Phố Chùa Một Cột, quận Ba Đình, Hà Nội

14/06/2017 16:02

Phố Chùa Một Cột dài 550m, rộng 10m. Từ đường Điện Biên Phủ cắt ngang đường Hùng Vương đến phố Ngọc Hà.

Phố Chùa Một Cột dài 550m, rộng 10m.

Từ đường Điện Biên Phủ cắt ngang đường Hùng Vương đến phố Ngọc Hà.

Đây là phần đất thôn Phụ Bảo, tổng Yên Thành, huyện Mỹ Thuận cũ. Tới giữa thế kỷ XIX, thôn này đã hợp nhất với thôn Thanh Ninh và mang tên mới là Thanh Bảo. Ở quãng giữa phố có một ngôi chùa kiến trúc độc đáo, đó là chùa Một Cột (Diên Hựu).

Phố Chùa Một Cột thời Pháp thuộc là đường số 155 (voie N 155) ........ năm 1933 đạt tên gọi là phố Ê-li Grô-lô (rue Elie Groleau), năm 1945 đổi tên thành phố Một Cột. Năm 1949 đổi tên thành phố Chùa Một Cột cho đến nay. Ban đầu phố này chỉ dài 450m, từ đường Điện Biên Phủ đến phố Ông Ích Khiêm. Năm 1975, phố này được mở dài thêm đến phố Ngọc Hà. Nay đoạn cuối phố này nằm trong khu Bảo tàng Hồ Chí Minh, một bên là thảm cỏ vườn hoa, thuộc quảng trường Ba Đình. 

Đất thôn Phụ Bảo, tổng Yên Thành, huyện Vĩnh Thuận cũ. 

Nay thuộc phường Điện Biên, quận Ba Đình.

Chùa Một Cột hình vuông, mỗi chiều 3 mét, mái cong, dựng trên cột đá hình trụ đường kính 1 mét 20, cao 4 mét (chưa kể phần chìm dưới đất) gồm 2 trụ đá chồng lên nhau, gắn rất khéo, thoạt nhìn thì tưởng là một khối liền. Tầng trên là một hệ thống những thanh gỗ tạo thành bộ khung sườn Kiên cố đỡ cho ngôi chùa đứng bên trên, giống như một đóa hoa sen vươn thẳng lên từ mặt hồ nhỏ hình vuông có xây lan can bằng gạch chung quanh. Một chiếc thang xây dẫn lên chùa. Trên cửa chùa có biển đề "Liên Hoa đài" (đài hoa sen) gợi nhớ sự tích nằm mộng của vua Lý dẫn tới việc xây dựng chùa. Vị sư chép rằng: "Vua Lý Thái Tông chiêm bao mơ thấy Phật Quan Âm đặt vua lên toà sen. Khi tỉnh dậy, vua đem việc ấy hỏi các quan. Có người cho là điềm không lành. Nhà sư Thiền Tuệ khuyên vua làm chùa, dựng cột đá ở giữa Hồ, làm toà sen bên trên giống như đã thấy trong mộng. Rồi cho các sư chạy đàn tụng kinh. Vì thế gọi là chùa Diên Hựu". Sử liệu cho biết chùa này xây vào khoảng tháng 10 năm Kỷ Sửu tức là tháng 9/1049. Văn bia tháp Diên Linh ở chùa Đọi (Duy Tiên, Hà Nam) soạn năm 1121 tức là 72 năm sau khi xây xong chùa Một Cột có tả chùa này (Một Cột) như sau: "...Đào hồ Linh Chiểu, giữa hồ vọt lên một cột đá, đỉnh cột nở hoa, đóa hoa sen nghìn cánh, trên sen dựng toà điện màu xanh, trong điện đặt pho tượng vàng tài năng nhân đức (tức tượng Quan Âm). Vòng quanh Hồ là dãy hành lang; lại đào ao Bích Trì mỗi bên đều bắc cầu vồng để đi qua. Phía sau cầu, đằng trước, hai bên tả hữu, xây tháp lưu ly...".

Như vậy, quy mô chùa Một Cột thời Lý lớn hơn ngày nay về cả kiểu dáng, cả những bộ phận hợp thành cũng phong phú hơn nhiều.

Nhưng tháp này không còn vì chùa đã bị nhiều lần sửa chữa qua những biến cố của Thăng Long - Đông Đô - Hà Nội. Gần đây nhất, ngày 11/9/1954, trước khi rút lui, Pháp đã cho nổ mìn phá hủy chùa này. Sau khi tiếp quản, Chính phủ đã cho làm lại nguyên vẹn như trước và đến tháng 4/1955 thì hoàn thành. Năm 1958, Hồ Chủ tịch sang thăm Ấn Độ. Tổng thống Ấn Độ đã tặng Bác một cây bồ đề. Về nước, Bác đã cho trồng tại khu chùa nay.

Phía ngoài cây bồ đề ấy còn có một ngôi chùa mà trên cửa tam quan có ghi ba chữ "Diên Hữu tự". Chùa này thực ra mới làm vào khoảng thế kỷ XVIII nhưng lấy tên gọi ban đầu của chùa Một Cột. Tương truyền chùa này làm trên mảnh ruộng có đặt cái chuông Quy Điền. Nguyên là vào tháng 2 năm Canh Thân (1080), vua Lý sai đúc chuông cho chùa Diên Hựu (tức Chùa Một Cột). Chuông rất lớn, vì được liệt vào một trong bốn công trình đồ sộ của nước ta xưa (An Nam tứ khí: tháp Báo Thiên, tượng Phật chùa Quỳnh Lâm, vạc chùa Phổ Minh và chuông này). Để treo chuông, lúc đó đã phải cho dựng một toà gác chuông cao 8 trượng (tức khoảng 24 mét). Nhưng đúc xong chuông đánh lại không kêu, cho nên phải đem bỏ ngoài ruộng cạnh chùa. Ruộng này thấp lại có nhiều rùa. Do đó có tên là chuông Quy Điền (chuông ruộng rùa). Năm 1426, giặc Minh ở thành Đông Quan (Hà Nội) bị nghĩa quân vay chặt. Chúng đã phá tháp Báo Thiên và chuông Quy Điền để lấy đồng đúc vũ khí.

(0) Bình luận
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • Nhà văn Trần Thanh Cảnh: Khắc họa các anh hùng thời Trần qua tập sách lịch sử “Hùng khí Đông A”
    Nhà Xuất bản Hội Nhà văn Việt Nam vừa tổ chức lễ ra mắt tập sách “Hùng khí Đông A” - bản đặc biệt của nhà văn Trần Thanh Cảnh, khắc họa các anh hùng thời Trần. Tập sách cũng phát hành nhân dịp kỷ niệm 800 năm vương triều Trần lên ngôi (12/12 Ất Dậu, 1225 - 12/12 Ất Tỵ, 2025).
  • Khai mạc Lễ hội Văn hóa Thế giới Hà Nội lần thứ nhất
    Tối 10/10, Lễ hội Văn hóa Thế giới tại Hà Nội lần thứ nhất - năm 2025 chính thức khai mạc tại Trung tâm Di sản Hoàng thành Thăng Long - Di sản Văn hóa Thế giới được UNESCO công nhận. Sự kiện do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch phối hợp với Bộ Ngoại giao và Ủy ban Nhân dân thành phố Hà Nội tổ chức.
  • 16 tác phẩm được trao giải thưởng Triển lãm Mỹ thuật Thủ đô năm 2025
    Triển lãm Mỹ thuật Thủ đô năm 2025 do Hội Mỹ thuật Hà Nội tổ chức vừa khai mạc tại Trung tâm Triển lãm văn hóa nghệ thuật Việt Nam (số 2 Hoa Lư, Vân Hồ, Hà Nội). Sự kiện diễn ra đúng dịp kỷ niệm 71 năm Ngày Giải phóng Thủ đô (10/10/1954 – 10/10/2025), là hoạt động ý nghĩa, thiết thực của giới văn học nghệ thuật Thủ đô, đặc biệt là đội ngũ nghệ sĩ tạo hình.
  • Kỳ 4: Hà Nội tiến tới đô thị thông minh, điểm sáng trong quản lý, sử dụng tài nguyên, bảo vệ môi trường
    Thành phố Hà Nội luôn đặc biệt quan tâm quản lý, sử dụng tài nguyên, bảo vệ môi trường, phòng chống thiên tai, cứu hộ, cứu nạn, ứng phó với biến đổi khí hậu để góp phần xây dựng, phát triển Thủ đô trong giai đoạn phát triển mới mà điểm nhấn là Đại hội đại biểu lần thứ XVIII Đảng bộ Thành phố Hà Nội, nhiệm kỳ 2025 – 2030 đã đến gần. Trong chương trình hôm nay, xin mời quý vị và các bạn đến với nội dung Thủ đô Hà Nội đã thực hiện hiệu quả công tác quy hoạch, xây dựng, quản lý và phát triển đô thị theo hướng thông minh, xanh và bền vững.
  • Tiếp đà đổi mới phương thức lãnh đạo, Thủ đô Hà Nội vững bước tới kỷ nguyên vươn mình
    Đại hội đại biểu Đảng bộ Thành phố lần thứ XVIII, nhiệm kỳ 2025 – 2030 đang đến gần. Nhìn lại nhiệm kỳ 2020 - 2025, những kết quả nổi bật về đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác nội chính; phòng, chống tiêu cực; thực hành tiết kiệm, chống lãng phí; đổi mới phương thức lãnh đạo của các cấp ủy Đảng của Hà Nội để thấy Thủ đô đã xây dựng nền tảng cho nhiệm kỳ 2025 – 2030, sẽ có thêm nhiều thành tựu hơn nữa.
Đừng bỏ lỡ
Phố Chùa Một Cột, quận Ba Đình, Hà Nội
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO