Những nhà văn từng là chiến sĩ quân báo

Bùi Việt Thắng| 12/12/2021 16:10

Nhân dịp sách Nhà văn Việt Nam hiện đại tái bản (in lần thứ V, Nhà xuất bản Hội Nhà văn, 2020), chúng tôi tìm thấy trong tổng số 1596 nhà văn Việt Nam thời hiện đại có 5 nhà văn từng là chiến sĩ quân báo: Vũ Bằng, Lê Đình Kỵ, Hồ Sĩ Vịnh, Vương Trọng và Khổng Minh Dụ. Thông tin về cuộc đời và sáng tác của các nhà văn từng là chiến sĩ quân báo, chúng tôi đều trích dẫn từ cuốn sách trên.

Những nhà văn từng là chiến sĩ quân báo

* Vũ Bằng (3/6/1913 - 7/4/1984): Tên khai sinh Vũ Đăng Bằng (bút danh khác: Tiêu Liêu, Vịt Con, Thiên Thư, Lê Tâm, Vạn Lý Trình, Hoàng Thị Trâm); quê quán: làng Lương Ngọc, huyện Bình Giang, tỉnh Hải Dương. Trước 1945, gia đình sống ở Hà Nội, cha mất sớm, mẹ có tiệm sách ở phố Hàng Ngang, đời sống vì thế không đến mức tùng tiệm. Vũ Bằng từng học Trường THPT Anbe Xarô (Lyce’e Albert Sarraut), tốt nghiệp Tú tài Pháp; có năng khiếu văn chương từ nhỏ, 16 tuổi đã có truyện đăng báo. Năm 1935, ông thành lập gia đình với bà Nguyễn Thị Quỳ (người Thuận Thành, Bắc Ninh). Cuối năm 1946, Vũ Bằng cùng với gia đình tản cư về nông thôn với tinh thần thời đại “tản cư là yêu nước”. Vào khoảng giữa năm 1948, Vũ Bằng trở về Hà Nội, đóng vai người “dinh-tê” (rentrer - vào trong). Thực ra đó là vỏ bọc mà Vũ Bằng đã khéo léo tạo ra theo yêu cầu của tổ chức, kể từ đó ông tham gia hoạt động cách mạng (đến 1952, chính thức hoạt động trong mạng lưới tình báo quân đội, bí danh X10). Có một giả thiết cho rằng, đúng vào thời kỳ Vũ Bằng vào vai “trí thức trùm chăn” khéo léo nhất thì bất ngờ “chạm trán” Nam Cao ở một vùng nông thôn cách Hà Nội không xa. Sau này, nhiều người phỏng đoán chính Vũ Bằng là nguyên mẫu của nhân vật nhà văn Hoàng trong tác phẩm Đôi mắt (truyện ngắn, 1948) của Nam Cao. Dẫu sao cũng chỉ là phỏng đoán, song cái lý, cái tình của câu chuyện văn chương thú vị này khá thuyết phục. Năm 1954, theo phân công của tổ chức, Vũ Bằng đã mạnh bước ra đi, để lại sau lưng gia đình, người thân và công việc làm báo, viết văn mà mình tận hiến nhiều năm trời, trong vai người di cư vào Nam hoạt động tình báo. Sau 1975, Vũ Bằng vẫn không trở ra Hà Nội được vì rất nhiều lý do, trong đó có vấn đề danh phận cá nhân (do khó khăn trong công tác nên các quan hệ bí mật bị đứt gãy, chưa kịp xác minh). Mười lăm năm sau, Tổng cục II, Bộ Quốc phòng mới có giấy xác nhận (số 67/XN, ngày 1/3/2000) quá trình hoạt động tình báo của Vũ Bằng từ 1952 đến 30/4/1975. Năm 2010, Hội Nhà văn Việt Nam có quyết định công nhận Vũ Bằng là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam. Năm 2007, nhà văn Vũ Bằng được truy tặng Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật. Ông mất ngày 7/4/1984 tại TP. Hồ Chí Minh. Di sản văn chương của nhà văn Vũ Bằng khá đồ sộ (khoảng 30 tác phẩm), trong đó nổi bật: Một mình trong đêm tối (tiểu thuyết, 1937), Truyện hai người (tiểu thuyết, 1940), Cai (hồi ký, 1942), Thương nhớ mười hai (ký, 1960), Miếng ngon Hà Nội (ký, 1955), Bốn mươi năm nói láo (ký, 1960), Miếng lạ miền Nam (ký, 1960), Khảo về tiểu thuyết (1951-1955), Vũ Bằng toàn tập (4 tập, 2006).

Những nhà văn từng là chiến sĩ quân báo

* Lê Đình Kỵ (4/4/1923 - 24/10/2009): Tên khai sinh Lê Đình Kỵ; quê quán: xã Điện Hồng, huyện Điện Bàn, tỉnh Quảng Nam. Ông từng chia sẻ về gia cảnh: “Cha tôi là nông dân, có học qua chữ Nho. Mẹ tôi tảo tần vất vả sớm hôm. Tuổi thơ tôi khá thiệt thòi vì trong nhà không có sách vở thiên thư gì”. Trước năm 1945, Lê Đình Kỵ tốt nghiệp Tú tài Triết học. Năm 1945, Lê Đình Kỵ tham gia khởi nghĩa ở Hội An, tích cực làm công tác bình dân học vụ và thông tin tuyên truyền. Chàng thanh niên xứ Quảng, như thế hệ ngày ấy, đã hăng hái gác bút nghiên theo nghiệp nhà binh trong vòng ba năm (1949 - 1951). Thời gian trong quân ngũ, Lê Đình Kỵ đã từng giữ chức Tiểu đoàn phó quân báo Liên khu V (gồm các tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi, Bình Định, Kon Tum, Gia Lai). Đây là quãng đời sôi động và nhiều biến cố đối với Lê Đình Kỵ. Nhưng với đồng nghiệp, dẫu thân hay sơ, sau này rất ít người tỏ tường. Trong vòng 1000 ngày ấy, viên sĩ quan trẻ Lê Đình Kỵ, với chức vụ Tiểu đoàn phó quân báo đã sống, làm việc như thế nào, quả thật là một bí mật cá nhân, đôi khi người ruột thịt cũng ít biết. Nhưng theo suy nghiệm thông thường thì, 1000 ngày trong lực lượng quân báo là một trang đời rất nhiều biến cố, nhiều tình huống gay cấn, hấp dẫn và lý thú với một thanh niên ưa hoạt động, xê dịch và dấn thân như Lê Đình Kỵ. Sau khi rời quân ngũ, trong khoảng thời gian 1952 - 1954, ông dạy ở Trường Trung học Lê Khiết - một ngôi trường rất nổi tiếng (thành lập từ 1945). Đầu 1955, Lê Đình Kỵ tập kết ra Bắc, dạy học ở trường cấp 3 Nguyễn Trãi, Hà Nội; từ 1958 -1980 là giảng viên khoa Ngữ văn, Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội; từ 1980 - 1990, giảng viên khoa Ngữ văn, Trường Đại học Tổng hợp TP. Hồ Chí Minh. Ông mất ngày 24/10/2009 tại thành phố mang tên Bác. Nhà giáo Lê Đình Kỵ được phong học hàm Giáo sư, 1984; danh hiệu Nhà giáo Nhân dân, 1988; nhận Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật, 2001.

Trong suốt 32 năm giảng dạy và nghiên cứu ở bậc đại học (1958 - 1990), nhà khoa học - nhà văn Lê Đình Kỵ đã xuất bản 14 tác phẩm nghiên cứu, lý luận, phê bình văn học, tiêu biểu: Phương pháp nghệ thuật, Đường vào thơ, Truyện Kiều và chủ nghĩa hiện thực của Nguyễn Du, Thơ Tố Hữu, Thơ mới những bước thăng trầm, Nghiên cứu phê bình văn học...

Những nhà văn từng là chiến sĩ quân báo

* Hồ Sĩ Vịnh (sinh 10/11/1933): Tên khai sinh Hồ Sĩ Vịnh (viết với các bút danh khác: Hiếu Giang, Đông Thanh); quê quán: phường Đông Thanh, thị xã Đông Hà, tỉnh Quảng Trị. Từ 1947 đến 1950, quân báo viên tại huyện đội Gio Linh (Quảng Trị); từ 1953 - 1955, học trung học phổ thông ở Quảng Trị, Hà Tĩnh; từ 1956 - 1959, học khoa Ngữ văn, Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội; từ 1959 - 1963, nghiên cứu sinh tại khoa Ngữ văn, Trường Đại học Tổng hợp Quốc gia Moscow mang tên Lomonosov; 1963-1971, nghiên cứu viên Viện Văn học (Ủy ban KHXH Việt Nam, nay là Viện Hàn lâm KHXH Việt Nam); 1972 - 1984, nghiên cứu viên Viện Nghệ thuật (Bộ Văn hóa); 1984 - 1986, nghiên cứu sinh, bảo vệ luận án Tiến sĩ Ngữ văn (1985) tại Trường Đại học Tổng hợp Lomonosov; 1986 - 1996, Tổng biên tập tạp chí Văn hóa nghệ thuật (Bộ Văn hóa). Ông vinh dự nhận chức danh Giáo sư, 2002; Viện sĩ Viện Hàn lâm nghệ thuật phương Đông, Cộng hòa Liên bang Nga, 2002.

Cũng giống GS.NGND Lê Đình Kỵ, GS.TS Hồ Sĩ Vịnh gần như không nói/ viết về quãng thời gian 4 năm ông làm quân báo thời kháng chiến chống Pháp, có lẽ đó là lĩnh vực công tác đặc biệt, như người ta nói “sống để dạ chết mang đi”. Tôi nghĩ nếu hai giáo sư viết hồi ký văn học thì những năm tháng làm quân báo của họ sẽ là những trang sách sinh động, phong phú, hấp dẫn độc giả.

GS.TS Hồ Sĩ Vịnh đã xuất bản 20 đầu sách chuyên về các vấn đề văn hóa - văn học Việt Nam và thế giới, tiêu biểu: Puskin, M. Gorki với văn nghệ dân gian, Lênin và sự hình thành người nghệ sĩ kiểu mới, Văn hóa văn học, một hướng tiếp cận, Văn hóa Việt Nam trong tiến trình đổi mới, Về bản lĩnh văn hóa Việt Nam, Tiêu chí danh nhân văn hóa Thăng Long, Toàn cầu hóa và văn hóa nghệ thuật, Hành trình của thơ... Nhà văn Hồ Sĩ Vịnh đã nhận tặng thưởng (loại B) của Hội đồng Lý luận, phê bình văn học nghệ thuật Trung ương, 2013, tác phẩm Toàn cầu hóa và văn hóa nghệ thuật.

Những nhà văn từng là chiến sĩ quân báo

* Vương Trọng (sinh 1/8/1943): Tên khai sinh Vương Đình Trọng (viết với các bút danh khác: Dương Nguyên, Đồ Nghệ); quê quán: xã Trung Sơn, huyện Đô Lương, tỉnh Nghệ An; tốt nghiệp khoa Toán, Trường Đại học Tổng hợp Hà Nội, 1965; từ 1966 - 1970, công tác tại Cục II, Bộ Tổng tham mưu; 1970 - 1972, giảng dạy tại trường Văn hóa, Bộ Quốc phòng; từ 1972 - 1973, học lớp Bồi dưỡng sáng tác của Hội Nhà văn Việt Nam; từ 1974 đến khi nghỉ hưu (2007), công tác tại tạp chí Văn nghệ quân đội; quân hàm Đại tá.

Vương Trọng được đánh giá là một trong những nhà văn có nhiều đóng góp vào văn học và thơ ca Việt Nam hiện đại, đặc biệt thời kỳ Đổi mới (từ 1986). Nhà văn đã xuất bản 28 tác phẩm thơ và trường ca, tiêu biểu: Khoảng trời quê hương,  Những ngày xa,Về thôi nàng Vọng Phu, Đảo chìm, Lời Trái đất, Ngoảnh lại, Hơi thở rừng hồi, Năm ngắn ngày dài, Hà Nội của tôi, Mẹ ngồi sưởi nắng, Tuyển tập thơ Vương Trọng, Đa thanh và phản biện... Ông còn là tác giả của các tập sách nghiên cứu, phê bình văn học như: Vầng sáng hỏa châu, Cùng lính trẻ đọc thơ, Đố Kiều và khảo luận, trao đổi...

Nhà văn Vương Trọng đã nhận nhiều giải thưởng văn học: Giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam (1993, 1996); Giải thưởng Văn học nghệ thuật Bộ Quốc phòng (1986, 1994, 2004, 2009, 2019). Năm 2007, nhà văn vinh dự nhận Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật. 
Những nhà văn từng là chiến sĩ quân báo

* Khổng Minh Dụ (sinh ngày 21/1/1943): Tên khai sinh Khổng Minh Dụ (viết với bút danh khác - Thái Dương); quê quán: xã Tân Hồng, huyện Ba Vì, Hà Nội; nhập ngũ năm 1961 (F.335- QKTB); từ 1965 về Cục II (tình báo quân đội); từ 1965 - 1975 đi chiến trường B (Nam Bộ); từ tháng 12/1075, chuyển ngành sang Bộ Nội vụ (nay là Bộ Công an); từ 1976 - 1980, học Trường nghiệp vụ Bộ Công an; 1978 - 1980, học Trường Cao cấp chính trị Nguyễn Ái Quốc; năm 1985, học tại Học viện An ninh Liên - Xô (trước đây); đã kinh qua chức vụ Cục trưởng Cục An ninh Văn hóa - Tư tưởng (Bộ Công an); quân hàm Thiếu tướng.

Nhà văn Khổng Minh Dụ bắt đầu sáng tác văn học từ năm 1970. Ông viết thơ, văn xuôi, các tác phẩm đều hướng tới tái hiện những ngày chiến đấu và trưởng thành trong bão lửa chiến tranh của bản thân, đề cao vẻ đẹp sáng trong của tình quân dân trong sự nhiệp kháng chiến chống Mỹ cứu nước và đoàn kết xây dựng đất nước thời hòa bình, tôn vinh vẻ đẹp lý tưởng của người chiến sĩ - anh bộ đội Cụ Hồ và người chiến sĩ công an nhân dân với tinh thần vì nước quên thân, vì dân phục vụ. Các tác phẩm tiêu biểu: Miền quê yêu dấu, Trong tiếng sóng biển xa, Bí ẩn của ký ức, Nỗi niềm ai tỏ, Những người ở ngôi nhà mật, Những khoảng đời bí ẩn... (văn xuôi); Nối dài thương nhớ, Màu nhớ, Lặng thầm, Thơ tình một thuở, Nỗi niềm và đồng đội... (thơ). 

Nhà văn Khổng Minh Dụ đã nhận nhiều giải thưởng văn học: Giải thưởng truyện ngắn của tạp chí Văn nghệ quân Giải phóng miền Nam, 1972; giải thưởng Cây bút vàng của Hội Nhà văn Việt Nam và Bộ Công an, 1998; Giải thưởng văn học (1995 - 2005) của Hội Nhà văn Việt Nam và Bộ Công an; Giải thưởng văn học Nguyễn Đình Chiểu của UBND tỉnh Bến Tre, 2013.
(0) Bình luận
  • Khơi dậy giá trị di sản bị lãng quên từ quán Đạo giáo
    Trong hệ thống tín ngưỡng tôn giáo của người Việt, đình, chùa, đền, miếu từ lâu đã được nhận diện như những thiết chế tiêu biểu, in đậm dấu ấn trong tâm thức cộng đồng. Tuy nhiên, có một loại hình di tích tôn giáo từng giữ vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần dân tộc nhưng dần bị lãng quên: đó là quán Đạo giáo. Cuốn sách "Quán Đạo giáo với một số vấn đề lịch sử và tôn giáo ở Việt Nam" của TS. Nguyễn Thế Hùng (NXB Chính trị quốc gia Sự thật, 2025) là một chuyên khảo công phu nhằm lấp đầy khoảng trống
  • "Lời từ biệt bầu trời" – Tự sự của một cựu tiếp viên hàng không
    Nhà xuất bản Phụ nữ Việt Nam vừa ra mắt bạn đọc cuốn sách "Lời từ biệt bầu trời" của tác giả Đinh Lê Hương – cựu tiếp viên Hãng Hàng không Quốc gia Việt Nam. Cuốn tự truyện mang đến những lát cắt chân thực, xúc động về nghề tiếp viên hàng không qua góc nhìn của người trong cuộc.
  • “Gặp tôi trong tương lai”: Khơi dậy ước mơ nghề nghiệp từ trang sách thiếu nhi
    Sáng 29/6/2025, tại Nhà xuất bản Kim Đồng, lễ khai mạc trưng bày “Gặp tôi trong tương lai” đã diễn ra, mở đầu cho chuỗi hoạt động tổng kết chương trình kêu gọi ý tưởng sáng tác sách thiếu nhi. Đây là một sáng kiến được khởi xướng bởi The Initiative of Children’s Book Creative Content (ICBC), phối hợp thực hiện cùng ECUE VGEM và Nhà xuất bản Kim Đồng, với sự hỗ trợ kỹ thuật và tài chính từ chương trình Investing in Women, một sáng kiến của Chính phủ Australia.
  • 9 tựa sách hay trong Tủ sách gia đình của Nhã Nam
    Ngày Gia đình Việt Nam 28/6 là dịp để mỗi người lắng lại, cảm nhận rõ hơn giá trị của tình thân, của những khoảnh khắc bên nhau giản dị mà quý giá. Trong nhịp sống hiện đại, một trong những cách đẹp đẽ để giữ gìn và bồi đắp sợi dây gắn kết gia đình chính là cùng nhau đọc sách – những cuốn sách đầy yêu thương, sẻ chia và thấu cảm. Hiểu được điều đó, Nhã Nam đã kỳ công tuyển chọn và xây dựng Tủ sách Gia đình. Đây là những cuốn sách giúp nuôi dưỡng tâm hồn trẻ thơ, lan tỏa giá trị yêu thương trong mỗi mái ấm, để mỗi em bé đều được lớn lên trong vòng tay chan chứa hạnh phúc của gia đình.
  • Ra mắt sách tranh song ngữ “Kể chuyện Bác Hồ”
    Nhân kỷ niệm 100 năm thành lập Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên (6/1925 – 6/2025), Nhà xuất bản Kim Đồng giới thiệu tới bạn đọc cuốn sách tranh "Kể chuyện Bác Hồ", ấn bản song ngữ Việt – Trung.
  • Chuyện kể về Chúa Nguyễn và các giai thoại mở đất phương Nam
    Trong hành trình mở cõi về phương Nam của dân tộc Việt Nam, các chúa Nguyễn hiện lên như những nhà lãnh đạo có tầm nhìn xa, với các quyết sách chiến lược và nghệ thuật bang giao khôn khéo, đặc biệt trong quan hệ với triều đình Chân Lạp. Cuốn sách “Chúa Nguyễn và các giai thoại mở đất phương Nam” của nhà giáo, nhà nghiên cứu sử học Nguyễn Hữu Hiếu, do Nhà xuất bản Chính trị quốc gia Sự thật phát hành tháng 6/2025, là một công trình giàu tư liệu và cảm hứng góp phần tái hiện sinh động giai đoạn lịch sử đặc biệt ấy.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • Khơi dậy giá trị di sản bị lãng quên từ quán Đạo giáo
    Trong hệ thống tín ngưỡng tôn giáo của người Việt, đình, chùa, đền, miếu từ lâu đã được nhận diện như những thiết chế tiêu biểu, in đậm dấu ấn trong tâm thức cộng đồng. Tuy nhiên, có một loại hình di tích tôn giáo từng giữ vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần dân tộc nhưng dần bị lãng quên: đó là quán Đạo giáo. Cuốn sách "Quán Đạo giáo với một số vấn đề lịch sử và tôn giáo ở Việt Nam" của TS. Nguyễn Thế Hùng (NXB Chính trị quốc gia Sự thật, 2025) là một chuyên khảo công phu nhằm lấp đầy khoảng trống
  • Phường Sơn Tây (mới) ngày đầu thực hiện tổ chức chính quyền 2 cấp: Vì Nhân dân phục vụ
    Từ ngày 1/7/2025, cùng với cả nước, phường Sơn Tây (thị xã Sơn Tây cũ - thành phố Hà Nội) thực hiện hoạt động chính quyền 2 cấp. Từ đầu giờ sáng nay, 1/7, toàn bộ cán bộ, công chức Phục vụ hành chính công phường Sơn Tây đã có mặt đầy đủ, đã bắt tay ngay vào thực hiện nhiệm vụ.
  • Kỳ họp thứ Nhất HĐND phường Cửa Nam: Không để đứt gãy công việc khi vận hành chính quyền địa phương 2 cấp
    Thực hiện Luật Tổ chức chính quyền địa phương, sáng 1/7, HĐND phường Cửa Nam (Thành phố Hà Nội) khóa I, nhiệm kỳ 2021-2026 tổ chức kỳ họp thứ nhất để xem xét, quyết định công tác nhân sự và thực hiện các nội dung quan trọng thuộc thẩm quyền. Đây là kỳ họp đặc biệt của phường Cửa Nam để hoàn thiện tổ chức bộ máy, vận hành chính quyền địa phương 2 cấp hiệu lực, hiệu quả góp phần xây dựng và phát triển Thủ đô Văn hiến – Văn minh – Hiện đại.
  • Tổng Bí thư Tô Lâm dự ra mắt 3 nền tảng số phục vụ triển khai thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW
    Sáng nay 2/7, tại Hà Nội, Tổng Bí thư Tô Lâm, Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương về phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số chủ trì Hội nghị sơ kết công tác 6 tháng đầu năm của Ban Chỉ đạo và triển khai nhiệm vụ các tháng cuối năm.
  • Kỳ họp thứ Nhất HĐND xã Nội Bài xem xét, quyết định một số nội dung quan trọng
    Thực hiện Luật Tổ chức chính quyền địa phương, sáng 1/7, HĐND xã Nội Bài (Thành phố Hà Nội) khóa I, nhiệm kỳ 2021-2026 đã tổ chức kỳ họp thứ Nhất để xem xét, quyết định công tác nhân sự và thực hiện các nội dung quan trọng thuộc thẩm quyền. Đây là kỳ họp đặc biệt quan trọng của xã Nội Bài (mới) để hoàn thiện tổ chức bộ máy, vận hành chính quyền địa phương 2 cấp hiệu lực, hiệu quả góp phần xây dựng và phát triển Thủ đô Văn hiến – Văn minh – Hiện đại.
Đừng bỏ lỡ
Những nhà văn từng là chiến sĩ quân báo
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO