Chú khuyển trong lễ hội dân gian

Văn Hậu| 05/03/2018 14:50

Trong lễ hội dân gian, người ta thường cúng tam sinh (trâu, bò, dê hoặc lợn). Tuy nhiên dù hiếm ta vẫn thấy chó xuất hiện trong các hội làng ở vùng quê như ngày 12/1 ở Phương Lâm (Hưng Yên), ngày 2/2 ở Đường Yên (Hà Nội) và ngày 5/3 ở Địch Vĩ (Hà Nội) rồi ở làng Cát Cát (thị trấn Sa Pa - Lào Cai).

Chú khuyển trong lễ hội dân gian
Người làng Địch Vĩ (Phương Đình, Đan Phượng, Hà Nội) coi những con chó đá là linh vật.
Đình Phương Lâm, huyện Ân Thi, tỉnh Hưng Yên thờ Đông Bảng Hùng Chấn tướng quân, và Đông Bảng Hùng tướng quân, hai anh em đã phò Thái úy Lý Thường Kiệt phá Tống bình Chiêm. Truyền thuyết của làng kể cứ vào đêm 30 Tết, có ông Hổ đến phục trước cửa đình. Dân làng thịt một con chó để lúc sang canh cho Hổ ăn có lần Hổ xuống đến dân làng Đống Bò thôn Tranh bị người ta đánh bẫy. Dân thôn Phương Lâm xin da Hổ để hàng năm trình diễn trong hội làng. Hiện nay trong sân đình vẫn còn dấu tích nấm Hổ phục. Hàng năm dân làng vào đám từ 9/1 đến 12/1. Trước đó, các cụ trong ban chỉ đạo thịt một con chó cúng thần rồi tổ chức trò đấu vật thổi cơm thi. Kết thúc hội các cụ thụ lộc bằng thịt chó luộc chấm mắm tôm.

Đình Đường Yên (Đông Anh, Hà Nội) thờ Mẫu Bà và Á Lự Lê Hoa, người có công theo Hai Bà Trưng đánh giặc Đông Hán (năm 40 – 43 SCN). Khi đất nước thanh bình, Lê Hoa gửi lại kiếm gươm nhờ Mẫu Bà tổ chức lễ cởi vú mo và kén một chàng rể. Ngày nay cứ hội xuân ngày 2/2 lại có thiếu nữ đóng Lê Hoa và nhóm chàng trai chưa vợ đóng vai chàng rể thi cày, thi câu ếch, thi bắt chạch và cuối cùng thi chọc chó. Dứt một hồi trống là 2 người bước vào bên 2 cái chõng tre, trên đó có cũi tre nhốt chó và 2 nắm cọng riềng. Dứt 3 hồi trống 2 chàng rể phải trổ tài dùng mẹo để chọc chó. Có cái khó là chó thấy riềng thường không kêu. Bên cạnh chõng tre có 2 đầy tớ dùng trống khẩu cổ vũ. Chó bên nào kêu trước thì người đó thắng cuộc. Sau 4 vòng thi chàng trai nhiều điểm nhất sẽ được Mẫu Bà khen thưởng được làm rể quý, sánh vai cùng công chúa bước vào đình lễ tạ rồi kết duyên Tấn Tần, có tính chất tượng trưng:

Cọng riềng chọc chó kêu to
Ai người thắng cuộc Vú Mo được vời

Đình đền Địch Vĩ, huyện Đan Phượng, Hà Nội thờ thần Linh Lang có công theo Thái úy Lý Thường Kiệt phá Tống ở phòng tuyến Như Nguyệt để bảo vệ kinh thành Thăng Long (năm 1077). Bên cạnh còn phụ thờ Linh Giang Đại vương Hoàng Thạch. Sự tích kể ở vùng Hát Môn có 2 anh em nhà kia, anh là Ngọc Trì, em là Hoàng Thạch. Anh ra trận đánh giặc giao lại ruộng vườn nhà cửa cho vợ và em trai. Khi giặc tan trở về anh thấy vợ có mang bèn nghi cho người em trai. Không kìm được giận dữ anh cãi nhau với em mắng là đồ hải cẩu, rút gươm chém chết rồi vứt xác em xuống dòng sông Hát. Đến thời kì sinh nở, vợ người anh sinh ra một quái thai. Người em được minh oan, xác hóa thành Chó Đá trôi xuống đầu làng Địch Vĩ. Dân làng vớt lên lập miếu thờ. Đến nay vẫn còn tượng một ông Chó và đàn chó con bằng đá, tất cả nhìn về hướng Hát Môn nơi có đền thờ nữ tướng Hai Bà Trưng. Hàng năm vào dịp đầu xuân, dân làng mang lễ vật đi độ 3km lên đền Hát Môn (Phúc Thọ, Hà Nội) để tế lễ. Truyền rằng chỉ có lễ của dân em Địch Vĩ mang lên ngày 6/3 thì dân anh Hát Môn mới khởi kiệu, ngày 7/3 vào hội xuân rước tế và ném 100 viên bánh trôi xuống dòng sông.

Người H’Mông ở làng Cát Cát (thị trấn Sa Pa) quan niệm chiếc cáng khiêng người chết là biểu tượng của “ma ngựa” - “ Đa hầu chua”. Khi trẻ nhỏ bị ốm mãi không khỏi, thầy cúng bói có ma ngựa làm hại, gia đình đứa trẻ sẽ tổ chức một lễ đuổi ma ngựa.

Để tiến hành nghi lễ, thầy cúng cắt một chiếc cáng giấy tượng trưng cho ma ngựa “Đa hầu chua” kích thước 25 - 40cm có 4 chân, cắt hình nhân bằng giấy “Mào Zình” rồi đặt lên chiếc cáng giấy đó. Gia đình chủ nhà phải thịt một con chó. Khi thịt cắt cái đầu, 4 cái chân để cúng sống, còn thịt khác để nấu chín. Khi nấu chín, mâm cúng được sắp ra với đủ cả món nấu chín và các phần thịt sống. Mâm cúng được đặt ở gian giữa ngôi nhà, phía trước mâm cúng đặt một cái cáng với một hình nhân giấy. Để đuổi ma ngựa cần phải có 1 thầy cả và 4 thầy cúng phụ. Lễ cúng diễn ra như sau: Khi sắp xếp xong các đồ lễ tại gian giữa, 4 ông phụ cúng cầm 4 cái chân chó đứng ở 4 góc quanh mâm cúng và chiếc cáng giấy. Thầy cả châm 3 nén hương và cầm lên cái đầu chó rồi quay mặt về bàn thờ tổ tiên vái 3 vái và tuyên bố lý do tổ chức nghi lễ cúng này: Do thầy đã bói thấy ma ngựa làm hại linh hồn của đứa trẻ, hôm nay thầy nhờ các thầy phụ cúng ở trần gian, nhờ sức mạnh của các ma tổ tiên và ma tốt của nhà để đuổi con ma ngựa. Ma ngựa này đã quấy phá lâu rồi làm cho người sống không thể sống bình yên. Hôm nay ta đã tìm được con vật ác, ta nhờ sức mạnh linh hồn con chó đánh đuổi con ma ngựa ra khỏi cuộc sống bình yên gia đình chủ nhà! Thầy ra lệnh cho các ông phụ cúng thể hiện sức mạnh của bề trên và vũ khí là con vật ác để đuổi nó đi. Thầy cầm đầu con chó làm động tác quay 4 hướng rồi vào giữa mâm tượng trưng cho sự canh chừng để chộp được con ma xấu. 

Tóm lại, chú khuyển chó xuất hiện trong hội làng và trong nghi lễ vòng đời người, ông cha ta từ năm nghìn năm trước nuôi chó để đi săn, giữ nhà, chó là loài vật trung thành và tận tụy với chủ nhà như một người bạn tốt. Chó được đưa vào 12 con giáp, đứng dưới con gà (Dậu) và trên con lợn (Hợi). Chó đã đi vào tục ngữ như “chó giống cha, gà giống mẹ”, “chó giữ nhà, gà bắt chuột”, “chó ông thánh cắn ra chữ”. Chó đã đi vào tâm linh, một nét độc đáo trong đời sống văn hoá của dân tộc Việt. 
(0) Bình luận
  • Lời cảm ơn của Hội Nhà báo Thành phố Hà Nội
    Ngày 25/6/2025, Hội Nhà báo Thành phố Hà Nội tổ chức trang trọng hội nghị Gặp mặt tri ân các thế hệ nhà báo Thủ đô và khen thưởng tập thể, cá nhân hội viên nhà báo các cơ quan báo chí Hà Nội, nhân kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025).
  • Tôn vinh 80 gia đình văn hóa tiêu biểu Thủ đô
    Hướng tới kỷ niệm 24 năm Ngày Gia đình Việt Nam (28/6/2001 – 28/6/2025), sáng 26/6 tại Hội trường Bảo tàng Hà Nội, Sở Văn hóa Thể thao Hà Nội đã tổ chức Hội nghị tuyên dương gia đình văn hóa tiêu biểu Thủ đô năm 2025. Sự kiện góp phần tôn vinh những mái ấm gương mẫu, giàu trách nhiệm với cộng đồng, góp phần lan tỏa các giá trị văn hóa trong đời sống xã hội.
  • Tây Hồ: Vững bước trên hành trình kiến tạo đô thị hiện đại, văn minh và giàu bản sắc
    Ba thập kỷ nhìn lại, quận Tây Hồ đã ghi tên mình vào bản đồ đô thị hiện đại của Thủ đô Hà Nội không chỉ bằng những công trình, con đường hay chỉ số tăng trưởng mà bằng cả những chuyển biến sâu sắc trong chất lượng sống, trong tư duy quản trị và trong tinh thần xây dựng cộng đồng người dân “thanh lịch, văn minh”, đúng với bản sắc của đất Kinh kỳ ngàn năm văn hiến.
  • Nhà báo Hồ Quang Lợi: “Viết về Hà Nội luôn có sự rung cảm của trái tim”
    Không sinh ra tại Hà Nội nhưng nhà báo Hồ Quang Lợi – nguyên Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam, nguyên Trưởng ban Tuyên giáo Thành ủy Hà Nội, nguyên Tổng Biên tập báo Hà Nội Mới có một tình yêu lớn với Thủ đô. Ông chia sẻ: “Đọc các bài viết, xem một số bộ phim truyền hình anh em báo chí làm về Hà Nội, tôi thấy trong đó không chỉ có kỹ năng về nghề nghiệp, mà luôn có rung cảm của trái tim. Trái tim dành cho Hà Nội. Trái tim dành cho đất nước Việt Nam của chúng...”.
  • “Báo chí Cách mạng Việt Nam phát huy truyền thống vẻ vang, tự tin, vững bước trong kỷ nguyên mới”
    Kỷ niệm 100 năm Báo chí Cách mạng Việt Nam (21/6/1925 – 21/6/2025), Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Thành ủy Hà Nội Bùi Thị Minh Hoài, đã có bài viết “Báo chí Cách mạng Việt Nam phát huy truyền thống vẻ vang, tự tin, vững bước trong kỷ nguyên mới”. Tạp chí Người Hà Nội trân trọng giới thiệu toàn văn bài viết này tới bạn đọc.
  • Gợi mở để văn nghệ sỹ Thủ đô triển khai hiệu quả Chỉ thị 30-CT/TU của Thành ủy Hà Nội
    Nhà báo Vương Minh Huệ - Tổng Biên tập Tạp chí Người Hà Nội khẳng định: “Phát huy vai trò của Chi bộ Hội Liên hiệp Văn học nghệ thuật Hà Nội trong thực hiện Chỉ thị 30-CT/TU ngày 19/2/2024 của Ban Thường vụ Thành ủy Hà Nội về “Tăng cường sự lãnh đạo của cấp ủy Đảng về xây dựng người Hà Nội thanh lịch, văn minh” không chỉ là nhiệm vụ chính trị mà còn là sự thể hiện bản lĩnh và trách nhiệm nghề nghiệp của người nghệ sĩ”.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • Ra mắt sách tranh song ngữ “Kể chuyện Bác Hồ”
    Nhân kỷ niệm 100 năm thành lập Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên (6/1925 – 6/2025), Nhà xuất bản Kim Đồng giới thiệu tới bạn đọc cuốn sách tranh "Kể chuyện Bác Hồ", ấn bản song ngữ Việt – Trung.
  • Chuyện kể về Chúa Nguyễn và các giai thoại mở đất phương Nam
    Trong hành trình mở cõi về phương Nam của dân tộc Việt Nam, các chúa Nguyễn hiện lên như những nhà lãnh đạo có tầm nhìn xa, với các quyết sách chiến lược và nghệ thuật bang giao khôn khéo, đặc biệt trong quan hệ với triều đình Chân Lạp. Cuốn sách “Chúa Nguyễn và các giai thoại mở đất phương Nam” của nhà giáo, nhà nghiên cứu sử học Nguyễn Hữu Hiếu, do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật phát hành tháng 6/2025, là một công trình giàu tư liệu và cảm hứng góp phần tái hiện sinh động giai đoạn lịch sử đặc biệt ấy.
  • Nhìn lại nửa thế kỷ văn học nghệ thuật Việt Nam
    Ngày 27/6/2025, tại Hà Nội, Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật (Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) tổ chức hội thảo khoa học “Nhìn lại sự vận động, phát triển của VHNT Việt Nam 50 năm sau ngày đất nước thống nhất (30/4/1975 – 30/4/2025)”. Với 33 tham luận cùng nhiều ý kiến trao đổi sôi nổi, hội thảo là dịp tổng kết quá trình phát triển của VHNT Việt Nam trong bối cảnh đất nước thống nhất, đổi mới và hội nhập, từ đó đưa ra các đề xuất nhằm phát triển VHNT trở thành thành tố quan trọng của nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.
  • Huyện Thường Tín đón nhận danh hiệu đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao
    Sáng 28/6, huyện Thường Tín (Hà Nội) tổ chức Lễ công bố và đón nhận danh hiệu huyện đạt chuẩn nông thôn mới nâng cao năm 2024. Sau 4 năm nỗ lực, huyện đã đạt nhiều kết quả nổi bật, kinh tế-xã hội chuyển biến tích cực, hạ tầng ngày càng khang trang, đời sống người dân được nâng cao.
  • Tiêu dùng bền vững hướng đến kỷ nguyên xanh
    Tối 27-6, Chương trình thúc đẩy sản xuất – tiêu dùng bền vững 2025 chính thức khai mạc tại Hà Nội với chủ đề “Tiêu dùng bền vững hướng đến kỷ nguyên xanh”.
Đừng bỏ lỡ
  • 9 tựa sách hay trong Tủ sách gia đình của Nhã Nam
    Ngày Gia đình Việt Nam 28/6 là dịp để mỗi người lắng lại, cảm nhận rõ hơn giá trị của tình thân, của những khoảnh khắc bên nhau giản dị mà quý giá. Trong nhịp sống hiện đại, một trong những cách đẹp đẽ để giữ gìn và bồi đắp sợi dây gắn kết gia đình chính là cùng nhau đọc sách – những cuốn sách đầy yêu thương, sẻ chia và thấu cảm. Hiểu được điều đó, Nhã Nam đã kỳ công tuyển chọn và xây dựng Tủ sách Gia đình. Đây là những cuốn sách giúp nuôi dưỡng tâm hồn trẻ thơ, lan tỏa giá trị yêu thương trong mỗi mái ấm, để mỗi em bé đều được lớn lên trong vòng tay chan chứa hạnh phúc của gia đình.
  • Phu nhân Tổng Bí thư và Tổng Giám đốc UNESCO tham dự triển lãm ảnh "Chúng tôi có thể"
    Các tác phẩm là sản phẩm tiêu biểu của dự án “Chúng tôi CÓ THỂ” – sáng kiến phối hợp giữa UNESCO và Bộ Giáo dục và Đào tạo, hướng đến mục tiêu trao quyền học tập và phát triển toàn diện cho phụ nữ và trẻ em gái dân tộc thiểu số tại các vùng khó khăn.
  • Người đẹp Phú Yên Hà Trúc Linh đăng quang Hoa hậu Việt Nam 2024
    Hà Trúc Linh - 21 tuổi, quê Phú Yên, sinh viên Đại học Tài chính Marketing TP HCM - vượt top 24 để đoạt vương miện Hoa hậu Việt Nam 2024.
  • Ra mắt sách “Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ tân văn"
    Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam vừa ra mắt cuốn sách "Phụ nữ bàn về vấn đề phụ nữ trên Phụ nữ tân văn", tuyển chọn các bài viết tiêu biểu của nữ trí thức trên tuần báo Phụ nữ tân văn – một diễn đàn quan trọng trong phong trào nữ quyền Việt Nam đầu thế kỷ XX. Ấn phẩm dày 600 trang, do Đoàn Ánh Dương biên soạn và giới thiệu, được phát hành trên toàn quốc từ tháng 6/2025.
  • Hà Nội nêu cao tinh thần “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”
    Tại kỳ họp thứ 24 (kỳ họp chuyên đề) diễn ra sáng 27/6, HĐND Thành phố Hà Nội khóa XVI, nhiệm kỳ 2021-2026 đã thông qua Nghị quyết về phân cấp quản lý nhà nước một số lĩnh vực kinh tế - xã hội trên địa bàn Thành phố, bảo đảm thực hiện đúng phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”.
  • Phát động cuộc thi ảnh báo chí 'Việt Nam trên hành trình đổi mới’
    Cuộc thi ảnh báo chí “Việt Nam trên hành trình đổi mới” do Báo Nhân Dân phối hợp Hội Nghệ sĩ Nhiếp ảnh Việt Nam tổ chức nhằm tuyên truyền, quảng bá hình ảnh đất nước, con người, những thành tựu về chính trị, kinh tế, xã hội, văn hóa cũng như vị thế của Việt Nam trong quá trình hội nhập quốc tế trong quá trình 40 năm đổi mới.
  • Hà Nội sửa đổi, bổ sung quy định phân cấp nguồn thu, chi để mô hình chính quyền địa phương 2 cấp hoạt động hiệu quả
    Để có cơ sở điều chỉnh, giao dự toán ngân sách năm 2025 cho các xã, phường sau sắp xếp đảm bảo nguồn ngân sách để thực hiện các nhiệm vụ được giao từ ngày 1/7/2025, HĐND Thành phố Hà Nội ngày 27/6 đã thông qua Nghị quyết sửa đổi, bổ sung một số nội dung quy định tại Nghị quyết số 22/2022/NQ-HĐND ngày 08/12/2022 về phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi giữa các cấp ngân sách, định mức phân bổ ngân sách Thành phố và tỷ lệ phần trăm phân chia nguồn thu giữa các cấp ngân sách giai đoạn 2023-2025.
  • Trình chiếu loạt phim đỉnh cao của Hàn Quốc tại Liên hoan phim châu Á Đà Nẵng lần 3
    Liên hoan phim châu Á Đà Nẵng lần 3 diễn ra từ ngày 29/6 – 5/7 sẽ có nhiều hoạt động hấp dẫn, đặc biệt khán giả sẽ có cơ hội gặp gỡ nhiều diễn viên Hàn Quốc.
  • Festival Nông sản Hà Nội: Thúc đẩy mô hình canh tác, chế biến và tiêu dùng nông sản gắn với văn hóa – du lịch
    Từ ngày 26 - 29/6/2025, tại quận Tây Hồ, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội phối hợp UBND quận Tây Hồ tổ chức Festival Nông sản Hà Nội lần thứ 4 – sự kiện xúc tiến thương mại nông nghiệp thường niên đang ngày càng khẳng định vị thế là điểm hẹn lớn của người tiêu dùng và các nhà sản xuất nông sản trên cả nước.
  • [Podcast] Đình Mễ Trì Thượng – Nơi lưu giữ những lớp trầm tích văn hóa Hà Nội
    Trong hàng ngàn di tích lịch sử văn hóa của Thủ đô ngàn năm văn hiến, thì đình Mễ Trì Thượng là ngôi đình cổ kính bậc nhất. Ngôi đình này nằm trên gò Quy Sơn (núi Rùa), thuộc làng Mễ Trì Thượng (tên Nôm là Kẻ Mẩy). Mễ Trì Thượng không chỉ mang dáng dấp kiến trúc cổ đặc trưng Bắc Bộ, mà ngôi đình này còn là nơi lưu giữ những lớp trầm tích văn hóa của một Hà Nội đang chuyển mình theo vòng quay thời gian.
Chú khuyển trong lễ hội dân gian
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO