Phủ nằm trên bán đảo lớn của là ng Nghi Tà m, nhô ra giữa Hồ Tây. Phủ thử Bà chúa Liễu Hạnh - một trong những đại diện đạo Mẫu ở Việt Nam là một trong tứ bất tử của Việt (Sơn Tinh, Thánh Gióng, Chử Đồng Tử, Liễu Hạnh).
Tục truyửn rằng: bà là Quử³nh Hoa -con gái thứ hai của Ngọc Hoà ng, bị đà y xuống trần gian vì tội là m vỡ cái ly ngọc quý. Xuống hạ giới, nà ng chu du, khám phá khắp mọi miửn, qua đảo Tây Hồ dừng lại, phát hiện ra đây là nơi địa linh sơn thủy hữu tình, bèn lưu lại mở quán nước là m cớ vui thú văn chương giữa thiên nhiên huyửn diệu.
Như tiửn duyên xui khiến, Trạng nguyên Phùng Khắc Khoan trong lần đi thuyửn dạo chơi trên hồ, thấy cảnh đẹp, bèn ghé và o quán Tiên chúa. Tâm đầu ý hợp, họ cùng vịnh bà i thơ Tây Hồ ngự quán mà nay vẫn còn lưu truyửn mãi. Tiên chúa ở đây trong bao lâu không ai biết, chỉ biết khi Phùng Khắc Khoan trở lại tìm thì không còn. Để nguôi ngoai nỗi nhớ, ông cho lập đửn thử người tri âm. Cái xuất xứ ly kử³ của phủ Tây Hồ là thế.
Ngà y nay, men theo con đường rợp bóng cây cuối khu biệt thự Tây Hồ ở thủ đô Hà Nội, giữa bát ngát hương sen và cảnh đất trời hòa quyện trong ánh nắng chiửu tà , đảo nhử được người xưa ví là bãi đất cá và ng nhô ra giữa mặt nước lung linh, đúng là cái thế đầu rồng, thân rồng, rùa cõng khiến khách vãn cảnh cảm thấy âm dương đối đãi, tâm hồn mình thư thái lạ.
Tam quan và o cổng Phủ Tây Hồ đắp đao lửa, mái là m giả ngói ống, dưới diửm khắc 4 chữ Hán Phong đà i nguyên các (Đà i gió gác trăng), câu đối hai bên trụ nói vử sự tích Phùng Khắc Khoan gặp Liễu Hạnh.
Phủ chính có quy mô kiến trúc lớn, mặt trước Phủ có cửa tam quan 2 tầng, mái giữa có ghi Tây Hồ hiển tích (Dấu để Tây Hồ), được trang trí tỉ mỉ, công phu.
Bốn cánh cửa giữa phần trên chạm tứ quý, phần dưới chạm tứ linh, giữa chạm đà o thọ. Qua tam quan và o là phương đình 2 tầng, 8 mái. Nhà tiửn tế xây sát sau phương đình.
Phần thử tự theo thứ tự từ ngoà i và o: lớp thứ nhất thử Tam phủ công đồng, Tứ phủ vạn linh và Hội đồng các quan, có tượng ông Hoà ng Bảy, Hoà ng Mười, 3 đôi câu đối ca ngợi chúa Liễu Hạnh.
Lớp thứ hai, thử Ngọc Hoà ng và Nam Tà o, Bắc Đẩu, có câu đối ca ngợi thắng cảnh Tây Hồ. Lớp thứ ba thử Tam Tòa Thánh Mẫu có cửa võng đử Tây Hồ phong nguyệt và đôi câu đối ca ngợi bà Liễu Hạnh. Trên nóc mái giáp cửa hậu treo đại tự Mẫu nghi thiên hạ, hai bên có câu đối bằng gỗ.
Lớp trên cùng hậu cung là nơi đặt tượng của bà Liễu Hạnh và tượng Chầu Quử³nh, Chầu Quế. Trên cao là bức đại tự Thiên tiên trắc giáng và Mẫu nghi thiên hạ.
Sát Phủ chính là lầu Sơn Trang 3 tầng, 8 mái cong, lòng nhà có 2 tầng, tầng trên thử Quan à‚m, tầng dưới là 3 động Sơn Trang chiếm 3 gian. Phía ngoà i Phủ chính xây 2 am thử nhử thử Cô và Cậu. Phía trước lầu có tháp nhử, dưới gốc si là tấm bia Từ chỉ của xã Vĩnh Thuận dựng năm Thiệu Trị 5 (1845).
Di vật trong Phủ còn khá phong phú với nhiửu câu đối, cửa võng, long ngai, bà i vị, sập thử. Cửa cuốn, cửa võng được chạm khắc đẹp, mang nét nghệ thuật thế kỷ XIX .
Ngoà i ra còn có các loại tà n, tán, lọng, 3 quả chuông đồng, 1 bát hương đồng ghi Đông Cung Điêu, bát hương đá, 10 đạo sắc phong (3 đạo phong chúa cho Liễu Hạnh, 7 đạo phong cho thần Kim Ngưu), 50 pho tượng tròn lớn nhử.
Đây là di tích trong quần thể di tích ven Hồ Tây, một thắng cảnh đẹp của Thủ đô. Phủ Tây Hồ được công nhận là di tích lich sử - văn hóa năm 1996.
Đửn Kim Ngưu đã bị đổ trong chiến tranh chống Pháp, nhưng vẫn còn dấu tích là cây đa cổ thụ trên đó có bà n thử mà dân là ng Tây Hồ dựng lên để thử vị thần Kim Ngưu (Trâu Và ng).
Theo truyửn thuyết, tiếng chuông là m bằng đồng đen của nhà sư Nguyễn Minh Không đời Lý đã là m cho con trâu và ng bị giam giữ ở Trung Quốc tưởng là tiếng trâu mẹ gọi, lồng vử phía Việt Nam. Đường trâu và ng chạy lún thà nh sông Kim Ngưu. Đến phía tây Kinh thà nh thì tiếng chuông tắt, trâu đã lồng và xéo nát một vùng thà nh hồ Kim Ngưu, tức Hồ Tây ngà y nay.
Đửn Kim Ngưu có Tam quan, phủ chính, điện thử Mẫu, sân trong và nhà khách.
Trong những năm gần đây, quận Tây Hồ đã có các cuộc hội thảo khoa học vử đửn Kim Ngưu, để từ đó có cơ sở phục hồi một điểm di tích gắn với vùng Hồ Tây./.
Phủ nằm trên bán đảo lớn của là ng Nghi Tà m, nhô ra giữa Hồ Tây. Phủ thử Bà chúa Liễu Hạnh - một trong những đại diện đạo Mẫu ở Việt Nam là một trong tứ bất tử của Việt (Sơn Tinh, Thánh Gióng, Chử Đồng Tử, Liễu Hạnh).
Tục truyửn rằng: bà là Quử³nh Hoa -con gái thứ hai của Ngọc Hoà ng, bị đà y xuống trần gian vì tội là m vỡ cái ly ngọc quý. Xuống hạ giới, nà ng chu du, khám phá khắp mọi miửn, qua đảo Tây Hồ dừng lại, phát hiện ra đây là nơi địa linh sơn thủy hữu tình, bèn lưu lại mở quán nước là m cớ vui thú văn chương giữa thiên nhiên huyửn diệu.
Như tiửn duyên xui khiến, Trạng nguyên Phùng Khắc Khoan trong lần đi thuyửn dạo chơi trên hồ, thấy cảnh đẹp, bèn ghé và o quán Tiên chúa. Tâm đầu ý hợp, họ cùng vịnh bà i thơ Tây Hồ ngự quán mà nay vẫn còn lưu truyửn mãi. Tiên chúa ở đây trong bao lâu không ai biết, chỉ biết khi Phùng Khắc Khoan trở lại tìm thì không còn. Để nguôi ngoai nỗi nhớ, ông cho lập đửn thử người tri âm. Cái xuất xứ ly kử³ của phủ Tây Hồ là thế.
Ngà y nay, men theo con đường rợp bóng cây cuối khu biệt thự Tây Hồ ở thủ đô Hà Nội, giữa bát ngát hương sen và cảnh đất trời hòa quyện trong ánh nắng chiửu tà , đảo nhử được người xưa ví là bãi đất cá và ng nhô ra giữa mặt nước lung linh, đúng là cái thế đầu rồng, thân rồng, rùa cõng khiến khách vãn cảnh cảm thấy âm dương đối đãi, tâm hồn mình thư thái lạ.
Tam quan và o cổng Phủ Tây Hồ đắp đao lửa, mái là m giả ngói ống, dưới diửm khắc 4 chữ Hán Phong đà i nguyên các (Đà i gió gác trăng), câu đối hai bên trụ nói vử sự tích Phùng Khắc Khoan gặp Liễu Hạnh.
Phủ chính có quy mô kiến trúc lớn, mặt trước Phủ có cửa tam quan 2 tầng, mái giữa có ghi Tây Hồ hiển tích (Dấu để Tây Hồ), được trang trí tỉ mỉ, công phu.
Bốn cánh cửa giữa phần trên chạm tứ quý, phần dưới chạm tứ linh, giữa chạm đà o thọ. Qua tam quan và o là phương đình 2 tầng, 8 mái. Nhà tiửn tế xây sát sau phương đình.
Phần thử tự theo thứ tự từ ngoà i và o: lớp thứ nhất thử Tam phủ công đồng, Tứ phủ vạn linh và Hội đồng các quan, có tượng ông Hoà ng Bảy, Hoà ng Mười, 3 đôi câu đối ca ngợi chúa Liễu Hạnh.
Lớp thứ hai, thử Ngọc Hoà ng và Nam Tà o, Bắc Đẩu, có câu đối ca ngợi thắng cảnh Tây Hồ. Lớp thứ ba thử Tam Tòa Thánh Mẫu có cửa võng đử Tây Hồ phong nguyệt và đôi câu đối ca ngợi bà Liễu Hạnh. Trên nóc mái giáp cửa hậu treo đại tự Mẫu nghi thiên hạ, hai bên có câu đối bằng gỗ.
Lớp trên cùng hậu cung là nơi đặt tượng của bà Liễu Hạnh và tượng Chầu Quử³nh, Chầu Quế. Trên cao là bức đại tự Thiên tiên trắc giáng và Mẫu nghi thiên hạ.
Sát Phủ chính là lầu Sơn Trang 3 tầng, 8 mái cong, lòng nhà có 2 tầng, tầng trên thử Quan à‚m, tầng dưới là 3 động Sơn Trang chiếm 3 gian. Phía ngoà i Phủ chính xây 2 am thử nhử thử Cô và Cậu. Phía trước lầu có tháp nhử, dưới gốc si là tấm bia Từ chỉ của xã Vĩnh Thuận dựng năm Thiệu Trị 5 (1845).
Di vật trong Phủ còn khá phong phú với nhiửu câu đối, cửa võng, long ngai, bà i vị, sập thử. Cửa cuốn, cửa võng được chạm khắc đẹp, mang nét nghệ thuật thế kỷ XIX .
Ngoà i ra còn có các loại tà n, tán, lọng, 3 quả chuông đồng, 1 bát hương đồng ghi Đông Cung Điêu, bát hương đá, 10 đạo sắc phong (3 đạo phong chúa cho Liễu Hạnh, 7 đạo phong cho thần Kim Ngưu), 50 pho tượng tròn lớn nhử.
Đây là di tích trong quần thể di tích ven Hồ Tây, một thắng cảnh đẹp của Thủ đô. Phủ Tây Hồ được công nhận là di tích lich sử - văn hóa năm 1996.
Đửn Kim Ngưu đã bị đổ trong chiến tranh chống Pháp, nhưng vẫn còn dấu tích là cây đa cổ thụ trên đó có bà n thử mà dân là ng Tây Hồ dựng lên để thử vị thần Kim Ngưu (Trâu Và ng).
Theo truyửn thuyết, tiếng chuông là m bằng đồng đen của nhà sư Nguyễn Minh Không đời Lý đã là m cho con trâu và ng bị giam giữ ở Trung Quốc tưởng là tiếng trâu mẹ gọi, lồng vử phía Việt Nam. Đường trâu và ng chạy lún thà nh sông Kim Ngưu. Đến phía tây Kinh thà nh thì tiếng chuông tắt, trâu đã lồng và xéo nát một vùng thà nh hồ Kim Ngưu, tức Hồ Tây ngà y nay.
Đửn Kim Ngưu có Tam quan, phủ chính, điện thử Mẫu, sân trong và nhà khách.
Trong những năm gần đây, quận Tây Hồ đã có các cuộc hội thảo khoa học vử đửn Kim Ngưu, để từ đó có cơ sở phục hồi một điểm di tích gắn với vùng Hồ Tây./.
.jpg "Áo dài Hà Nội – Tỏa sáng tinh hoa di sản")
