Giải mã mộ cổ khổng lồ bằng đá 2.000 năm tuổi

Di tích khảo cổ học Hà ng Gòn (Long Khánh, Аồng Nai) được nhà  khảo cổ học người Pháp J. Bouchot phát hiện năm 1927, trong quá trình khai phá xây dựng con đường nối liửn Long Khánh, Аồng Nai với Bà  Rịa - Vũng Tà u, người Pháp đã vô tình phát hiện ra ngôi mộ cổ bị chôn vùi dưới lòng đất qua nhiửu phát tích của thời gian.

Cổ mộ Hà ng Gòn không chỉ là  mộ cổ

Nhà  khảo cổ học J. Bouchot cho biết, ông đã tiến hà nh khai quật và  đi sâu và o nghiên cứu Cự Thạch Bi để bắt đầu đưa ra những lý giải đầu tiên vử sự hoà nh tráng và  uy quyửn thể hiện qua cấu trúc. Cự Thạch Bi nằm trong đất của đồn điửn ông W. Baze tại Hà ng Gòn (Long Khánh), được khai quật dưới sự chứng kiến của nhà  khảo cổ học Blanchard de la Brosse. Kết luận tại thời điểm đó, các nhà  khảo cổ học người Pháp nhận định đây là  ngôi mộ cổ ghép bằng những phiến đá khổng lồ giữa hai hà ng có 12 trụ đá cao lớn.

Trong quá trình khai quật, chỉ thấy bên trong cổ mộ toà n đất sét đử rắn chắc, do đó, giới khảo cổ suy luận đây là  thi hà i tồn tại qua nhiửu thế kỷ, đã tiêu tan nhiửu nên đất bên ngoà i thông qua kẽ hở rút và o đầy mộ. à”ng Phạm Văn Bình, một chuyên gia khảo cổ học tại TP.HCM cho biết, di tích mộ Hà ng Gòn nằm trên một vùng đất đử bazan tương đối bằng phẳng, có độ cao 250m so với mực nước biển. Vùng Hà ng Gòn có những ngọn núi đá hay đồi cao nguyên là  miệng núi lử­a. Những vùng lân cận cũng là  các địa điểm khảo cổ học, đã phát hiện nhiửu công cụ thời đại đá cũ, cách đây 600 - 300 ngà n năm. Ghi nhận tại hiện trường khu mộ cổ, PV nhận thấy những điểm khác biệt so với những tà i liệu nghiên cứu vử di tích đã được công bố trước đây. Theo đó, những trụ đá có kích thước lên đến 11cm, cao hơn 7m được xếp thà nh 2 hà ng dọc cách thà nh áo quan bằng đá tảng nay đã được hạ xuống, xếp quanh áo quan. Ngoà i ra, còn có những đá tảng có kích thước lớn, nhiửu mảnh vỡ từ các trụ, đá tảng. Trung tâm khu di tích vừa được tôn tạo là  chiếc áo quan bằng đá có hình hộp chữ nhật được ghép bằng 5 tấm đá hoa cương, kích thước 4,2 x 2,7 x 1,6m.

Mộ Cự Thạch

Tuy nhiên, các nghiên cứu của J.Bouchot, người đầu tiên tiến hà nh nghiên cứu cổ mộ cho thấy: "Mộ Cự Thạch có kiến trúc gồm 2 hà ng trụ bao quanh hầm mộ. Tổng số có 10 trụ, 8 trụ được là m từ sa thạch hay đá cát (grès) hoặc bazan (basalte), cao 2,5 - 3m, mặt cắt ngang hình bầu dục, một đầu có vết lõm hình yên ngựa. Hai trụ còn lại là m bằng đá hoa cương (granite), dà i 7,2m, mặt cắt hình chữ nhật, rộng 1,1m và  dà y 0,35m. Аầu dưới có một đoạn phình ra hai bên. Аầu trên cũng có vết lõm. Kiến trúc trung tâm là  hầm mộ hình khối hộp chữ nhật, được ghép bằng 6 tấm đá hoa cương, kích thước 4,2 x 2,7 x1,6m. Hầm mộ có kích thước 4,5 x 2,0 x 1,5m, nằm theo hướng Аông - Tây.

Các trụ bằng đá trên cũng có những kích thước, độ dà i khác nhau. Theo đó, các trụ đá trung bình cao từ 0,25m đến 5m. Cột cao nhất lên đến 7,5m. PGS.TS. Nguyễn Lân Cường, chủ tịch Hội Cựu viên chức Viện Khoa học Xã hội Việt Nam, cho hay những nghiên cứu và  ghi nhận của những nhà  nghiên cứu vử số lượng, vị trí các trụ đá trong khu hầm mộ cũng có điểm khác nhau. Theo ghi nhận của nhà  khảo cổ J.Bouchot thì Mộ Cự Thạch có kiến trúc gồm 2 hà ng trụ bao quanh hầm mộ và  số lượng trụ đá được nhận định là  10 trụ. Tuy nhiên, trong những ghi chép của Parmentier H. lại cho rằng hầm mộ bao gồm 12 trụ đá. Trong khi đó, các đợt khảo sát trong hai năm 2006 - 2007 lại chỉ ra rằng trên miệng hố, cách hầm mộ vử phía Nam khoảng 11m còn có 10 trụ đá khác. Tổng cộng, theo thống kê của nhà  khảo cổ Lưu Anh Tuyết, có tất cả 27 trụ đá còn lại trên hiện trường.

Bí ẩn chưa lời giải

à”ng Phạm Văn Bình, một chuyên gia khảo cổ học tại TP.HCM cho biết: "Việc phát hiện khu mộ bằng đá tảng khổng lồ có diện tích lớn đã thu hút hà ng trăm các nhà  khảo cổ học trong và  ngoà i nước với nhiửu công trình khám phá khác nhau. Theo đó, trước năm 1975, các công trình nghiên cứu quy mô đã được các nhà  khảo cổ học người Pháp như: Parmentier H., Gaspardone E., Malleret L., Saurin Ed., Fontaine H. tiến hà nh. Từ năm 1975 đến nay, nhiửu nhà  nghiên cứu từ Liên Xô cũ, Аức, Bulgari, Mử¹, Nhật, Trung Quốc, Hà n Quốc cũng đã đến tham quan nghiên cứu với khát khao giải mã được những bí ẩn chưa có lời giải tại khu mộ cổ nà y. Theo ông Phạm Văn Bình, các câu hửi như: Khu mộ bằng đá kử³ vĩ nà y thuộc vử ai? Bằng cách nà o người thời xưa với sức lao động chân tay có thể xây dựng khu mộ bằng những phiến đá? Trụ đá nặng hà ng chục tấn, chức năng của những trụ đá xếp thà nh hà ng dọc hai bên áo quan là  gì? Tất cả những câu hửi đó cho tới nay vẫn chưa được lý giải thửa đáng. Một trong những lý giải đầu tiên vử chức năng của ngôi mộ bằng đá khổng lồ trên được nhà  khảo cổ học Parmentier H. giới thiệu sau quá trình nghiên cứu của mình.

Theo đó, Parmentier H. nhận định khu hầm mộ là  một ngôi mộ tập thể. Nắp mộ có thể mở được để tiếp nhận thêm nhiửu người quá cố hoặc tro cốt hửa táng. Các trụ đá xung quanh áo quan cũng được nhà  nghiên cứu nà y cho rằng được sử­ dụng là m trụ đỡ cho hệ thống ròng rọc hay những dây kéo để nâng nắp mộ. Ban Quản lý di tích danh thắng tỉnh Аồng Nai và  Trung tâm Khảo cổ học trực thuộc Viện Khoa học Xã hội tại TP.HCM cho biết, sau quá trình nghiên cứu, đơn vị nà y phát hiện, thu thập nhiửu hiện vật mới. Một trong số đó là  gốm. Kết quả phân tích thạch học với 5 mẫu gốm thu được tại đây, đơn vị trên kết luận: Hầu hết đồ gốm thu thập bên trong khuôn viên, xung quanh khu mộ Cự Thạch có thể là  đồ gốm mang chức năng nghi lễ, là  đồ thử cúng, bị vỡ hoặc bị đập vỡ. Chúng gồm các loại bình vò loại nhử, hũ nhử, bát, chén có chân đế và  thường rất mửng.

Theo đó, những nghiên cứu đồ gốm đợt khai quật năm 2007 đã cho phép hình dung được phần nà o bức tranh chung của khu mộ Cự Thạch. Trong khuôn viên là  khu mộ chính, đồ gốm tìm thấy trong khu vực nà y liên quan với việc tổ chức nghi lễ, thử cúng tại đây. Khu vực bên ngoà i khuôn viên hầm mộ, các nhà  nghiên cứu cũng thu được các loại hình đồ dùng sinh hoạt được chôn theo người chết. Hầu hết đồ gốm được là m bằng tay, khá đẹp, đạt trình độ khá cao, chất liệu phù hợp với chức năng sử­ dụng của từng loại hình đồ đựng. Cũng theo ghi nhận của Ban Quản lý di tich danh thắng Аồng Nai, việc thu được hai hiện vật tù và  bằng đồng trong đợt thám sát năm 2006 cho thấy chúng có quan hệ với phát hiện vũ khí qua đồng Long Giao, cách Hà ng Gòn khoảng 5km trong ý nghĩa là  một phần tổ hợp vũ khí của những chiến binh.

Như vậy, chủ nhân của mộ Cự Thạch là  một thủ lĩnh đầy quyửn uy của một cộng đồng người (bộ lạc hoặc liên minh các bộ lạc) không những hùng mạnh vử kinh tế, có đủ sức người sức của để xây dựng nên mộ Cự Thạch hoà nh tráng, mà  còn rất thông thạo binh nghiệp. Tuy nhiên, câu hửi bằng cách nà o mà  con người được khẳng định sống cách đây hơn 150 trước Công nguyên đến 240 năm sau Công nguyên có thể chế tác thà nh công những trụ đá, tấm đan bằng đá hoa cương khổng lồ và  chức năng của những trụ đá trên là  gì vẫn nằm trong vòng bí ẩn. Lý giải nghi vấn trên, các chuyên gia của Bảo tà ng Nhân chủng học tại khu vực phía Nam cho biết: "Trong đợt khai quật năm 1996, Phạm Аức Mạnh đã đử cập đến một công xưởng chế tác đá bên cạnh mộ Cự Thạch.

Trong khu vực xưởng chế tác đá, ngoà i những tấm đan, cột dường như chưa qua sử­ dụng đã được phát hiện trước đây, nay còn thấy vương vãi những phế vật, mảnh tước đá cùng những công cụ lao động. Tuy nhiên, số lượng đá phế liệu không nhiửu cho thấy người xưa đã sơ chế các tấm đan đá tại các mử xa và  vận chuyển vử Hà ng Gòn để tiếp tục gia công, tạo ra những tấm đan, cột đá phù hợp cho kiến trúc Mộ. Theo đó, bằng cách vận chuyển nà o đó với những công đoạn thủ công bí ẩn, người tiửn sử­ đã tạo nên những tấm đan, trụ bằng đá nặng hà ng chục tấn và  hình thà nh một khu mộ kử³ vĩ trơ gan cùng tuế nguyệt cho đến hôm nay. PGS. TS Nguyễn Lân Cường, cho biết: "Việc khai quật một di tích khảo cổ học mộ cổ là  hết sức khó khăn và  phức tạp. Những khó khăn đó đến từ rà o cản tín ngườ¡ng, nhiửu người dân địa phương nơi cổ mộ tồn tại thường có thái độ e dè và  phản đối việc khai quật mộ. Họ tin tưởng rằng, việc là m đó sẽ khuấy động đến thần linh và  cuộc sống của dân địa phương gặp nhiửu sóng gió. Thời chiến tranh, chúng tôi đi khai quật mộ suýt chết vì trúng phải bom đạn. Thời nay, nỗi lo sợ ấy không còn nhiửu nhưng vẫn vướng phải những rà o cản khác, nhất là  đụng chạm đến niửm tin của người dân. Khi thuê người dân đà o di tích khai quật, đang đà o nhân công phát hiện ra cổ mộ liửn bử dụng cụ không đà o nữa. Mướn xe cộ, ghe thuyửn chuyên chở hiện vật thì nử­a chừng bị quăng xuống, còn bị ăn vạ bắt đửn".

Các chuyên gia khảo cổ của Trung tâm Khảo cổ học thuộc Viện Khoa học Xã hội tại TP.HCM cho biết: "Mộ cổ Hà ng Gòn với kiến trúc lạ lẫm, cách bà y trí và  xây dựng riêng biệt, thể hiện một phần không nhử cuộc sống của người Việt cổ, đặc biệt có thể đó là  nơi an nghỉ của một vị thủ lĩnh có uy thế trong những bộ tộc xa xưa. Với niên đại được xác định và o khoảng 150 năm trước Công nguyên đến 240 sau Công nguyên, di tích khảo cổ học mộ Cự Thạch Hà ng Gòn thật sự là  một kho tà ng mang nhiửu yếu tố văn hóa lịch sử­ của người xưa. Trong văn hóa các dân tộc trên đất nước ta, khi chết đi con người mới thật sự đoà n tụ với tổ tiên ông bà , nơi an nghỉ được chú trọng và  đầu tư kử¹ lườ¡ng thể hiện sự trân trọng nguồn cội. Những ngôi cổ mộ được khai quật mang nhiửu kiến trúc khác nhau, mỗi mộ một vẻ nhưng chung quy lại vẫn chứng minh tập tục lâu đời của các dân tộc cùng chung sống trên mảnh đất hình chữ S". Theo Ban Quản lý di tích danh thắng tỉnh Аồng Nai việc tìm mộ cổ không chỉ đà o bới, tách rời di chỉ khảo cổ ra khửi lòng đất mà  thông qua đó con người giải mã văn hóa lịch sử­ từ những phiến đá, mảnh gỗ.

Từ những phiến đá khổng lồ được tìm thấy tại mộ cổ Hà ng Gòn, các nhà  khảo học chứng minh được sự đoà n kết cao độ của người Việt cổ, tinh thần trách nhiệm cũng như sự sáng tạo khôn cùng của con người. Bà i toán các nhà  khảo cổ học tìm ra số nhân công, ngà y công để xây dựng nên Cự Thạch Bi vẫn chưa có kết quả. Nhưng giá trị của mộ Cự Thạch Hà ng Gòn thể hiện rất nhiửu ở quy mô, óc sáng tạo và  sự lao động không ngừng của những người đã xây dựng. Cự Thạch Bi là  di vật góp phần là m sáng tử nhiửu điửu vử nửn văn minh lưu vực sông Аồng Nai. Hiện nay, di tích khảo cổ học mộ Cự Thạch Hà ng Gòn đang được trùng tu tôn tạo trên diện tích rộng khoảng 4ha dựa theo cơ sở sẵn có của các đợt khai quật.