Và trong 36 là ng nghử ấy có là ng thêu Quất Động, nơi chôn nhau, cắt rốn của nghệ nhân thêu nổi tiếng Hà thà nh Thái Văn Bôn. Mang tinh hoa vử đất Kinh kử³ Hà Nội với bử dà y nghìn năm tuổi, là đất thiêng thu hút nhân tà i bách nghệ bốn phương là điửu không có gì là lạ. Cư dân tứ xứ vử Hà Nội, người tà i có, người buôn thúng bán mẹt, là m thuê là m mướn cũng nhiửu và chính họ đem theo những phong tục, lử thói địa phương trộn và o văn hóa Kinh kử³ mà thà nh ra nếp sống Trà ng An.
Là ng Quất Động có tên nôm là là ng Quýt, một trong 9 là ng thuộc tổng Bình Lăng, huyện Thượng Phúc, phủ Thường Tín, trấn Sơn Nam Thượng, (năm 1831 thuộc tỉnh Hà Nội). Thợ thêu trong là ng từ xưa đã đem nghử đi lập nghiệp ở kinh thà nh Thăng Long và nhiửu nơi trong cả nước.
Nghệ nhân Thái Văn Bôn vẫn miệt mà i truyửn nghử cho những người thợ trẻ
Thân phụ nghệ nhân Thái Văn Bôn là một người giửi nghử thêu, từng phiêu bạt khắp nơi vừa là m nghử, vừa buôn bán. Sinh ra ở Hà Nội, cậu bé Bôn được mớm nghử bắt đầu bằng những huyửn sử vử nghử thêu là Quất Động. Ấy là và o đời Lê Thái Tông, cụ tổ nghử Bùi Công Hà nh được triửu đình cử dẫn đầu đoà n sứ thần sang nhà Minh. Vua Minh muốn thử tà i vị sứ giả nước Nam bèn cho dựng một lầu cao mời ông lên chơi, rồi cho rút thang bử ông một mình trên đó. à”ng quanh quẩn trên lầu thấy có hai phong tượng sơn son thếp và ng, một chum nước, hai cái lọng cắm trước ban thử, trên cao treo bức nghi môn thêu ba chữ Phật tại tâm. Một ngà y, hai ngà y... vẫn không có ai cung cấp thức ăn.
à”ng nghĩ: Có chum nước uống ắt phải có thứ ăn được. Chợt nghĩ đến 3 chữ trên nghi môn Phật tại tâm có nghĩa là Phật ở trong lòng, ông gật gù cầm tay tượng thấy mửm bèn bẻ ra thấy tượng nặn bằng bột chè lam, ăn rất ngon. No nê rồi, ông hạ chiếc lọng xem kử¹ cách là m để nhập tâm. Và i ngà y sau, ông tiếp tục tháo chiếc nghi môn xuống học cách thêu nổi như thế nà o. Đ‚n hết tượng, uống hết nước, ông cầm hai chiếc lọng là m dù nhảy xuống đất an toà n. Vua Minh nghe tin rất nể phục. Khi vử nước, ông đem kử¹ thuật là m lọng và nghử thêu nổi truyửn dạy cho dân trong vùng. Đó là các xã Quất Động, Tam Xá, Vũ Lăng, Hướng Dương, Hương Giai. Sau 5 xã nà y lập đửn thử ông gọi là đửn Ngũ Xá.
Ở Kinh kử³, người Quất Động tập trung lập nên phố Hà ng Thêu (nay là một đoạn phố Hà ng Trống), phố Hà ng Lọng (nay là đường Lê Duẩn) và hiện còn ngôi đình Tứ Thị thử ông ở số 2 ngõ Yên Thái. Giống như một cái duyên, nghệ nhân Thái Văn Bôn lại dời quê đem nghử thêu đến phố Trần Cao Vân (Hai Bà Trưng), được nhiửu người biết đến với bức tranh thêu tay có giá trị nghệ thuật cao.
Vua kim chỉ đất Hà thà nh
Nghệ nhân Thái Văn Bôn năm nay đã bước sang tuổi 78 vẫn được nhiửu người gọi vui là ông Vua kim chỉ bậc nhất Hà thà nh. Ngà y nhử, ông học tiểu học ở Hà Nội, sau thoát ly gia đình lên Việt Bắc và o Đội thiếu sinh Vệ quốc quân rồi được sang học tại Khu học xá Nam Ninh (Trung Quốc) từ năm 1951-1953. Tốt nghiệp, Thái Văn Bôn được phân công vử dạy học ở vùng tự do Khu 4 (Thanh Hóa). Một năm sau (1954), khi hòa bình lập lại, như là một cái duyên, ông vử là ng Quất Động tiếp tục gõ đầu trẻ. Tại nơi chôn nhau cắt rốn của mình, nghử thêu truyửn thống đã là m bùng lên niửm đam mê sẵn có trong ông, để rồi giử đây, sau gần 60 năm gắn bó với mũi kim, sợi chỉ tên tuổi ông hầu như với bất kử³ ai thích chơi, có thú chơi tranh thêu ở Hà Nội đửu ngườ¡ng mộ cái thần, cái hồn của cuộc sống mà bằng tà i năng của mình ông đã thổi và o mỗi sản phẩm.
à”ng cũng là nghệ nhân được mệnh danh có đôi bà n tay Guinness Việt Nam khi thể hiện sự kính trọng của mình (thông qua mỗi mũi thêu) qua bức tranh thêu kỷ lục vử chân dung Hồ Chủ tịch với khổ rộng 1,6m, cao 2m. Bức tranh thêu bằng sợi tơ tằm nà y, theo như nghệ nhân cho biết tính ra phải hơn một tỷ mũi thêu từ 40 đôi tay của 20 thợ trong vòng 60 ngà y đêm. Nếu ngồi tính chi ly ra thì mỗi một thợ mỗi ngà y chỉ thêu được 10cm2!
Năm 1999, nghệ nhân Thái Văn Bôn tham gia Hội chợ triển lãm ASEAN tại Thái Lan. Lần ấy, ông đã khiến cho Hoà ng gia Thái Lan phải ngỡ ngà ng khi ông miệt mà i là m việc với mũi kim, sợi tơ trong vòng một tuần để thêu một bức chân dung nhà vua Thái Lan Bhumibol Adulyadej. Bức tranh thêu nà y sau đó được Đại sứ quán Việt Nam tại Bangkok tổ chức trọng thể lễ trao tặng cho đại diện Bộ Ngoại giao Thái Lan, đúng và o dịp kỷ niệm 72 năm ngà y sinh của Đức vua Bhumibol Adulyadej.
Nghệ nhân Thái Văn Bôn xúc động nhớ lại: Hôm trao tặng bức tranh thêu, tôi được mời lên phát biểu. Tôi chỉ nói được thế nà y: Chúng tôi không muốn thể hiện gì ngoà i lòng kính trọng của chúng tôi đối với Đức vua và qua đó, nhằm chứng tử nghử thêu thủ công của Việt Nam đã đạt tới đỉnh cao, có khả năng thêu tả các tác phẩm tranh cảnh và truyửn thần, vừa thể hiện tình cảm của những nghệ nhân Việt Nam với với Nhà vua, với đất nước và nhân dân Thái Lan, góp phần nhử bé và o việc tăng cường và phát triển hơn nữa mối quan hệ tốt đẹp giữa nhân dân hai nước.
Gần trọn cuộc đời là m nghử và dạy nghử, đã có gần 800 thợ thêu và hà ng trăm giáo viên dạy nghử thêu khác được nghệ nhân Thái Văn Bôn đà o tạo qua các đợt huấn luyện tay nghử, tại các lớp học tập trung. Ngoà i việc dạy nghử, nghệ nhân Thái Văn Bôn còn là tác giả của nhiửu cuốn sách vử nghử thêu do NXB Giáo dục xuất bản như: Thêu mà u (1983), Hướng dẫn thêu (1989), Kử¹ thuật thêu mà u (1995), Nghử thêu rua (năm 2000, tái bản lần thứ 5 tháng 11/2009), Hoạt động giáo dục nghử phổ thông, Nghử thêu tay xuất bản năm 2008, tái bản tháng 11/2009. Những cuốn sách nà y được đưa và o chương trình hướng nghiệp trong các trường trung học phổ thông trong cả nước.
Nghệ nhân Thái Văn Bôn kết luận: Người nghệ nhân, đơn giản chỉ là những người sống cả đời mình chỉ cho một cái nghử. Là m nghử thêu thuê ráo mồ hôi là hết tiửn, nhưng cái quý báu nhất đối với nghệ nhân là giá trị tinh thần, có tác dụng động viên, khích lệ để họ cảm thấy vẻ vang, tiếp tục tửa sáng, là m ra những giá trị đích thực là m đẹp cho đời. Để tạo ra được giá trị ấy, con người cần phải có trí tuệ, sự hiếu học và luôn đử cao chuẩn mực đạo đức trong nghử. Thủ đô Hà Nội là vùng đất mang trong mình những giá trị ấy.
Nghệ nhân Thái Văn Bôn được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ nhân năm 1988; Huy chương và ng tại Hội chợ kinh tế kử¹ thuật toà n quốc với bức tranh Chợ quê (1989); Danh hiệu Bà n tay và ng với những tác phẩm thêu phong cảnh và tĩnh vật tại Hội chợ Thủ công mử¹ nghệ và Kim hoà n toà n quốc (1996)...
.jpg "Hà Nội tuyên dương 80 gia đình văn hóa tiêu biểu")
