Báo chí xưa, các họa sĩ đã tạo dựng được những nhân vật biếm họa thực sự như vậy. Chúng có sức sống, có tác dụng lay động và cuốn hút người đọc một thời, đã để cho chúng ta suy ngẫm học tập và sáng tạo cho báo chí cách mạng ngà y nay.
Từ hình ảnh hà i hước: Lý Toét, Xã Xệ, Bang Bạnh xưa...
Nhân vật Lý Toét được khai sinh từ thập kỷ yếu của sinh viên Cao đẳng Hà Nội. Có lẽ thế, bởi chính nhà thơ trà o phúng nổi tiếng Tú Mỡ là cha đẻ tinh thần của nhân vật ngô nghê nà y cách đây 60 năm. Tất nhiên ông chẳng dại gì để cho người ta vẽ chân dung mình, nhưng quả là hình đồ nhang nhác dáng cổ cò lom khom là cho lắm người suy diễn và gọi ngay chính ông là Lý Toét.
Bên cạnh đó để đối vử hình, các họa sĩ đã dựng được một Xã Xệ, cũng ngử nghệch không kém Lý Toét.
Các nhà hội họa châm biến phải nói là đã thổi và o hai nhân vật nà y những nhịp đập và hơi thở của cuộc sống. Những cảm nghĩ và đối thoại khá chi tiết của Lý Toét và Xã Xệ đã có nhiửu tình huống tức cười và sau đó gây cho người xem một quãng suy tư nhấm nhẳng lâu dà i trên báo chí một thời gian dà i.
Đáng lưu ý là , những nhân vật nà y đại diện cho một tầng lớp nông dân thất học, ngu muội nhưng rất tò mò thóc mách. Chính cái tò mò thóc mách bao giử cũng là bật những nụ cười khá hóm hỉnh nhưng lại có tác dụng kích thích trí tuệ xây dựng một thái độ công dân.
Đối hình với các nhân vật hiửn là nh ngố tà u kia, cá họa sĩ đã đồ thêm một cái hình Bang Bạnh đại diện cho tầng lớp quan lại. Cái hách dịch tử vẻ bử trên của các quan nhà quê cũng đẻ ra vô khối điửu cay nghiệt và cái ngớ ngẩn của chúng đã đem lại những cơ cực và trở thà nh tội lỗi. Ngôn ngữ hoạt kê bằng hình máy chiếu bút vẽ kiểu nà y có sức diễn tả thâm thúy và thẳng thừng.
Với hai hình Lý Toét và Xã Xệ thì bao giử người xem cũng rút ra được ý vị qua nụ cười. Còn những chuyện quanh Bang Bạnh đã đẩy tới người đọc một trạng thái phải tử thái độ hoặc có thể cười vang lên diễu cợt kẻ hợm hĩnh gian ác. Hai cảm xúc được tạo nên ở hai cực đối xứng vử thông tin. Hai danh họa lớn Nguyễn Gia Trí (bút danh Rits) và Tô Ngọc Vân (bút danh Tô Tử) đã thực hiện khá nhiệt tình và sâu sắc những hình ảnh hà i hước Lý Toét và Xã Xệ, và châm biếm sâu sắc quan hình Bang Bạnh trong một thời gian dà i.
Nguyễn Gia Trí và Tô Ngọc Vân là hai trường hợp độc đáo và hiếm hoi, nếu không nói là cặp danh họa duy nhất đã có thời phải kiếm thêm miếng ăn bằng công việc vẽ tranh vui cho các báo chí ngà y thuộc Pháp.
Không chỉ dừng lại ở mục đích kiếm thêm tiửn một cách thuần túy mà hai ông còn nêu cao được ý thức công dân một cách sâu sắc khi lên án sự mất dân chủ và giả dối cũng như tính áp bức của thực dân Pháp với nhân dân ta.
Ngôn ngữ châm biếm của họa sĩ Nguyễn Gia Trí thường chua chát cùng với nét hà i hước tà i hoa trong lối nói đầy ẩn ý.
Danh họa Tô Ngọc Vân ra đòn nhưng không kém phần mạnh mẽ. Lối nói trực diện của ông tử một thái độ phẫn nộ vử cái gọi là bình đẳng và tự do mà thực dân Pháp tuyên truyửn. Có thể kể đến bức tranh bịt mắt bắt dê để đả kích đúng và o ngà y mừng quốc khánh Pháp.
à”ng đã để cho hai nhân vật nổi tiếng của mình qua báo chí là Lý Toét và Xã Xệ bị bịt mắt để chơi trò bắt hai con dê có tên là Bình Đẳng và Tự do. Thật sự thông minh qua cách diễn đạt, tranh đả kích của Tô Ngọc Vân là m lay động ý thức công dân của người xưa.
Thường tính giáo dục tư cách công dân của các ông được đử cao. Tranh biếm họa của Nguyễn Gia Trí hay Tô Ngọc Vân hướng tới chủ đử đả phá mạnh những gì có liên quan tới thực dân Pháp. Những tranh ấy còn kêu gọi tình yêu đất nước quê hương của từng người dân trong một đất nước mất độc lập tự do.
Mới hay, hai danh họa kử³ tà i đầy lãng mạn ấy không ngử thực sự tà i hoa trong ngôn ngữ hoạt kê. Đồng thời các tác phẩm của hai ông đáng gợi ý với các họa sĩ biếm họa trẻ ngà y nay như những bà i học sinh động vử lĩnh vực nghệ thuật hà i hước trong tranh châm biếm để góp phần và o công cuộc xây dựng nếp sống văn hóa mới.
... đến những nụ cười rôbôt hiện đại
Xã hội hiện nay bị cơ chế thị trường phân hóa mạnh mẽ. Có những tầng lớp già u có thượng lưu và cũng rất ít được học hà nh. Cũng đã hình thà nh những lớp người nghèo trong xã hội. Họ cũng không học hà nh tử tế, cử bạc, và tham gia mọi tệ nạn xấu xa. Rồi nữa những quan tham từ thôn xã, huyện, tỉnh... đửu xuất hiên nhan nhản. Nạn nhân của những tệ nạn xã hội đó không ai khác chính là những người lao động nghèo khó.
Nhiửu tử báo có dựng được một số nhân vật hà i hước mới. Trước năm 45, những hình ảnh như: Vá, Vếu, Cậu Ấm, Cô Chiêu... Phía Nam trước năm 75 có: Tám Sẹc Ne, Bé Ngôn, Bé Luận, Tổng Thẹo...
Gần đây ở báo Tuổi Trẻ Cười thì có: Gia đình Hai Nhái, Linda Kiửu; Báo Lao Động giữ được dà i dà i hai nhân vật của Trần Ai... lác đác một số báo khác có ý định tạo ra nhân vật của mình nhưng sớm chết yểu hoặc chưa có sức phổ biến đại loại như chuyện nhà quê ra tỉnh của báo Nông nghiệp Việt Nam...
Cũng có thể, vì sức sống của các nhân vật nà y chưa ấn tượng mạnh. Nhưng chủ yếu ở ý tứ và hình diễn đạt chưa tạo hiệu quả thông tin bất ngử và thiết thực.
Vậy giử đây, tìm ra được một nhân vật có tính để chuyển tải một nội dung đầy kịch tính quả là một phát kiến. Đứng trước hà ng trăm tử báo hiện nay và tốc độ ứng dụng kử¹ thuật vi tính và o cuộc sống đang ngà y cà ng mạnh mẽ, nhân vật cười hiện đại đòi hửi một tính khách quan và dung lượng châm biếm thật sâu sắc mới có sức thuyết phục bạn đọc. Đồng thời nhân vật đó mới có điửu kiện xác định trong bộ nhớ và tình cảm của đông đảo mọi người.