Аình Ngũ Xã và  thợ đúc đồng tà i hoa

Аến cuối thế kỷ 18, nghử đúc đồng ở đây đã phát đạt, sản xuất được nhiửu mặt hà ng có giá trị. Nhà  thơ Nguyễn Huy Lượng (? “ 1808) đã viết: Lử­a đóm ghen Ngũ Xã xây lò (trong bà i phú Tụng Tây Hồ). Câu ấy có nghĩa là  lử­a đử thâu đêm suốt sáng của những lò đồng Ngũ Xã khiến lũ đom đóm phải phát ghen.

Chính trong quá trình dựng là ng lập nghiệp, những người dân nơi đây đã xây ngôi đình thử ông tổ sư nghử đúc đồng Minh Không. à”ng tên thật là  Nguyễn Chí Thà nh (1066 “ 1141) là  nhà  sư nổi tiếng thời Lý, người là ng Аà m Xá, huyện Gia Viễn, tỉnh Ninh Bình, học trò của thiửn sư Từ Аạo Hạnh. à”ng tu ở chùa Quốc Thanh và  chùa Giao Thủy. Năm 1136, do chữa khửi bệnh cho vua Lý Thần Tông nên ông được phong là  quốc sư và  được ban thưởng nhiửu và ng bạc. à”ng đem số và ng bạc ấy cho dựng chùa Quử³nh Lâm (Аông Triửu, Quảng Ninh) và  đúc tượng Phật lớn đặt ở chùa nà y. Tượng Phật chùa Quử³nh Lâm là  một trong bốn đại khí của nước Nam thời Lý “ Trần.

Аình Ngũ Xã được xây dựng và o năm 1796 và  đã trải qua nhiửu lần trùng tu. Nhìn tổng thể, kiến trúc của đình theo kiểu chữ đinh khá bử thế, có tường xây biệt lập với xung quanh. Phần cổng đình mới được là m lại cách đây chưa lâu theo kiểu dáng nguyên gốc với hai cột cao to đắp hình đôi nghê châu và o nhau. Nối hai cột nà y ở phía trên là  một bức bình phong, phía dưới là  một bộ cử­a gỗ tốt được chạm trổ công phu.

Bước và o nhà  đại bái gồm năm gian, người xem bị choáng ngợp vử hệ thống cử­a võng, hoà nh phi, câu đối sơn son thếp và ng với nội dung ca ngợi công đức của vị tổ nghử đúc đồng. Tòa ống muống được là m theo kiểu vì kèo, bên ngoà i là  khu vực ban thử, sập thử, bên trong là  cung cấm có tượng thiửn sư Minh Không bằng gỗ cao khoảng 1,7m. Аây là  nơi linh thiêng nhất của ngôi đình, nằm sâu bên trong hai cử­a bên trái, bên phải được tạo tác theo kiểu chấn song con tiện và  bộ cử­a giữa được chạm thủng đử tà i tứ quý.

Hiện nay, đình Ngũ Xã còn lưu giữ được một quả chuông đồng, ba đạo sắc phong từ năm Tự Аức thứ 3 (1850) đến năm Khải Аịnh thứ 9 (1924). Có thể thấy ở ngôi đình nà y giá trị lịch sử­ và  giá trị kiến trúc nghệ thuật đã hòa quện, đan xen và o nhau, khiến khách tham quan ngoà i việc kính cẩn thắp hương tưởng nhớ tổ nghử, còn cảm nhận được vẻ đẹp của di tích qua bà n tay khéo léo và  óc thẩm mĩ, sáng tạo của nghệ nhân thuở xưa.

Gần ngôi đình là  chùa Ngũ Xã. Có thể nói chính pho tượng đồng A-di-đà  đặt giữa Phật điện đã đem lại danh tiếng cho ngôi chùa và  cho cả nghử đúc đồng Ngũ Xã. Pho tượng nà y được đúc trong những năm 1949 “ 1952, tính cả tòa sen 96 cánh thì tượng cao 5,5m, riêng tượng nặng hơn 12 tấn. Hai nghệ nhân bậc thầy là  cụ Nguyễn Phúc Hiếu tạo mẫu tượng, cụ thợ cả Nguyễn Văn Tùng là m khuôn và  tổng chỉ huy việc đúc tượng. Ngoà i các đồ đồng do những thiện nam tín nữ và  khách thập phương cúng góp, nguyên liệu còn có tượng Paul Bert ở vườn hoa Chí Linh, tượng Аầm xòe ở vườn hoa Cử­a Nam. Việc đúc thà nh công một pho tượng khổng lồ như trên là  một tác phẩm nghệ thuật đáng được trân trọng và  giữ gìn cho các thế hệ hôm nay và  mai sau.

Аình và  chùa Ngũ Xã như một điểm nhấn giữa bán đảo xinh đẹp bên hồ Trúc Bạch, đã trở thà nh một nơi du lịch hấp dẫn khách tham quan. Аến với di tích nà y, du khách không chỉ tìm vử cõi hư ảo của thế giới tâm linh, mà  còn để thấy một trong những nghử thủ công nổi tiếng của Thăng Long như trong câu ca: Lĩnh hoa Yên Thái/ Аồ gốm Bát Trà ng/ Thợ và ng Аịnh Công/ Thợ đồng Ngũ Xã.