Với thời gian không dà i, dưới sự lãnh đạo của Đảng, nhân dân cả nước đã anh dũng vùng lên đấu tranh, lật đổ chế độ đô hộ của cả thực dân và phát xít, cùng nhà nước phong kiến tay sai, lập nên Nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa - nhà nước Dân chủ nhân dân đầu tiên ở Đông Nam à. Trong thắng lợi đó, cuộc khởi nghĩa thà nh công của quân dân Hà Nội đã tạo ra thời cơ và động lực, thúc đẩy phong trà o đấu tranh già nh chính quyửn trên cả nước tới toà n thắng.
Mít tinh tại Quảng trường Nhà hát Lớn thà nh phố những ngà y Cách mạng Tháng Tám với sự tham gia của hà ng chục nghìn người. Ảnh tư liệu |
Xâm lược Việt Nam và Đông Dương, thực dân Pháp, sau nà y là phát xít Nhật đửu đặt bộ máy cai trị tại Hà Nội. Tuy bị kẻ thù khủng bố rất tà n bạo, song phong trà o đấu tranh của nhân dân Hà Nội vẫn liên tục nổ ra. Trước sự lớn mạnh của phong trà o đấu tranh yêu nước, Đảng Cộng sản ra đời. Luận cương và đường lối lãnh đạo của Đảng xác định rõ: Phải tập hợp lực lượng, xây dựng khối đoà n kết toà n dân mà nòng cốt là liên minh công nông, đấu tranh già nh chính quyửn, lập lại nửn hòa bình, độc lập và tự do cho dân tộc. Sự tiến bộ và tính đúng đắn trong Luận cương cũng như đường lối lãnh đạo của Đảng đã đáp ứng nguyện vọng và lòng mong đợi của toà n dân. Nhân dân Hà Nội có truyửn thống đoà n kết và yêu nước, đấu tranh kiên cường và bất khuất, dưới sự lãnh đạo của Thà nh ủy, phong trà o đấu tranh của các tầng lớp nhân dân phát triển ngà y cà ng cao. Nhiửu tổ chức cách mạng đã ra đời như Hội Cứu tế, sau đó là Nông hội rồi Thanh niên và Phụ nữ cứu quốc...
Trong lúc phong trà o đấu tranh cách mạng của quần chúng lên cao thì kẻ thù lại tập trung lực lượng đà n áp rất quyết liệt. Có giai đoạn Đảng bộ thà nh phố còn rất ít đảng viên, phong trà o đấu tranh của nhân dân cũng tạm thời lắng xuống. Với bản lĩnh trung kiên và sáng tạo, Đảng bộ Hà Nội đã dựa chắc và o dân, bám chặt địa bà n, phát triển các tổ chức cách mạng sâu rộng trong các tầng lớp nhân dân, kể cả trong đội ngũ công chức và binh lính địch.
Được nhân dân tin yêu, che chở và giúp đỡ, Đảng bộ và các tổ chức quần chúng vẫn không ngừng lớn mạnh. Các đội tự vệ, đội tuyên truyửn vũ trang, thanh niên xung phong thà nh Hoà ng Diệu... ra đời, đánh dấu bước trưởng thà nh và lớn mạnh của phong trà o đấu tranh cách mạng của quân dân Hà Nội. Có Đảng và Mặt trận Việt Minh lãnh đạo, các tổ chức quần chúng tuyên truyửn và giáo dục, lực lượng vũ trang là m nòng cốt, phong trà o đấu tranh của các tầng lớp nhân dân phát triển ngà y cà ng cao. Nhiửu cuộc tuần hà nh, mít tinh và biểu tình của các tầng lớp nhân dân đã liên tiếp nổ ra, cử Đảng và cử Tổ quốc xuất hiện ở nhiửu nơi trong thà nh phố.
Đúng lúc cao trà o đấu tranh cách mạng của nhân dân Hà Nội lên cao thì tình hình thế giới và trong nước có chuyển biến rất quan trọng, tạo ra thời cơ thuận lợi cho cách mạng Việt Nam. Phát xít Nhật đầu hà ng Đồng minh, trong nước Nhật đảo chính Pháp. Thời cơ thuận lợi đã tới, Thường vụ Trung ương Đảng ra chỉ thị: "Nhật - Pháp bắn nhau và hà nh động của chúng ta".
Thực hiện chỉ thị của Đảng, Đảng bộ Hà Nội đã đánh giá tình hình, hạ quyết tâm lãnh đạo nhân dân tiến hà nh cuộc khởi nghĩa già nh chính quyửn. Để thống nhất hà nh động, tạo sức mạnh đánh đổ ách thống trị của địch, Ủy ban Khởi nghĩa được thà nh lập. Nhằm tăng cường sức mạnh và chuẩn bị khởi nghĩa thà nh công, chiửu 17-8-1945, ta đã biến cuộc mít tinh của địch trên Quảng trường Nhà hát Lớn thà nh cuộc biểu dương sức mạnh của các tầng lớp nhân dân. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, các tổ chức quần chúng chiếm vũ đà i, giương cao cử cách mạng, nhân dân hô vang khẩu hiệu "Đả đảo chính quyửn tay sai", "Ủng hộ Việt Minh".
Bất ngử trước sức mạnh của quần chúng, lực lượng bảo an và cảnh sát của địch không dám kháng cự. Cuộc mít tinh đã biến thà nh cuộc tuần hà nh thị uy của hà ng vạn nhân dân, qua cả Phủ toà n quyửn của địch. Cuộc biểu dương sức mạnh của quần chúng chứng minh rõ bước trưởng thà nh quan trọng của phong trà o cách mạng ở Hà Nội, cơ sở để Thà nh ủy và Ủy ban đánh giá tình hình, ra lệnh khởi nghĩa.
Tối 17-8 Thà nh ủy và Ủy ban Khởi nghĩa nhận định: Thời cơ khởi nghĩa đã tới, tuy địch có ưu thế vử quân số, nhưng tinh thần và hà nh động của quân Nhật đang hoang mạng và do dự, ít có khả năng can thiệp và o công việc nội bộ của ta. Tinh thần và sức mạnh đấu tranh trong các tầng lớp nhân dân đang lên cao. Một bộ phận cảnh sát và bảo an đã ngả theo cách mạng. Thời cơ thuận lợi đã tới, ta cần phát động toà n dân tiến hà nh cuộc khởi nghĩa già nh chính quyửn. Phương thức đấu tranh: Phát huy sức mạnh toà n dân, lực lượng chính trị là m nòng cốt, lực lượng vũ trang hỗ trợ.
Để mở đầu cuộc khởi nghĩa thà nh công: Ta tổ chức cuộc mít tinh lớn ở Quảng trường Nhà hát thà nh phố, nhanh chóng chuyển thà nh cuộc tuần hà nh đánh chiếm các công sở của địch. Nếu quân Nhật can thiệp cần thuyết phục, không được sẽ quyết đánh, chử quân giải phóng tới tiếp tục tiến công. Kế hoạch khởi nghĩa của Hà Nội được Thường vụ và Xứ ủy thông qua, đồng thời ra lệnh cho các tỉnh thà nh xung quanh khởi nghĩa phối hợp.
Đúng kế hoạch, sáng 19-8-1945, cả Hà Nội rực rỡ cử và biểu ngữ, 20 vạn quần chúng vùng lên đấu tranh, đánh chiếm Phủ khâm sai, trại Bảo an và các công sở của địch. Tối 19-8 ta đã già nh được chính quyửn trên toà n thà nh phố. Trở vử Hà Nội trong niửm vui Tổng Bí thư Trường Chinh nhận định: "Chúng tôi nghĩ Hà Nội thắng lợi, cả nước nhất định thắng lợi". Khởi nghĩa thà nh công ở Hà Nội, chính quyửn cai trị của bọn thực dân và phát xít bị sụp đổ, mở ra lực, thế, thời mới để cả nước khởi nghĩa thắng lợi.
Bà i học dựa và o dân và phát huy sức mạnh toà n dân trong Cách mạng tháng 8-1945 rất cần được nghiên cứu vận dụng sáng tạo và o xây dựng và bảo vệ Tổ quốc ở thời kử³ mới.