Sương hay là sự im lặng...
HA
Tôi yêu thích cõi tinh sương trong tập thơ đầu tay của Hàm Anh, bởi nó dẫn người đọc trở về tuổi thần tiên của chị, cũng chính là những tháng ngày thơ mộng nhất của mỗi con người. Con đường mà Hàm Anh đưa người đọc tới thuở dại khờ, dễ nhận thấy nhất có lẽ là bài thơ “Chim chích bông”.
Ô, ngoài kia
một chú chim chích bông
sớm mùa thu
nhởn nhơ bên bụi hồng...
Có phải tôi
đã từng như trẻ nhỏ
chạy lao tới
và nhìn theo bóng nó?
Ở đây, nhà thơ đã tạo dựng một hiện thực mơ hồ, kỳ ảo để bạn đọc nhìn thấy những ngày ấu thơ của chị. Điều kỳ lạ trong “Chim chích bông” là, những hình ảnh được nhà thơ cho hiển thị trong đó tưởng như đang sống động trong thì hiện tại, nhưng khi đọc xong bài thơ, chúng lại được đẩy lùi về phía sau một khoảng không - thời - gian. Sương sớm đem lại cho con người cảm giác tĩnh lặng, nhưng sương mù ban mai lại gây nên cảm giác cô đơn trong thanh tịnh mơ hồ.
và dâng ngập đất trời
Sương
hay là sự im lặng...
(Im lặng)
Với cảm nhận riêng tôi, khổ thơ trên mang đầy đủ diện mạo và phong cách thơ Hàm Anh: trong suốt, khó nhìn thấy đáy, hé lộ phần nào sự dữ dằn trong đó, ý và ngôn từ đều kiệm, được nén chặt. Chính “sự im lặng” xuất hiện thay cho màn sương phủ ngập kia đã làm tôi ngạt thở, như bị đè nặng.
Thơ Hàm Anh giao thoa với đa dạng tình huống, nhưng đa phần xuất hiện trong không gian phủ sương. Bài thơ “Ngủ mưa” như kéo người đọc đến bên từng giọt sương sớm để chiêm ngắm sự trong veo, tinh khiết của nó.
“Màu tự nhiên” được tác giả cho hiển lộ với đa dạng hình tướng trong cõi tinh sương. Xa hơn chút nữa là mờ tỏ những hình ảnh bị sương phủ mờ, nhưng người đọc vẫn nghe rõ từng tín hiệu âm thanh của sự sống đang trỗi dậy từng giây phút.
Không ai chạm được vào chúng ta
vì chúng ta là sức rung của cánh chuồn mặt nước
một thoáng rùng mình khi chiếc lá lìa cây
mơ hồ lắm khi chồi non tách vỏ
khi bóng tối lan ra, khi ánh sáng rạng ngày
(Đồng điệu)
Thế giới thơ sương sớm của Hàm Anh mang gam màu trầm lặng, như cố tình giấu đi những chuyển dịch và tiết chế những âm thanh, cảm xúc... Có một vài tình huống hiếm hoi, bạn đọc được nhìn thấy một “lò than” trong “Màu tự nhiên” đang ngún cháy, rực lên, như nuốt vội, giật lấy những hạt sương bé nhỏ vô tình lơ lửng bay gần nó. Bài thơ “Màu tự nhiên” được xuất hiện trong trạng thái như vậy.
Em muốn nhìn thấy anh
thật rõ
hãy tắt đèn đi, hãy tắt nhạc đi,
hãy tắt cả bóng tối
Tôi cũng có câu thơ ở trạng thái tương tự, nhưng đi ngược với chuyển dịch của thi sĩ Hàm Anh. Trong bài thơ “Hình đám cỏ, nhịp VIII” tôi viết: “Em ở đâu thắp đèn lên cho anh nhìn thấy”. Nhưng câu thơ của tôi mới bật “dây cháy chậm”, còn khổ kết bài thơ của Hàm Anh đã chạm “điểm tử” phát nổ:
Em cần một cái gì đó rỗng, không màu
hay một màu không thể gọi được tên
ngay lúc này
nhanh lên!
Sức nóng của những điểm nổ trong những bài thơ thường được Hàm Anh giảm nhiệt đến mức tối đa. Cũng là một bạn viết, có khá nhiều trường hợp tôi đặt giả thiết, nếu gặp tình huống tương tự tôi sẽ viết khác chị, dĩ nhiên vậy. Do đó, khi đọc thơ Hàm Anh, tôi hình dung khi mình cố tình đến gần lò than kia, thì những hòn than trong đó như vội vã nhắm mắt lại.
Nhưng đây là một trường hợp hiếm khác mà tôi được nhìn thấy ngọn lửa cháy rực lần nữa trong “Màu tự nhiên” của chị:
anh hãy ôm lấy em đi, nghiền nát em đi
hãy vẽ lại em đi, hãy viết lại em đi
(Người châm lửa)
Một số bài thơ Hàm Anh cho “công phá” ngay từ khổ thơ đầu. Sau đó âm thanh của nó chậm chạp như chum nước đầy tràn dưới cơn mưa rồi loang trên mặt đất. Hoặc có thể ví nó như tiếng chuông đủng đỉnh đi qua lớp sương mù dày đặc buổi sáng.
Đôi khi đau đớn quá
em muốn lơ mơ như một con sên
chui vào anh
như cái nhà di động của mình,
rồi đêm xuống không ai thấy
bò – đi – như – một – nỗi – buồn
trong khu vườn
yên tĩnh...
(Con sên)
Những chuyển dịch trong “Màu tự nhiên” thường được hiển thị chậm, hoặc tác giả cố tình cho nó chậm lại, ngưng đọng trong một không gian kỳ ảo mà yên tĩnh. Trong đó, những hình ảnh như lau sậy, mưa, viên xúc xắc, ngọn đèn, bụi hoa hồng, trẻ nhỏ, bờ sông, bầu vú mẹ, chân núi, gió, mặt trời… cũng gần như đứng yên, hoặc trong tư thế chuẩn bị xuất phát. Chúng trong suốt và khôi nguyên tựa những hạt sương buổi sớm, làm nên một thế giới thơ sương sớm tuyệt đẹp trong thơ Hàm Anh.
sớm mai ra tôi lại thấy mặt trời,
cầm bình nước tưới cây con vừa trồng
nháy mắt với cái lá non
chào ngày mới!
(Mặt trời mới)
Thơ Hàm Anh mang nỗi cô đơn và vẻ đẹp của một hạt sương, tinh khôi và trong lành. Trong bài thơ “Hạt đau” ta thấy, hạt sương ấy “ngậm” tình yêu của mình như ngậm một hạt ngọc trai quý hiếm.
sẽ câm nín ngậm anh trong lòng
cho muôn vạn kiếp sau...
“Hạt đau”, cũng là một từ khóa, chìa khóa mở cửa ngôi nhà thơ của Hàm Anh. “Hạt đau” ấy đã nảy mầm, hóa thân thành vạn hữu để làm nên muôn giọt sương trong cõi thơ tinh sương của chị. Hình bóng nhà thơ trong “Màu tự nhiên” là “chú chim chích bông”, “lau sậy”, “một vết thương tươi”, “con thú lớn thở dài”, “biển đêm đen tối”, “ban mai xám hồng”, “luồng sáng chói lói”, “dòng nham thạch tuôn trào”, “mắt một con nai!”... Và có lần, nhà thơ đã nhìn thấy số phận mình là một chiếc lông ngỗng cố bám vào vai áo ai đó để tìm chút hơi ấm, nhưng gió đã đến thổi bay.
Trong những ngày lạnh lẽo trong trẻo này
chiếc lông ngỗng vẽ lên một vũ điệu riêng
vũ điệu hân hoan tủi buồn
vũ điệu đau đớn đắm say
vũ điệu tự do đơn độc
lặng lẽ lượn bay
lặng lẽ lượn bay...
(Tôi)
Thơ Hàm Anh giản dị, tiết chế hình ảnh và ngôn từ đến mức không thể tối giản hơn. Ngôn ngữ và nhịp điệu thơ của chị gần với cách biểu đạt tâm trạng và cảm xúc trong đời sống sinh hoạt thường nhật. Chị lựa chọn hình ảnh và từ ngữ cẩn trọng, nhưng làm cho chúng sinh động và tự nhiên đến mức người đọc không tìm ra dấu vết mồ hôi tay của tác giả nữa. Bài thơ “Sông, cỏ, lửa và trăng” là những triết lý, lẽ sống của con người, nó được Hàm Anh biểu đạt giản dị như một bài kệ, nhưng vẫn sâu lắng và vang vọng như tiếng chuông lan đi trong sương sớm.
Nhớ
như là sông
trôi chảy trong lòng
Yêu
như là cỏ
xanh ngút đơn thuần
Mê
như là lửa
chạm vào cái gì cũng sáng
Đau
như là trăng
thanh thản.
.jpg "Sôi nổi cuộc thi Đại sứ văn hoá đọc quận Tây Hồ")
![[Podcast] Truyện ngắn Hố băng](https://nhn.1cdn.vn/thumbs/540x360/2024/05/16/love(1).png "[Podcast] Truyện ngắn Hố băng")
.jpg "“Tình sen” của nghệ sĩ nhiếp ảnh Hoàng Bích Vân")
