở Hà Nội có rất nhiều nơi trồng sen, đặc biệt ở hồ Tây có một giống sen cổ, nhiều nơi khác chẳng thể nào có được. Đó là những cây sen lá lớn và dày; bông hoa to, nhiều tầng cánh (người ta nói sen Tây Hồ mỗi bông có hơn một trăm cánh hoa nên ngày xưa còn có tên gọi khác là sen bách hợp); sắc hồng tươi; hương thơm nồng nàn (đậm hơn sen nơi khác), hạt nhỏ và mẩy. Và cũng từ rất sớm, sen đã song hành cùng đời sống văn hóa của người kinh kỳ. Đầu thế kỉ XI, người Kẻ Chợ đã mượn hình ảnh bông hoa sen để thiết kế chùa Diên Hựu (chùa Một Cột) để lại cho đời một ngôi chùa độc đáo, nổi tiếng ngày nay. Ngôi chùa ấy nhỏ bé và xinh xắn tựa như một bông sen từ dưới mặt nước vươn thẳng lên và xòe hoa nở. Cái hình thể ấy đúng là sự cách điệu của hình khối bông sen nở trên mặt hồ, gợi nên trong ta về sự thức tỉnh (giác ngộ).
Trong quan niệm của Phật giáo, hoa sen tượng trưng cho những thứ cao quý thanh tịnh. Theo nhà Phật thì sen có tám đặc tính mà không loài hoa nào có được: không nhiễm (gần bùn mà chẳng hôi tanh mùi bùn), trừng thanh (chỗ nào hoa sen mọc lên thì chỗ đó nước không bị đục), kiên nhẫn (nẩy mầm từ rễ củ từ cuối mùa hạ năm trước, nằm im dưới bùn chờ đến mùa xuân mới phát triển và đến mùa hạ mới khai hoa), viên dung (hoa sen có cánh hoa to bao bọc gương sen bên trong một cách tròn trịa, đẹp đẽ, thể hiện sự viên giác), thanh lương (hoa sen bất chấp sự nóng bức vẫn vươn lên đẹp đẽ, thể hiện nghị lực), hành trực (thân của cành sen mọc lên ngay thẳng), ngẩu không (thân ngay thẳng nhưng ruột thì trống, thể hiện đức tính buông xả, không cố chấp), bồng thực (hoa sen khi nở ra đã có gương có hột sẵn, thể hiện nhân quả luôn song hành).
Thế đấy, từ hàng ngàn năm nay, sen đã gắn bó cùng với vùng đất Kinh kỳ Thăng Long - Hà Nội. Cây sen, từ cái ngó nằm im trong suốt mùa đông giá lạnh dưới đáy nước, đợi thời, chờ tiết xuân ấm áp mà bật mầm. Từ bùn nhơ, từng đọt lá bé nhỏ, sen rẽ nước ngoi lên trên mặt hồ, xòe ra những cánh lá, rồi ken dầy mặt nước. Đợi đến sang hạ, sen vươn ngồng kết những búp nụ xanh. Dưới cái nắng chói chang như lửa đốt, muôn cánh lá sen xanh mướt che chở cho những búp nụ màu hồng chúm chím ngây thơ đang tích hương nuôi nhụy. Đến cữ cuối tháng năm đầu tháng sáu sen bắt đầu tưng bừng mãn độ khoe sắc, tỏa hương. Cuối hạ, hoa tàn hạt kết, sen khép lại một chu kỳ tuần hoàn để lại cho người sự luyến tiếc với bao hoài niệm và mong đợi mùa sau.
Cũng bởi yêu quý hoa sen, cũng bởi từ cái vòng tuần hoàn sinh nở ấy mà các cụ nhà ta đã chọn sen làm loài hoa tượng trưng cho mùa hạ - một trong đại diện cho tứ thời xuân hạ thu đông (mai, liên, cúc, trúc). Không những thế, người ta còn nhìn thấy ở sen có cái cốt cách và phẩm chất thanh tao. Bởi thế, suy ngẫm và liên tưởng, người ta đã nhận ra những phẩm chất, cốt cách và tâm hồn của người Kẻ Chợ, của muôn dân đất Việt đều có ở trong sen. Có lẽ vì thế nên khi bầu chọn một loài hoa tiêu biểu của đất Việt, sen đã chiếm được tình cảm của số đông người bầu và trở thành quốc hoa.
Tháng sáu đang đến gần, những đầm sen, hồ sen đang bắt đầu khai hoa. Giữa bạt ngàn lá sen xanh màu ngọc bích, một vài bông sen màu hồng nở sớm xen lẫn với hàng ngàn nụ sen đang lấp ló tựa như những thiếu nữ dịu dàng, bén lẽn, e lệ làm duyên. Dưới ánh ban mai của buổi sớm, đứng ngắm hồ sen bát ngát, mênh mông, một anh bạn họa sĩ nhận ra những bông hoa sen còn chúm chím nụ kia trông rất giống một điệu múa của vũ nữ Chăm; những bông hoa sen đã nở, cánh hoa mỏng manh, vòm cong, mơ màng tựa như một người diễn viên đang đi một vũ điệu ba lê đầy quyến rũ.
Tháng sáu cũng là mùa sen về trên phố. Từ sớm tinh mơ, những người trồng sen nhẹ nhàng đẩy con thuyền nhỏ lướt trên mặt hồ, lách qua những đám lá dày đặc để hái từng bông hoa bó lại, mỗi bó hoa có chục bông hàm tiếu để nguyên cuống dài, gói cùng nụ và lá sen non. Thế rồi sen rời hồ lên phố tiếp tục một hành trình khác, cống hiến tận cùng những thanh sắc làm đẹp cho đời. Những ngày này, đi trên phố phường Hà Nội, nhất là trong các khu phố cổ, ta sẽ chẳng khó khăn để bắt gặp những cô gái gánh hoa sen hay chở hoa sen trên những chiếc xe rong ruổi. Hương sen thoang thoảng bén gót chân qua, làm dịu đi cái nắng hè, gợi lên một cảm giác thật êm đềm và dễ chịu.
Người Hà thành rất sành chơi sen. Họ chọn mua những bông sen thật đẹp về cắm vào bình gốm để nơi phòng khách. Những giây phút thảnh thơi, thanh tịnh như thế có thêm một vài người bạn pha ấm trà sen mà cùng nhau đàm đạo, thưởng sen thì còn gì bằng. Cái thú trà sen của người Hà Nội cũng thật cầu kỳ. Người ta lấy những cánh sen nhỏ giáp phần đài để rửa trà nhằm tẩy bỏ độc tố. Sau ba ngày đem trà ấy sảy bỏ cánh sen. Tiếp đến là lấy nhị sen (còn gọi là gạo sen) đem ướp trà, cứ một lượt trà rải lên trên một lượt nhị sen. Ướp ba ngày thì bỏ trà vào túi và sấy bằng nước nóng. Sấy xong lại lấy nhị sen ướp tiếp. Liên tiếp làm như vậy bảy lần thì được. Để tránh mất mùi hương nên trong suốt quá trình ướp người ta phải để trà khô tự nhiên, không dùng quạt để thổi. Vào mùa sen, người ta còn có cách ướp xổi bằng cách tách nhẹ những cánh hoa sen ra cho đến khi nhìn thấy đài hoa và nhị hoa màu vàng, rồi lấy trà khô cho vào, mỗi bông chỉ 15g đến 20g. Cho trà khô vào xong người ta vuốt những cánh hoa trở lại, dùng lá sen tươi bọc bông hoa, rồi dùng lạt buộc túm lại ở cuống hoa, để khoảng một ngày là dùng được.
Bây giờ mỗi mùa sen về, các thiếu nữ Hà thành, những đôi lứa và các gia đình còn có thú vui chụp ảnh cùng hoa sen. Theo đó, Hà Nội cũng đã hình thành nên một nghề mới, nghề cho thuê hồ sen để chụp ảnh. Các chủ hồ sen, đầm sen không bỏ qua cơ hội này để kiếm tiền khi cầu kỳ bắc cầu, mở đường, tạo cảnh như thể những phim trường để phục vụ nhu cầu của các thượng đế. Các cô gái xinh đẹp đủ mọi lứa tuổi với các loại trang phục từ yếm thắm cho đến áo dài, áo bà ba thi nhau tạo dáng đứng, ngồi, nghiêng, ngả bên sen; cũng có khi họ trầm mình dưới đầm sen cả nửa giờ để chụp lấy những tấm hình đẹp nhất. Có thể, ai đó sẽ bằng lòng trước những đổi thay náo nhiệt ấy sao ta vẫn bâng khuâng âu lo chuyện giữ vẹn nguyên hương sắc tinh khôi…
Tháng sáu đến rồi! Phố phường Hà Nội lại ngập tràn thanh sắc và thơm mát hương sen. Đứng bên đầm sen của Tây Hồ, giữa xôn xao gió, xôn xao nắng của buổi hoàng hôn, bất chợt trong tôi câu thơ của Nguyên Sa lại bâng khuâng hiện về “Vẫn biết lòng mình là hương cốm/ Chả biết tay ai làm lá sen”?
.jpg "30 nữ họa sĩ Bắc - Trung - Nam hội tụ tại triển lãm tranh \"Về miền đất đỏ\"")
