Người Hà Nội thanh lịch, văn minh

Phát huy giá trị hương ước trong xây dựng người Hà Nội thanh lịch văn minh

Khánh Thư 06:08 22/11/2023

Xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh là một nhiệm vụ đã được cụ thể hóa vào chương trình công tác lớn riêng trong nhiều nhiệm kỳ liên tiếp của Đảng bộ Thành phố Hà Nội, được xác định là khâu đột phá của Chương trình số 06-CTr/TU. Để thực hiện nhiệm vụ này, thì việc phát huy hiệu quả của những quy ước, hương ước là hết sức cần thiết.

Từ hương ước xưa

Hương ước được gọi bằng những tên khác nhau: hương khoán, hương lệ, khoán ước, khoán lệ, điều ước, lệ định, lệ tục… Theo sách “Đại từ điển tiếng Việt” (Nxb Đại học TP.Hồ Chí Minh, 2007), hương ước là “văn bản có tính chất pháp lý do làng xã dưới chế độ cũ đặt ra, mọi người trong làng phải làm theo. Trong lời giới thiệu cuốn “Hương ước cổ Hà Tây”, TS. Nguyễn Tá Nhí viết: “Hương ước là những quy ước điều lệ của một cộng đồng người chung sống trong cùng một khu vực để điều hòa quan hệ giữa cá nhân với cá nhân, giữa cá nhân với tập thể, hoặc giữa tập thể này với tập thể khác”.

huong-uoc.jpg
Cổng làng Mông Phụ (Đường Lâm, Sơn Tây, Hà Nội).

Phần lớn các văn bản hương ước xưa được viết bằng chữ Hán, một số bằng chữ Nôm. Đến thời Pháp thuộc, chính quyền thực dân buộc các làng phải viết hương ước bằng chữ quốc ngữ. Nội dung của hương ước đề cập tới các vấn đề về thiết chế chính trị làng xã, sản xuất, ruộng đất, thi cử, học hành, ứng xử, phong tục, lễ hội của làng...

Tìm hiểu, nghiên cứu hương ước của làng xã Hà Nội xưa, các nhà nghiên cứu cho rằng có thể hình dung được các mặt sinh hoạt lúc bấy giờ, hay nói cách khác là thói đất nết người rất đa dạng của Hà Nội xưa, đồng thời hiểu thêm về những giá trị văn hóa đạo đức truyền thống của cha ông ta.

Ví như bản khoán ước của làng Dương Liễu (Hoài Đức) lập năm Cảnh Hưng thứ X gồm 28 điều là những điều ước quy định việc bảo vệ sản xuất, canh giữ hoa màu. Hoặc bản hương ước của làng La Khê (Hà Đông) gồm 4 mục: Hình phạt, Hộ dân, Chính trị, Phong tục đề cập đầy đủ các mặt sinh hoạt của làng quê hồi đó.

Đáng chú ý, nhiều bản hương ước đã đề ra những quy định rất tỉ mỉ từ việc canh phòng làng xóm, lễ lạt, cưới hỏi, các việc gian tham trộm cắp đồ vật của người khác hay dâm bôn loạn luân… Nhiều hương ước đã hàm chứa những nội dung rất tiến bộ, qua đó có thể thấy nét thanh lịch, những thuần phong mỹ tục của người Hà Nội. Ví như điều XIII trong tục lệ của làng Tuy Lai (Mỹ Đức) rất coi trọng việc học hành, làng chú trọng khuyến học, để dân thôn có được thêm nhân tài làm rạng rỡ quê hương.

Theo PGS.TS Đỗ Thị Hảo - nguyên Chủ tịch Hội Văn nghệ dân gian Hà Nội “nếu loại đi tất cả những hủ tục như khao vọng, chè chén, sự bất bình đẳng về ngôi thứ, sự khắc nghiệt với phụ nữ của người xưa, chắc rằng những điều mục trong tục lệ, hương ước đã góp phần không nhỏ tạo nên nét thanh lịch, những thuần phong mỹ tục của người Hà Nội”.

… đến xây dựng đời sống người Hà Nội hôm nay

Chương trình 06-CTr/TU về “Phát triển văn hóa; nâng cao chất lượng nguồn nhân lực; xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh giai đoạn 2021-2025” đặt nhiệm vụ xây dựng người Hà Nội thanh lịch văn minh là một trong 3 nhiệm vụ trọng tâm. Để triển khai nhiệm vụ này, thành phố đã thống kê, đánh giá thực trạng quy ước, hương ước trên địa bàn; tổ chức tọa đàm đánh giá vai trò của quy ước, hương ước trong xây dựng đời sống văn hóa ở cộng đồng dân cư trên địa bàn TP. Hà Nội; đồng thời tham mưu kế hoạch phát huy hiệu quả của quy ước, hương ước.

Tại nhiều quận, huyện trên địa bàn của thành phố việc kế thừa, phát huy giá trị hương ước, quy ước được chính quyền địa phương hết sức coi trọng và nhân dân nhiệt tình hưởng ứng. Điều này thể hiện ở việc thường xuyên cập nhật nội dung quy tắc ứng xử vào hương ước, quy ước của làng và tổ dân phố; đan cài, lồng ghép các giá trị của hương ước gắn với tiêu chí xây dựng nông thôn, trật tự văn minh đô thị; tuyên truyền, vận động nâng cao ý thức chấp hành pháp luật; xây dựng nếp sống văn hóa…

Đơn cử như ở quận Thanh Xuân, công tác việc rà soát, kiểm tra thực hiện quy ước, hương ước thường xuyên được thực hiện tại từng tổ dân phố; các cơ quan quản lý Nhà nước từ quận tới phường chủ động hướng dẫn, kiểm tra, đôn đốc và bãi bỏ nếu phát hiện thấy sai phạm trong việc thực hiện hương ước, quy ước. Đến nay, quận đã cơ bản hoàn thành việc xây dựng và thực hiện quy ước, đã có 231/232 tổ dân phố/11 phường (đạt 99,6%) được công nhận quy ước, sớm trước 2 năm so với Kế hoạch số 116/KH-UBND của UBND TP. Hà Nội đề ra.

Hay như tại huyện Mỹ Đức, UBND huyện đã chỉ đạo phòng Văn hóa và Thông tin phối hợp các xã, thị trấn chỉ đạo, hướng dẫn đưa nội dung đánh giá về xây dựng hương ước, quy ước trong công nhận danh hiệu Làng văn hóa, Tổ dân phố văn hóa; hướng dẫn các địa phương bổ sung nội dung thực hiện bộ Quy tắc ứng xử nơi công cộng, bộ tiêu chí ứng xử trong gia đình, các biện pháp phòng chống dịch bệnh, phòng chống tác hại của thuốc lá… vào hương ước, quy ước. Ngoài ra, huyện còn tổ chức rà soát, kiểm tra quy trình bổ sung, chỉnh sửa, thực hiện hương ước, quy ước trên địa bàn.

Phát huy hiệu quả quy ước, hương ước và các giá trị văn hóa truyền thống trong việc xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh, UBND huyện Thường Tín thường xuyên chỉ đạo rà soát các hương ước, quy ước không phù hợp nội dung tiến hành chỉnh sửa bổ sung; tăng cường tuyên truyền nội dung hương ước, quy ước của các thôn, làng, khu dân cư đã được công nhận tới cộng đồng dân cư trên địa bàn biết và thực hiện. Đến nay, 100% các xã, thị trấn trên địa bàn huyện đã xây dựng, ban hành và thực hiện có hiệu quả các nội dung của hương ước, quy ước trong cộng đồng dân cư.

Có thể nói việc triển khai kịp thời, đồng bộ, hiệu quả các nội dung của hương ước, quy ước không chỉ phát huy vai trò tự quản tại cộng đồng dân cư; góp phần hỗ trợ pháp luật trong việc điều chỉnh các mối quan hệ nội bộ của cộng đồng dân cư mà còn góp phần giữ gìn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống, phong tục tập quán tốt đẹp, xây dựng nếp sống văn hóa, xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh.

Để phát huy những kết quả đã đạt được trong việc thực hiện hương ước, quy ước cần nâng cao hơn nữa nhận thức của chính quyền và nhân dân về vai trò của hương ước, quy ước; tăng cường chỉ đạo, kiểm tra công tác xây dựng thực hiện hương ước… “Hương ước trước đây thường quy định những điều hết sức cụ thể. Tuy nhiên, tùy theo yêu cầu, những vấn đề đặt ra trong cuộc sống hôm nay mà chúng ta có cách vận dụng, điều chỉnh bổ sung sao cho phù hợp với thực tế của cuộc sống, của mỗi địa phương. Người xây dựng, soạn thảo nội dung quy ước, hương ước cần có cả trình độ trách nhiệm và sự tâm huyết”, PGS.TS Bùi Xuân Đính, Phó Chủ tịch Hội Văn nghệ dân gian Hà Nội nhấn mạnh./.

Bài liên quan
(0) Bình luận
  • Lời cảm ơn của Hội Nhà báo Thành phố Hà Nội
    Ngày 25/6/2025, Hội Nhà báo Thành phố Hà Nội tổ chức trang trọng hội nghị Gặp mặt tri ân các thế hệ nhà báo Thủ đô và khen thưởng tập thể, cá nhân hội viên nhà báo các cơ quan báo chí Hà Nội, nhân kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025).
  • Tôn vinh 80 gia đình văn hóa tiêu biểu Thủ đô
    Hướng tới kỷ niệm 24 năm Ngày Gia đình Việt Nam (28/6/2001 – 28/6/2025), sáng 26/6 tại Hội trường Bảo tàng Hà Nội, Sở Văn hóa Thể thao Hà Nội đã tổ chức Hội nghị tuyên dương gia đình văn hóa tiêu biểu Thủ đô năm 2025. Sự kiện góp phần tôn vinh những mái ấm gương mẫu, giàu trách nhiệm với cộng đồng, góp phần lan tỏa các giá trị văn hóa trong đời sống xã hội.
  • Tây Hồ: Vững bước trên hành trình kiến tạo đô thị hiện đại, văn minh và giàu bản sắc
    Ba thập kỷ nhìn lại, quận Tây Hồ đã ghi tên mình vào bản đồ đô thị hiện đại của Thủ đô Hà Nội không chỉ bằng những công trình, con đường hay chỉ số tăng trưởng mà bằng cả những chuyển biến sâu sắc trong chất lượng sống, trong tư duy quản trị và trong tinh thần xây dựng cộng đồng người dân “thanh lịch, văn minh”, đúng với bản sắc của đất Kinh kỳ ngàn năm văn hiến.
  • Nhà báo Hồ Quang Lợi: “Viết về Hà Nội luôn có sự rung cảm của trái tim”
    Không sinh ra tại Hà Nội nhưng nhà báo Hồ Quang Lợi – nguyên Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam, nguyên Trưởng ban Tuyên giáo Thành ủy Hà Nội, nguyên Tổng Biên tập báo Hà Nội Mới có một tình yêu lớn với Thủ đô. Ông chia sẻ: “Đọc các bài viết, xem một số bộ phim truyền hình anh em báo chí làm về Hà Nội, tôi thấy trong đó không chỉ có kỹ năng về nghề nghiệp, mà luôn có rung cảm của trái tim. Trái tim dành cho Hà Nội. Trái tim dành cho đất nước Việt Nam của chúng...”.
  • “Báo chí Cách mạng Việt Nam phát huy truyền thống vẻ vang, tự tin, vững bước trong kỷ nguyên mới”
    Kỷ niệm 100 năm Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 – 21/6/2025), Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Thành ủy Hà Nội Bùi Thị Minh Hoài, đã có bài viết “Báo chí Cách mạng Việt Nam phát huy truyền thống vẻ vang, tự tin, vững bước trong kỷ nguyên mới”. Tạp chí Người Hà Nội trân trọng giới thiệu toàn văn bài viết này tới bạn đọc.
  • Gợi mở để văn nghệ sỹ Thủ đô triển khai hiệu quả Chỉ thị 30-CT/TU của Thành ủy Hà Nội
    Nhà báo Vương Minh Huệ - Tổng Biên tập Tạp chí Người Hà Nội khẳng định: “Phát huy vai trò của Chi bộ Hội Liên hiệp Văn học nghệ thuật Hà Nội trong thực hiện Chỉ thị 30-CT/TU ngày 19/2/2024 của Ban Thường vụ Thành ủy Hà Nội về “Tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng về xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh” không chỉ là nhiệm vụ chính trị mà còn là sự thể hiện bản lĩnh và trách nhiệm nghề nghiệp của người nghệ sĩ”.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • Ra mắt sách tranh song ngữ “Kể chuyện Bác Hồ”
    Nhân kỷ niệm 100 năm thành lập Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên (6/1925 – 6/2025), Nhà xuất bản Kim Đồng giới thiệu tới bạn đọc cuốn sách tranh "Kể chuyện Bác Hồ", ấn bản song ngữ Việt – Trung.
  • Chuyện kể về Chúa Nguyễn và các giai thoại mở đất phương Nam
    Trong hành trình mở cõi về phương Nam của dân tộc Việt Nam, các chúa Nguyễn hiện lên như những nhà lãnh đạo có tầm nhìn xa, với các quyết sách chiến lược và nghệ thuật bang giao khôn khéo, đặc biệt trong quan hệ với triều đình Chân Lạp. Cuốn sách “Chúa Nguyễn và các giai thoại mở đất phương Nam” của nhà giáo, nhà nghiên cứu sử học Nguyễn Hữu Hiếu, do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật phát hành tháng 6/2025, là một công trình giàu tư liệu và cảm hứng góp phần tái hiện sinh động giai đoạn lịch sử đặc biệt ấy.
  • Nhìn lại nửa thế kỷ văn học nghệ thuật Việt Nam
    Ngày 27/6/2025, tại Hà Nội, Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) tổ chức hội thảo khoa học “Nhìn lại sự vận động, phát triển của VHNT Việt Nam 50 năm sau ngày đất nước thống nhất (30/4/1975 – 30/4/2025)”. Với 33 tham luận cùng nhiều ý kiến trao đổi sôi nổi, hội thảo là dịp tổng kết quá trình phát triển của VHNT Việt Nam trong bối cảnh đất nước thống nhất, đổi mới và hội nhập, từ đó đưa ra các đề xuất nhằm phát triển VHNT trở thành thành tố quan trọng của nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
  • Huyện Thường Tín đón nhận danh hiệu đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao
    Sáng 28/6, huyện Thường Tín (Hà Nội) tổ chức Lễ công bố và đón nhận danh hiệu huyện đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao năm 2024. Sau 4 năm nỗ lực, huyện đã đạt nhiều kết quả nổi bật, kinh tế-xã hội chuyển biến tích cực, hạ tầng ngày càng khang trang, đời sống người dân được nâng cao.
  • Tiêu dùng bền vững hướng đến kỷ nguyên xanh
    Tối 27-6, Chương trình thúc đẩy sản xuất – tiêu dùng bền vững 2025 chính thức khai mạc tại Hà Nội với chủ đề “Tiêu dùng bền vững hướng đến kỷ nguyên xanh”.
Đừng bỏ lỡ
  • 9 tựa sách hay trong Tủ sách gia đình của Nhã Nam
    Ngày Gia đình Việt Nam 28/6 là dịp để mỗi người lắng lại, cảm nhận rõ hơn giá trị của tình thân, của những khoảnh khắc bên nhau giản dị mà quý giá. Trong nhịp sống hiện đại, một trong những cách đẹp đẽ để giữ gìn và bồi đắp sợi dây gắn kết gia đình chính là cùng nhau đọc sách – những cuốn sách đầy yêu thương, sẻ chia và thấu cảm. Hiểu được điều đó, Nhã Nam đã kỳ công tuyển chọn và xây dựng Tủ sách Gia đình. Đây là những cuốn sách giúp nuôi dưỡng tâm hồn trẻ thơ, lan tỏa giá trị yêu thương trong mỗi mái ấm, để mỗi em bé đều được lớn lên trong vòng tay chan chứa hạnh phúc của gia đình.
  • Phu nhân Tổng Bí thư và Tổng Giám đốc UNESCO tham dự triển lãm ảnh "Chúng tôi có thể"
    Các tác phẩm là sản phẩm tiêu biểu của dự án “Chúng tôi CÓ THỂ” – sáng kiến phối hợp giữa UNESCO và Bộ Giáo dục và Đào tạo, hướng đến mục tiêu trao quyền học tập và phát triển toàn diện cho phụ nữ và trẻ em gái dân tộc thiểu số tại các vùng khó khăn.
  • Người đẹp Phú Yên Hà Trúc Linh đăng quang Hoa hậu Việt Nam 2024
    Hà Trúc Linh - 21 tuổi, quê Phú Yên, sinh viên Đại học Tài chính Marketing TP HCM - vượt top 24 để đoạt vương miện Hoa hậu Việt Nam 2024.
  • Ra mắt sách “Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ tân văn"
    Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam vừa ra mắt cuốn sách "Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ tân văn", tuyển chọn các bài viết tiêu biểu của nữ trí thức trên tuần báo Phụ nữ tân văn – một diễn đàn quan trọng trong phong trào nữ quyền Việt Nam đầu thế kỷ XX. Ấn phẩm dày 600 trang, do Đoàn Ánh Dương biên soạn và giới thiệu, được phát hành trên toàn quốc từ tháng 6/2025.
  • Hà Nội nêu cao tinh thần “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”
    Tại kỳ họp thứ 24 (kỳ họp chuyên đề) diễn ra sáng 27/6, HĐND Thành phố Hà Nội khóa XVI, nhiệm kỳ 2021-2026 đã thông qua Nghị quyết về phân cấp quản lý nhà nước một số lĩnh vực kinh tế - xã hội trên địa bàn Thành phố, bảo đảm thực hiện đúng phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”.
  • Phát động cuộc thi ảnh báo chí 'Việt Nam trên hành trình đổi mới’
    Cuộc thi ảnh báo chí “Việt Nam trên hành trình đổi mới” do Báo Nhân Dân phối hợp Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức nhằm tuyên truyền, quảng bá hình ảnh đất nước, con người, những thành tựu về chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa cũng như vị thế của Việt Nam trong quá trình hội nhập quốc tế trong quá trình 40 năm đổi mới.
  • Hà Nội sửa đổi, bổ sung quy định phân cấp nguồn thu, chi để mô hình chính quyền địa phương 2 cấp hoạt động hiệu quả
    Để có cơ sở điều chỉnh, giao dự toán ngân sách năm 2025 cho các xã, phường sau sắp xếp đảm bảo nguồn ngân sách để thực hiện các nhiệm vụ được giao từ ngày 1/7/2025, HĐND Thành phố Hà Nội ngày 27/6 đã thông qua Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số nội dung quy định tại Nghị quyết số 22/2022/NQ-HĐND ngày 08/12/2022 về phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi giữa các cấp ngân sách, định mức phân bổ ngân sách Thành phố và tỷ lệ phần trăm phân chia nguồn thu giữa các cấp ngân sách giai đoạn 2023-2025.
  • Trình chiếu loạt phim đỉnh cao của Hàn Quốc tại Liên hoan phim châu Á Đà Nẵng lần 3
    Liên hoan phim châu Á Đà Nẵng lần 3 diễn ra từ ngày 29/6 – 5/7 sẽ có nhiều hoạt động hấp dẫn, đặc biệt khán giả sẽ có cơ hội gặp gỡ nhiều diễn viên Hàn Quốc.
  • Festival Nông sản Hà Nội: Thúc đẩy mô hình canh tác, chế biến và tiêu dùng nông sản gắn với văn hóa – du lịch
    Từ ngày 26 - 29/6/2025, tại quận Tây Hồ, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội phối hợp UBND quận Tây Hồ tổ chức Festival Nông sản Hà Nội lần thứ 4 – sự kiện xúc tiến thương mại nông nghiệp thường niên đang ngày càng khẳng định vị thế là điểm hẹn lớn của người tiêu dùng và các nhà sản xuất nông sản trên cả nước.
  • [Podcast] Đình Mễ Trì Thượng – Nơi lưu giữ những lớp trầm tích văn hóa Hà Nội
    Trong hàng ngàn di tích lịch sử văn hóa của Thủ đô ngàn năm văn hiến, thì đình Mễ Trì Thượng là ngôi đình cổ kính bậc nhất. Ngôi đình này nằm trên gò Quy Sơn (núi Rùa), thuộc làng Mễ Trì Thượng (tên Nôm là Kẻ Mẩy). Mễ Trì Thượng không chỉ mang dáng dấp kiến trúc cổ đặc trưng Bắc Bộ, mà ngôi đình này còn là nơi lưu giữ những lớp trầm tích văn hóa của một Hà Nội đang chuyển mình theo vòng quay thời gian.
Phát huy giá trị hương ước trong xây dựng người Hà Nội thanh lịch văn minh
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO