“Chạm” vào mạch nguồn tình yêu Hà Nội
Cách đây 10 năm, Giải thưởng "Bùi Xuân Phái – Vì Tình yêu Hà Nội" ra đời từ mối lương duyên của báo Thể thao & Văn hóa với gia đình cố danh họa Bùi Xuân Phái. Với mục đích tôn vinh những tác giả, tác phẩm, việc làm, ý tưởng “có hàm lượng nghệ thuật và khoa học cao, gắn bó với các mặt của đời sống Hà Nội và thấm đượm một tình yêu Hà Nội”, ngay từ khi mới ra đời giải thưởng đã khẳng định được uy tín và có sức lan tỏa lớn. Hệ thống giải thưởng gồm: 1 Giải thưởng Lớn - Vì Tình yêu Hà Nội (dành cho tác giả gắn bó với Hà Nội bằng cả cuộc đời, sự nghiệp của mình) cùng 3 giải đồng hạng là giải Tác phẩm - Vì Tình yêu Hà Nội, giải Ý tưởng - Vì Tình yêu Hà Nội và giải Việc làm - Vì Tình yêu Hà Nội. Trải qua 9 mùa giải, đã có 8 Giải thưởng Lớn – Vì tình yêu Hà Nội được trao cho: Nhà Hà Nội học Nguyễn Vinh Phúc (2009), nhà văn Tô Hoài (2010), Giáo sư Phan Huy Lê (2011), nghệ sĩ guitar Văn Vượng (2012), nhiếp ảnh gia Quang Phùng (2013), nhà nghiên cứu Vũ Tuân Sán (2014), nhà nghiên cứu Giang Quân (2015), nghệ sĩ nhiếp ảnh Lê Vượng (2016) cùng gần 40 giải thuộc các hạng mục Tác phẩm, Ý tưởng, Việc làm.
Ông Nguyễn Đức Chung - Chủ tịch UBND TP Hà Nội và ông Nguyễn Đức Lợi - Tổng Giám đốc TTXVN trao giải thưởng Lớn vì tình yêu Hà Nội cho Nhà văn hóa Hữu Ngọc.
Theo ông Lê Xuân Thành - Tổng Biên tập báo Thể thao & Văn hóa, Trưởng BTC giải thưởng: “10 năm qua, giải thưởng đã “chạm” được vào một mạch nguồn vô cùng dồi dào gồm những tác giả, tác phẩm, ý tưởng, việc làm đã âm thầm đóng góp cho Hà Nội theo nhiều cách khác nhau, nhưng đều gặp nhau ở một điểm chung nhất. Đó là vì tình yêu Hà Nội”. Còn nhà sử học Dương Trung Quốc thì chia sẻ điều ông cảm nhận được từ giải thưởng Bùi Xuân Phái – Vì tình yêu Hà Nội là thấy được nhịp sống của Hà Nội. “Giải thưởng gắn với thời lượng 1 năm, từ tháng 8 năm trước đến tháng 8 năm sau. Điều đó tôi cho là mang lại hiệu ứng xã hội rất cao. Tôi ví dụ về giải thưởng ý tưởng của Sở Giao thông Vận tải Hà Nội, với chỉ tiêu rất hay là người dân ra khỏi nhà chưa quá 500m đã có giao thông công cộng. Ở đây tôi dùng từ “vừa ráo mực”, có nghĩa là gần như Hội đồng nhân dân mới thông qua hôm trước xong, hôm sau đã xuất hiện trong danh sách đề cử, tạo được sự nhất trí cao trong hội đồng BGK. Như thế có nghĩa là nhịp sống của Hà Nội được phản ánh trong giải thưởng này.”
Nhiếp ảnh gia Nguyễn Hữu Bảo, tác giả của cuốn sách “Hà Nội dấu yêu” được trao giải năm nay cho biết ông khá bất ngờ khi được nhận giải Bùi Xuân Phái – Vì tình yêu Hà Nội. “Cách đây 10 ngày tôi mới nhận giấy mời tham dự, thông báo đề cử cùng lời mời đóng góp cho buổi triển lãm ảnh hôm 11/8 vừa rồi. Giải Bùi Xuân Phái theo tôi là một giải có tính nhân văn, đa chiều về văn hóa. Quy mô không quá rầm rộ và nhờ đó cái “tinh”, tức là chiều sâu của giải luôn được giữ gìn. Giải thưởng Bùi Xuân Phái chính là sự khích lệ, bồi đắp thêm trong tôi về tình yêu Hà Nội. Và cũng là lời nhắc nhở để tôi có ý thức hơn đối với các tác phẩm của mình.”- Nhiếp ảnh gia Nguyễn Hữu Bảo bảy tỏ.
Tiếp tục tôn vinh những đóng góp vì tình yêu Hà Nội
Giải thưởng Bùi Xuân Phái – Vì Tình yêu Hà Nội lần thứ 10 năm nay được đánh giá là một mùa “bội thu” các đề cử. Báo cáo tổng kết của Hội đồng giám khảo cho biết, trên cơ sở theo dõi chặt chẽ các hoạt động “vì tình yêu Hà Nội” trong thời gian gần 1 năm (từ tháng 8/2016 đến 8/2017), Ban sơ khảo đã chọn ra gần 50 tác giả, tác phẩm, ý tưởng, việc làm thỏa mãn các tiêu chí chung của Giải thưởng Bùi Xuân Phái – Vì tình yêu Hà Nội, tiến hành thu thập tư liệu, lập hồ sơ bước đầu để trình lên Hội đồng giám khảo. Sau 2 vòng chấm chọn, Hội đồng giám khảo (gồm: Nhà thơ Bằng Việt, Chủ tịch Hội Liên hiệp VHNT Hà Nội (Chủ tịch HĐGK), Nhà báo Hồ Quang Lợi, Phó Chủ tịch thường trực Hội Nhà báo Việt Nam; nhà sử học Dương Trung Quốc, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam, nhà báo Ngô Hà Thái, nguyên Phó Tổng Giám đốc TTXVN, và GS.TS.KTS Hoàng Đạo Kính) đã có sự đồng thuận cao trong việc chứng nhận 10 đề cử chính thức của giải thưởng và trao 6 giải thưởng trên 4 hạng mục giải.
Trao chứng nhận đề cử cho 11 đề cử của Giải thưởng “Bùi Xuân Phái- Vì Tình yêu Hà Nội” năm 2017.
Ở hạng mục Giải thưởng Lớn, Ban sơ khảo và Hội đồng giám khảo đã xem xét trên 5 đề cử khác nhau và chỉ công bố một đề cử chính thức là nhà văn hóa Hữu Ngọc. Nhà văn hóa Hữu Ngọc sinh năm 1918, tại Hà Nội, quê gốc ở Thuận Thành (Bắc Ninh). Ông đã được Nhà nước Việt Nam tặng Huân chương Chiến công và Huân chương Độc lập, Chính phủ Thụy Điển tặng Huân chương “Ngôi sao phương Bắc”, Chính phủ Pháp tặng Huân chương Cành cọ Hàn lâm và giải “Lời Vàng” cùng nhiều danh hiệu, giải thưởng cao quý khác. Ông sử dụng thành thạo tiếng Pháp, tiếng Anh, tiếng Đức và chữ Hán. Hơn 60 năm cầm bút, nhà văn hóa Hữu Ngọc đã cho ra đời 34 cuốn sách. Trong số các kiến thức văn hóa được ông “xuất khẩu” ra thế giới, mảng văn hóa Hà Nội chiếm một vị trí quan trọng. Có thể kể tới cuốn “Phác thảo chân dung văn hóa Hà Nội” viết bằng tiếng Anh và tiếng Pháp - cuốn sách đầu tiên giới thiệu về Hà Nội cho người nước ngoài kể từ tháng 8/1945 đến thời điểm cuốn sách ra đời (năm 1997). Hay cuốn sách “Hanoi, who are you?” (10 tập) bằng tiếng Anh, mỗi tập trả lời một vấn đề: Hà Nội - ăn uống, Hà Nội - vui chơi, Hà Nội - địa lý… mà ông “ngẫu nhiên” được “đặt hàng”. Bên cạnh đó, không thể không nhắc tới cuốn “Hà Nội của tôi” dày gần 500 trang như một “tự bạch” về Hà Nội, về những người bạn nước ngoài của ông đã từng sống, từng gắn bó với Hà Nội… Để giới thiệu văn hóa Việt Nam ra nước ngoài, nhà văn hóa Hữu Ngọc còn viết đều đặn hàng chục năm trời cho 2 tờ của TTXVN là Le Courrier du Vietnam (tiếng Pháp) và Vietnam News (tiếng Anh).
Theo nhận định của Hội đồng giám khảo, kết quả của Giải thưởng Lớn có lẽ không có gì phải bàn cãi khi chúng ta đều biết Hữu Ngọc là một nhà văn hóa lớn của đất nước, với những đóng góp to lớn trên lĩnh vực đối nội và đối ngoại. Nhưng chắc chắn kết quả này vẫn gây ngạc nhiên, trầm trồ bởi sự nghiệp của nhà văn hóa Hữu Ngọc dường như chưa được vinh danh đúng ở những đóng góp cho Hà Nội. Tôn vinh nhà văn hóa Hữu Ngọc ở Giải thưởng Lớn, Hội đồng giám khảo buộc phải gác lại những tên tuổi khác cũng hết sức xứng đáng cho các mùa giải năm sau, và chúng tôi tin tưởng rằng, đó là những con người vẫn đang tận tâm, tận lực tận hiến cho Hà Nội bằng cả cuộc đời và sự nghiệp của mình, xứng đáng để giải thưởng tiếp tục tôn vinh.
Ở hạng mục Tác phẩm, Giải thưởng Bùi Xuân Phái - Vì Tình yêu Hà Nội được trao cho các tập tùy bút “Thú lang thang người Hà Nội”, “Thú ăn chơi người Hà Nội” của nhà văn Băng Sơn và cuốn sách ảnh “Hà Nội dấu yêu” (2016) của nhiếp ảnh gia Nguyễn Hữu Bảo. Nếu như tản văn của Băng Sơn là một những trang văn đặc sắc, thấm đượm tình yêu đối với mọi mặt của đời sống Hà Nội thì cuốn sách “Hà Nội dấu yêu” toát lên những ký ức vô giá về cuộc sống đời thường, lãng mạn và đầy chất thơ của Hà Nội. “Hà Nội dấu yêu” là 10 câu chuyện biết nói về Hà Nội: Câu chuyện hồ Gươm, Hà Nội có cầu Long Biên, Ai lên xứ hoa đào… Nhật Tân, Hà… “lội”, Ma nơ canh, Giá trị tinh thần, Nhà cổ - Bỏ thì thương, vương thì tội, Người thành phố, Giấc mơ trưa, và Muôn màu cuộc sống… với đủ chuyện vui, chuyện buồn, chuyện khôi hài… Những câu chuyện ấy gồm nhiều cung bậc: thâm trầm, hóm hỉnh, suy tư và có cả đau đớn lẫn sự thỏa mãn, khoái chí đan xen. Chúng mang đến cho người xem nhiều điều để suy ngẫm – những điều mà không phải ai cũng dễ “đọc” ra trong nhịp sống hàng ngày.
Hai giải thưởng hạng mục Việc làm – Vì Tình yêu Hà Nội thuộc về Việc xây dựng Phố đi bộ Khu vực hồ Gươm của TP. Hà Nội và Việc xóa quảng cáo rao vặt và làm sạch các con ngõ Hà Nội của ông Pauk Geogre Harding. Theo đánh giá của Hội đồng giám khảo sở dĩ đề cử Việc xây dựng Phố đi bộ Khu vực hồ Gươm của TP. Hà Nội được lựa chọn vì đây là một “việc làm vô cùng mạnh mẽ, quyết liệt và cũng rất được lòng dân khi tạo ra một không gian tuyệt vời cho du khách và nhân dân Thủ đô vào các ngày cuối tuần, góp phần làm cho Hà Nội sống chậm lại và nhân văn hơn”. Còn Việc xóa quảng cáo rao vặt và làm sách các con ngõ Hà Nội của cựu chiến binh Pauk Geogre Harding dù không có ảnh hưởng sâu rộng như Phố đi bộ hồ Gươm nhưng việc làm giản dị của Pauk Geogre Harding cũng được đánh giá là “đã truyền cảm hứng mạnh mẽ trong cộng đồng để gìn giữ vẻ đẹp Hà Nội”.
Đề án “Tăng cường quản lý phương tiện giao thông đường bộ nhằm giảm ùn tắc giao thông và ô nhiễm môi trường trên địa bàn Hà Nội, giai đoạn 2017 – 2020 tầm nhìn 2030”, trong đó có tiêu chí đến năm 2030, người dân đi bộ dưới 500m là gặp xe công cộng đã vượt qua 3 đề cử giành giải Ý tưởng – Vì Tình yêu Hà Nội. Đây là đề án của Sở Giao thông Vận tải Hà Nội vừa được HĐND TP. Hà Nội thông qua hôm 4/7/2017 với 91% số phiếu tán thành. Hội đồng giám khảo khẳng định giao thông đô thị của Hà Nội là một bài toán lớn và khó giải và họ không có tham vọng thẩm định, đánh giá đề án mang nặng tính khoa học này, nhưng tin tưởng với sự phát triển đồng bộ của các phương tiện công cộng để thực hiện chỉ tiêu trên (đến năm 2030, người dân đi bộ dưới 500m là gặp xe công cộng), bức tranh giao thông Hà Nội sẽ có những thay đổi ngoạn mục về chất.
Đánh giá chung về mùa giải năm nay, nhà thơ Bằng Việt- Chủ tịch Hội đồng giám khảo nhận định: Giải thưởng Bùi Xuân Phái - Vì tình yêu Hà Nội lần thứ 10 đây tiếp tục là một mùa giải “bội thu”. Và chính sự “bội thu” các đề cử đã khiến Hội đồng giám khảo thật khó khăn trong việc lựa chọn. “Sự cân bằng giữa các đề cử đến mức độ Hội đồng giám khảo không biết chọn ai bỏ ai, nâng lên đặt xuống rất nhiều lần. Do vậy có những hạng mục có đến 2 giải như tác phẩm, việc làm. Và với 6 giải thưởng được trao trên 4 hạng mục, tăng 2 giải so với “tiêu chuẩn” là một việc “chẳng đặng đừng” – nhà thơ Bằng Việt chia sẻ.
Nhìn lại chặng đường 10 năm đồng hành với những tình yêu Hà Nội, có thể thấy giải thưởng Bùi Xuân Phái - Vì tình yêu Hà Nội đã khẳng định được uy tín của giải thưởng bằng sự ghi nhận và tôn vinh những đóng góp vì tình yêu Hà Nội. Mỗi mùa giải đi qua, những “mạch nguồn” tình yêu Hà Nội lại tiếp tục được “khơi” thêm. Đó cũng chính là “chất xúc tác” để mọi người thêm hiểu, thêm yêu mảnh đất Hà thành.
