Xét trao tặng giải thưởng Nhà nước: Có những tiêu chí quá cứng nhắc?

Khiêm tốn không muốn tự ứng cử...

Cuối năm 2010, các nhạc sĩ Đoà n Bổng, Đinh Quang Hợp, Ngọc Khuê, Thế Song, Lê Việt Hòa cùng 63 nhạc sĩ khác được đử nghị là m hồ sơ xét duyệt Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước. Ngà y 1-1-2011, năm nhạc sĩ nà y nhận được thông báo không lọt và o danh sách cuối cùng vì không đạt 75% số phiếu. Hội đồng thẩm định cấp cơ sở gồm các nhạc sĩ: Phan Huử³nh Điểu, Ca Lê Thuần, Trần Long áº¨n, Chu Minh, Đôn Truyửn, Phạm Ngọc Khôi và GS.TSKH Tô Ngọc Thanh đã chọn ra 28 tác giả để đử nghị lên Hội đồng cấp Bộ. Năm nhạc sĩ không được chọn đã phản đối.

Lí do những nhạc sĩ không được xét duyệt phản đối cách là m việc không chuyên nghiệp, thiếu chính xác, thiếu sự công tâm: "đã không nghe đĩa nhạc cũng không xem các bản nhạc từ ca khúc đến tổng phổ ở các thể loại âm nhạc lớn như giao hưởng, thanh xướng kịch, đưa ra những thẩm định vu vơ". Xét chi tiết vử những nhận định nà y, cũng thấy các nghệ sĩ có cái lý của họ. Cụ thể các nghệ sĩ cho rằng: với hơn 300 tác phẩm được gửi tới, nếu nghe hết cũng phải mất 100 tiếng đồng hồ, nhưng trên thực tế, Hội đồng xét duyệt chỉ là m việc trong 2 ngà y rườ¡i đã có kết quả.

Trong lĩnh vực điện ảnh, nhà biên kịch Phan Thanh Tú đã trực tiếp cầm đơn lên Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch kiến nghị vử kết quả xét tặng Giải thưởng Nhà nước đối với cụm công trình của đạo diễn Nguyễn Thước. Trong đơn có sự đồng thuận của nhà biên kịch, đạo diễn Phan Huyửn Thư. Phan Huyửn Thư chia sẻ, chị và nhà biên kịch Phan Thanh Tú được biết vử việc ông Nguyễn Thước - đạo diễn thuộc Hãng phim Tà i liệu Khoa học Trung ương - gửi các tác phẩm: Sự nhọc nhằn của cát, Những công dân @, Chất xám tới hội đồng xin xét tặng các danh hiệu Nghệ sĩ Nhân dân và Giải thưởng Nhà nước vử văn học nghệ thuật.

Điửu mà 2 nhà biên kịch Phan Thanh Tú, Phan Huyửn Thư thắc mắc: "Tôi thấy buồn cười vì họ không hiểu thế nà o là một tác phẩm điện ảnh. Nó là của cả một tập thể, từ người viết kịch bản, đạo diễn, quay phim đến lái xe hay chỉ là của đạo diễn?

Ở mảng Văn học nghệ thuật, cũng có sự bức xúc, trong số 56 ứng viên của Giải thưởng Nhà nước, có những cái tên khá lạ, cả với những người trong giới.

Nhà văn Dạ Ngân nhận xét, đây là cách là m "phi văn hóa của một giải thưởng tôn vinh các giá trị văn hóa". Tác giả "Tướng vử hưu" Nguyễn Huy Thiệp thà nh thật chia sẻ. "Văn mình vợ người, ai cháº³ng thấy văn mình là nhất. Tôi không khiêm tốn gì đâu, cũng tham lam lắm. Nhưng tự mình đử cử mình, tôi không là m được. Mà những nhà văn có chút gọi là khí tiết, họ đửu không là m thế đâu". Thông thường, ở các giải thưởng văn học quốc tế, việc đử cử nhà văn thường do Nhà xuất bản, các Viện Hà n lâm... thực hiện chứ hiếm có chuyện nhà văn tự ứng cử. Thậm chí, việc tự ứng cử còn là điửu không được phép ở những giải thưởng uy tín như Nobel.

Từ trái qua: Các nhạc sĩ Đoà n Bổng, Đinh Quang Hợp, Tạ Tường, Thế Song

Nguyên tắc cứng nhắc

Dự kiến, đúng dịp Quốc khánh 2-9 năm nay, Bộ sẽ công bố danh sách nghệ sĩ được nhận Giải thưởng Hồ Chí Minh, Giải thưởng Nhà nước, danh hiệu NSND, NSÆ¯T do Chủ tịch nước trao tặng.

Nhạc sĩ Phạm Tuyên sẽ không bao giử là m đơn xin xét tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh dù năm nay nhạc sĩ đã 82 tuổi. à”ng cũng kháº³ng định rằng không bao giử ông là m đơn tự ứng cử với những danh hiệu. Mặc dù có một nhóm nghệ sĩ đồng loạt là m đơn đử nghị cho nhạc sĩ Phạm Tuyên được xét đặc cách lần nà y, nhưng được biết lá đơn đó không được chấp nhận. Lần xét Giải thưởng Hồ Chí Minh đầu tiên (1996), 5 nhạc sĩ được vinh danh mà không cần là m hồ sơ là Đỗ Nhuận, Lưu Hữu Phước, Văn Cao, Hoà ng Việt, Nguyễn Xuân Khoát. Còn những lần sau nà y, các nhạc sĩ đửu phải nộp hồ sơ xét qua 3 cấp: Hội đồng cấp cơ sở - Hội đồng cấp Bộ, Tỉnh, Ngà nh - Hội đồng cấp Nhà nước.

Sẽ còn bử sót nhiửu những gương mặt xứng đáng, bởi với tiêu chí cứng nhắc theo kiểu đúng nguyên tắc mà BTC đử ra thử hửi có bao nhiêu tác giả đử cử đợt nà y có thể đáp ứng. Có thể có những nhạc sĩ chuyên viết khí nhạc và được giới chuyên môn đánh giá cao nhưng đại chúng không biết đến thì coi như vẫn không đạt tiêu chuẩn: "Có giá trị cao vử nội dung tư tưởng; có tác dụng lớn phục vụ sự nghiệp cách mạng; có ảnh hưởng rộng lớn và lâu dà i trong đời sống nhân dân; góp phần quan trọng và o sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội, bảo vệ Tổ quốc và sự nghiệp văn học, nghệ thuật của đất nước; quảng bá hình ảnh tốt đẹp của đất nước, dân tộc, con người Việt Nam; xây dựng mối quan hệ tốt đẹp giữa Việt Nam với các nước trên thế giới." (Theo thông báo của Hội Nhạc sĩ VN vử việc xét tặng giải thưởng Hồ Chí Minh và Nhà nước vử VHNT năm 2011).