Đử án đổi mới căn bản, toà n diện giáo dục và đà o tạo Việt Nam đã đử ra nhiửu giải pháp quan trọng nhằm đổi mới nửn giáo dục được cho là "chắp vá" hiện nay. Là người theo sát đử án nà y, GS Nguyễn Minh Thuyết, nguyên Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, thiếu niên và nhi đồng của Quốc hội, cho rằng đử án nà y có tư tưởng rất mới, đổi mới từ mục tiêu, quan điểm chỉ đạo đến các hoạt động giáo dục.
Theo GS Nguyễn Minh Thuyết, đổi mới phương pháp dạy học mới là điửu quan trọng nhất để chấn hưng nửn giáo dục. (Ảnh: HTD)
Đổi mới phương pháp dạy học
Thưa GS, nội dung đổi mới được đưa ra trong đử án lần nà y rất toà n diện. Tuy nhiên, theo ông, chúng ta nên bắt đầu đổi mới từ đâu?
+ Đây là một câu hửi rất trúng. Trong bất kử³ sự nghiệp đổi mới nà o, việc trước tiên cần là m là xác định bắt đầu từ đâu.
Có người nói bắt đầu từ chương trình, sách giáo khoa. Tôi nghĩ điửu nà y chưa đúng, vì bao năm nay, kể từ thời phong kiến đến giử, chương trình, sách vở ở nước ta không phải chương trình tiên tiến mà vẫn đà o tạo được những người tà i cao, đức trọng. Ví dụ chương trình Nho học thời xưa không đà o tạo vử Toán nhưng Trạng nguyên Lương Thế Vinh vẫn viết cuốn Toán pháp đại thà nh với tư duy toán học xuất sắc, trong sách trình bà y một số phép đo đạc, tính toán không khác gì Toán học phương Tây lúc bấy giử. Chương trình thời Pháp thuộc không dạy người học là m cách mạng lật đổ ách thống trị thực dân nhưng từ những mái trường thời ấy vẫn xuất hiện rất nhiửu trí thức yêu nước, rất nhiửu nhà cách mạng.
Môn tự chọn phải hà i hòa tự nhiên và xã hội |
Hiện nay, cả xã hội dồn mắt và o chương trình, SGK phổ thông. Điửu đó có ý nghĩa nhất định nhưng chưa trúng. Nhất là nếu chúng ta chỉ loay hoay sang sửa chương trình, SGK bậc học nà y mà coi nhẹ đổi mới giáo dục đại học và dạy nghử như trong cả 4 lần cải cách và đổi mới giáo dục từ sau Cách mạng đến nay.
Có người nói phải đổi mới vử quản lý. Tôi cho rằng đây là ý kiến xác đáng, vì quản lý là khâu quan trọng. Nhưng có lẽ nó cũng không phải là khâu quan trọng nhất để thay đổi giáo dục.
Quan trọng nhất là người thầy. Và vì vậy, phải đổi mới công tác đà o tạo, bồi dườ¡ng giáo viên, là m cho đội ngũ giáo viên thay đổi căn bản nhận thức vử mục tiêu, phương thức giáo dục, phương pháp dạy học. Giáo dục thời gian qua đổi mới chưa thà nh công là vì chưa chú trọng công tác nà y.
GS có thể phân tích sâu hơn vử vấn đử nà y?
+ Theo quan sát của tôi, chương trình phổ thông năm 2002 đã đử ra nhiửu tư tưởng tiến bộ, như áp dụng phương pháp tổ chức hoạt động, phát huy tính tích cực của học trò, chấm dứt phương pháp thuyết giảng một chiửu. Nhưng những tư tưởng mới đó không và o được nhà trường. Có phần do hạn chế vử cơ sở vật chất (lớp chật, học sinh đông) nhưng nguyên nhân lớn nhất là giáo viên vẫn chưa nhận thức được đúng mục tiêu giáo dục, sứ mạng của giáo dục và con đường đổi mới giáo dục. Tôi chỉ nói một ví dụ: môn Ngữ văn cấm dạy văn mẫu nhưng giáo viên vẫn dạy theo lối mòn, có thể vì chưa nhận thức được tác hại của văn mẫu, nhưng chủ yếu là vì dạy như vậy nhà n hơn.
Mặt khác, trong cả mấy lần cải cách và đổi mới giáo dục, trường sư phạm của ta bao giử cũng đi sau, đổi mới chương trình phổ thông chán rồi mới chạy theo. Đặc biệt, phương pháp dạy học cho sinh viên sư phạm rất cũ, giáo trình cũng cũ. Thêm và o đó, hoạt động đà o tạo ở trường sư phạm tách rời thực tế dạy học ở trường phổ thông. Việc bồi dườ¡ng giáo viên đương chức tuy có là m nhưng là m chưa đạt yêu cầu. Bởi vậy, những tư tưởng mới của chương trình không phát huy được tác dụng.
Từ bây giử, chúng ta nên nghĩ tới phương án thay đổi căn bản cách dạy ở trường sư phạm, đặc biệt là là m sao gắn trường sư phạm với trường phổ thông, ít nhất là như gắn trường y với bệnh viện: sinh viên được đà o tạo ở trường nửa thời gian, còn nửa thời gian thì thực tập ở trường phổ thông.
Phát huy tối đa năng lực cá nhân
Chúng ta sẽ thực hiện giáo dục bắt buộc 9 năm, bảo đảm sau 9 năm học sinh sẽ có những tri thức nửn tảng. Theo ông, tri thức nửn tảng mà chúng ta trang bị là những gì?
+ Ở nhiửu môn học, giáo dục phổ thông đang là m thay công việc của giáo dục ĐH. Có nghĩa là chúng ta đang dồn kiến thức từ ĐH xuống. Cho nên nhiửu kiến thức dạy ở phổ thông cao siêu quá.
Theo tôi, chương trình phổ thông chỉ dạy những kiến thức, kử¹ năng nửn tảng, phổ cập, mọi người đửu phải biết. Đó là những kiến thức, kử¹ năng cơ bản cần có để một người bình thường sống và là m việc.
Tiểu học cần nhất là biết đọc, biết viết, biết những phép tính số học và hình học đơn giản, biết cách học, cách chơi, cách cư xử với gia đình, thầy cô, bạn bè và với môi trường xung quanh. Ở THCS, học sinh phải biết những kiến thức có hệ thống, có lý tính cao hơn, biết khai thác tà i liệu phục vụ việc học của mình, có kử¹ năng sống phù hợp với lứa tuổi và có ý thức vử nghử nghiệp. Kết thúc THCS, học sinh sẽ được phân luồng, hoặc là đi học nghử hoặc là học tiếp lên THPT để và o ĐH, CĐ.
Chúng ta đang hướng đến một nửn giáo dục mà học sinh sau khi ra trường sẽ là m được cái gì sau khi học, chứ không phải học được cái gì. à”ng có thể hình dung xem con người chúng ta đà o tạo ra sau 12 năm nữa khác gì với con người chúng ta đang đà o tạo?
+ Tôi nghĩ chắc chắn đó phải là những con người có cá tính, có năng lực thực thụ và được phát huy tối đa năng lực của mình. Điửu nà y có thể thà nh hiện thực nếu chúng ta nắm vững mục tiêu giáo dục mới là đử cao sự hoà n thiện nhân cách, phát triển năng lực của mỗi cá nhân.
Xin cảm ơn giáo sư!
.jpg "Khai mạc Hội chợ Thương mại Quốc tế Việt Nam - Vietnam Expo 2025")
