Hàng năm, đến ngày mất của Thành hoàng Hoàng Đôn Hòa, làng Đa Sỹ lại tưng bừng mở hội kéo dài từ 12 đến 15 tháng Giêng (ảnh: truyenhinhdulichvietnam.vn)
Thần tích ghi rằng: làng Đa Sỹ, huyện Thanh Oai thờ Lương Y Dược Linh Thông Hoàng Đôn Hòa và Phương Dung Từ Thục Phu Nhân.
Dưới đời vua Lê Trang Tông, Dụ Hoàng Đế, niên hiệu Nguyên Hòa (1533 - 1548), dịch bệnh lan tràn. Ông đã phát tiền gạo và cho thuốc nhân dân, cứu sống rất nhiều người nên dân làng tôn xưng ông là vị phúc tinh, thanh danh của ông vang lừng khắp nước. Bấy giờ, trong triều công chúa Phương Anh bị bệnh, nhiều thầy thuốc chữa không khỏi, nhưng đã được ông chữa khỏi mau chóng. Nhà vua mến tài gả Phương Anh công chúa cho ông. Phương Anh (sau đổi là Phương Dung) phục tài chữa bệnh và mến phục đức giúp dân của chồng, nên xin về quê giúp chồng tiếp tục nghề thuốc. Hoàng Đôn Hòa và Phương Dung công chúa tự trồng, kiếm lấy thuốc, chọn lọc cây thuốc để chữa bệnh cho dân. Trong những năm dịch bệnh, nhân dân đã được cứu chữa tận tình và chu cấp cả tiền gạo. Đời vua Lê Thế Tông, năm Gia Thái thứ 2 (1574), triều đình đưa quân đánh dẹp nhà Mạc ở Nghệ An, Cao Bằng và nhiều nơi khác, quân sĩ thường bị lam sơn chướng khí sinh bệnh tật. Ông đã được điều động đi chăm lo sức khỏe cho quân với chức trách Điều hộ lục quân. Ông đã lập nhiều công lớn.
Ông nắm rất rõ các cây cỏ làm thuốc sẵn có ở nước ta, lại biết nhiều phương pháp bào chế: thang, hoàn, tán, cao đan với cách uống, xoa, rịt, chườm, bôi… Ở vào hoàn cảnh bấy giờ, có được người thầy thuốc hết lòng thương dân, hết lòng cứu chữa cho mọi người, đó là phúc lành cho đời, cho dân vậy. Vì thế niên hiệu Dương Hòa năm thứ 5 (1639), vua đã ban sắc tặng ông, bà là “Y Quốc Phúc Hựu, Khải Tường Hựu Hậu Đại Vương”.
Việc thờ phục Lương Y Dược Linh Thông Cư Sỹ Hoàng Đôn Hòa làm Thành hoàng làng là niềm tự hào và kiêu hãnh của nhân dân Đa Sỹ. Bởi vì người dân quê hương đã tôn vinh chính người con của quê hương mình, là người đức cao đạo trọng, tiếng thơm lừng lẫy ở làng, ở triều đình. Câu đối ở đền đã ghi rõ:
Kính cẩn nhất thành nhật nguyệt cao tại miếu tại cung tại tả hữu;
Anh chung Đa Sỹ thanh danh đạt ư hương ư quốc ư triều đình.
Nghĩa là:
Kính cẩn một niềm thành thật, ông bà như mặt trăng mặt trời ở trên cao, ở miếu, ở cung ở hai bên tả hữu;
Anh tài hun đúc từ làng Đa Sỹ, tiếng thơm lừng lẫy ở làng, ở nước, ở triều đình.
Vì vậy, ngay sau khi ông bà mất (những năm đầu thế kỷ XVII), miếu thờ đã được dựng lên ngay trên nền nhà cũ của ông. Nơi đây trở thành không gian văn hóa tâm linh của làng xã, nơi thờ tự ngàn năm không dứt.
Miếu thờ Lương Y Dược Linh Thông Cư Sỹ Phù Vận Đại Vương Hoàng Đôn Hòa và Phương Dung Từ Thục Tiên Hoa Phu Nhân đã trải qua hơn 500 năm (từ 1600) xây dựng và tồn tại đến ngày nay.
Miếu thờ có tượng ngài thật hiền từ phúc hậu. Hiện dân làng còn giữ được 37 đạo sắc phong từ đời Vĩnh Tộ thứ 5 (1623) đến đời Khải Định năm thứ 9 (1924).
Hàng năm vào ngày lễ hội từ ngày 12 đến ngày 15 tháng Giêng, dân làng lại tưng bừng biện lễ vật dâng kính để tưởng nhớ công ơn ngài. Mọi người đều kiêng húy tên ngài, Hòa phải đọc chệch là Huề.
Miếu đình thờ lương y Hoàng Đôn Hòa và phu nhân đã được Bộ Văn hóa xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc gia năm 1998.
