Người mở đầu 'thế hệ và ng toán học' Việt Nam

Tiến sĩ Hoà ng Lê Minh sinh năm 1957 tại Hà  Nội. Hiện anh là m Viện trưởng Viện Công nghệ phần mửm và  nội dung số thuộc Bộ Thông tin và  truyửn thông. Viện nà y mới thà nh lập 5 năm, nhằm giúp Bộ nghiên cứu triển khai các chiến lược, chính sách, dự án phát triển trong lĩnh vực công nghiệp phần mửm.

Thuở nhử, cậu bé Minh được hướng và o nhạc viện, vì khi đó cả mẹ và  chị gái Minh đửu là m trong đoà n ca nhạc của Аà i tiếng nói Việt Nam. Minh học nhạc Accordeon 4 năm. Niửm đam mê ca nhạc bắt đầu trỗi dậy, thì năm 1970, bố Minh là  ông Hoà ng Xuân Tùy, lúc nà y là  Thứ trưởng Bộ Аại học, từng là  Hiệu trưởng trường Аại học Bách Khoa Hà  Nội năm 1961-1966 gử­i Minh học lớp toán do thầy Tôn Thân phụ trách.

"Theo sự sắp xếp của bố mẹ, tôi thi và o lớp chuyên toán của thầy Tôn Thân, trường Trưng Vương. Lúc đó, tôi không hử có năng khiếu vử môn học nà y và  cũng chưa hử thích toán, thậm chí còn thử ơ với nó, còn nhử nên tôi chỉ biết nghe lời bố mẹ", Minh nói.

Nhưng sau và i tuần, Minh thay đổi hoà n toà n suy nghĩ trên. "Thầy Tôn Thân có cách dạy truyửn cảm hứng để tôi và  các bạn có niửm say mê với môn học, tôi thấy toán học thật thú vị".

Minh thích nhất là  mỗi lần thầy ra đử khó, bạn nà o tìm ra lời giải hay nhất sẽ được thầy thưởng quà  và  cả lớp đứng dậy vỗ tay như khi xem nghệ sĩ biểu diễn. "Tình yêu toán học trong tôi bắt đầu từ đây, đúng hơn là  từ thầy Tôn Thân".

Sau khi tốt nghiệp, Minh thi khối chuyên toán, Аại học quốc gia Hà  Nội. Năm 1972, vì điửu kiện chiến tranh, Minh và  các bạn trong lớp sơ tán lên huyện Аại Từ, Thái Nguyên. Аó là  những ngà y thật sự khó khăn, anh và  các bạn trong lớp học nhử nhà  dân, trong đình chùa, cơm chỉ có cơm độn và  rau rừng. Năm 1974, Minh được chọn tham dự kử³ thi toán Olympic quốc tế tại Аức.

Hoà ng Lê Minh nói, cả đời anh cũng không thể quên được những hình ảnh năm đó. Trong thời gian chuẩn bị đi thi, đội tuyển toán được Bộ trưởng giáo dục Tạ Quang Bử­u chăm sóc và  kể cho nghe vử những nhà  khoa học nổi tiếng, như một cách truyửn cảm hứng.

Lúc bước và o phòng thi, lần đầu tiên ngồi trong phòng mới mẻ với người xa lạ không chung ngôn ngữ, môi trường lạ lẫm, Minh ban đầu thấy run sợ, nhưng sau đó anh nhanh chóng lấy lại bình tĩnh và  trở thà nh người Việt Nam đầu tiên già nh huy chương và ng. Khi đó anh 17 tuổi.

"Lần đầu tiên đoà n thi toán của Việt Nam tham gia Olympic, mà  đạt nhiửu huy chương, thà nh tích vượt xa cả nước phát triển như Mử¹. Tôi thấy tự hà o vì Việt Nam không hử kém các bạn bè năm châu. Chính điửu nà y tạo hiệu ứng tích cực trong ngà nh giáo dục thi đua học tập suốt thời gian dà i".

"Cho đến bây giử tôi vẫn lưu giữ khoảnh khắc vui sướng đó, con cái tôi cũng luôn nhìn và o tôi để có bước đệm trong học tập", ông Minh kể.

Chiếc huy chương và ng mà  Hoà ng Lê Minh mang vử đã mở đầu một thời kử³ huy hoà ng của toán học Việt Nam trong các kử³ thi Olympic quốc tế. Một trong những đỉnh cao sau nà y được lập nên bởi Lê Bá Khánh Trình, người vừa già nh huy chương và ng vừa già nh giải đặc biệt của mùa thi năm 1979.

Tự tin với toán ứng dụng

Sau khi đoạt huy chương và ng, Hoà ng Lê Minh sang Liên Xô học tại Аại học Tổng hợp Lomonosov. Tiếp đó, anh là m nghiên cứu sinh, tham gia công tác với nhiửu viện nghiên cứu nổi tiếng và  đạt nhiửu kết quả. Lương khi đó của Minh quy ra tương đương hơn 2.000 USD mỗi tháng.

Năm 1991, anh cùng gia đình quyết định trở vử Việt Nam. Anh không chọn Hà  Nội nơi anh sinh ra mà  anh đến TP HCM để định cư và  nơi là m việc, tại khoa toán, Аại học Tổng hợp TP HCM. "Cha mẹ tôi lúc đó đã cao tuổi, mặt khác ở TP HCM, các trường đại học mở ra khoa công nghệ thông tin, tôi thấy vử nước sẽ phát huy khả năng của bản thân".

Năm 1995, Аại học tổng hợp TP HCM thà nh lập khoa công nghệ thông tin trọng điểm quốc gia, khoa toán thà nh lập bộ môn ứng dụng tin học, nghiên cứu vấn đử giải thuật, xử­ lý ảnh, tính toán mạng lưới.

Hoà ng Lê Minh khi đó tham gia dự án Khu Công nghệ phần mửm Аại học quốc gia TP HCM. Năm 2001, anh sang là m Sở Bưu chính Viễn thông. Năm 2003, anh là m cho Sở Khoa học công nghệ. "Tôi thay đổi 5 đến 6 công việc, xét đến cùng vẫn là  theo công nghệ thông tin", anh Minh nói.

Cuối 2007, anh ra Hà  Nội là m Viện trưởng Viện Công nghệ phần mửm và  nội dung số thuộc Bộ Thông tin và  truyửn thông. "Tôi ra Hà  Nội trong tay không có gì, chỉ có giấy quyết định của Bộ. Tôi phải tự tìm đội ngũ cán bộ, đưa ra cơ chế hoạt động, gây dựng mối quan hệ là m việc".

"Cũng hình như tôi có duyên nợ gì với Hà  Nội thì phải", Minh nói.

Nói vử lý do chuyển từ toán lý thuyết sang ứng dụng trong công nghệ thông tin, Hoà ng Lê Minh cho biết, thời điểm anh tham gia giảng dạy trong phạm vi hẹp, chỉ 10 đến 15 người học tập, nên cảm thấy rất lãng phí khi phải mất nhiửu thời gian để soạn giáo trình và  đà o tạo rất ít người. "Trong khi trà o lưu công nghệ thông tin đang phát triển mạnh, tôi thấy mình đủ khả năng trong lĩnh vực đó, nên không còn lý do gì để tiếp tục là m toán lý thuyết".

Mặt khác, theo Minh, là m toán lý thuyết không đơn giản, cần hội tụ nhiửu yếu tố vử thầy, cơ sở vật chất, nhưng Việt Nam khi đó chưa có điửu kiện. Vì thế anh theo đuổi lĩnh vực ứng dụng.

"Quan trọng khi là m toán ứng dụng tôi thấy tự tin và  không thua kém ai trong và  ngoà i nước. Còn khi là m toán lý thuyết, nhất là  thời kử³ nước ngoà i tôi thấy mình thua kém hơn người ta rất nhiửu. Nếu là m khoa học mà  không giúp gì cho đất nước thì tôi là m là m gì?".

Hoà ng Lê Minh buồn khi nhiửu người nói "thế hệ và ng toán học" trước kia ngà y nay hình như đang "ẩn dật" mà  không có nhiửu đóng góp nổi trội cho đất nước. "Chúng tôi vẫn đang hằng ngà y cống hiến sức mình cho đất nước. Không nhất thiết cứ có huy chương toán học thì phải nổi tiếng hay chức cao vọng trọng".

"Mọi người đừng quá coi trọng thà nh tích. Tôi hà i lòng và  thấy hạnh phúc với những gì mình là m được ngà y hôm nay, tôi thấy học toán không bao giử là  lãng phí", ông Minh nói thêm.