Vườn Bách Thảo nằm trong khu vực Giảng Võ của triửu Lê trước kia. Thời vua Lê Thánh Tông, vua cho dựng một quả núi đất (mà hiện nay vẫn còn) là nơi duyệt võ đà i để mọi người đứng đó xem quân sĩ thao luyện. Vì thế người người xưa mới đặt tên núi ấy là Khán Sơn. Sau đó, tại đây người ta xây lại thà nh đửn thử Lê Thánh Tông. Và o khoảng thế kỷ 17, người ta lại tô tượng vua Lê Thánh Tông thử trong đửn để kỷ niệm việc diễn võ. Đến cuối đời Lê, trong những cuộc biến động trong thà nh Thăng Long giữa các thế lực vua Lê chúa Trịnh, đửn bị phá hủy, tượng vua Lê Thánh Tông được đem vử thử ở chùa Huy Văn.
Và o cuối thế kỷ 19, thực dân Pháp phá thà nh Thăng Long, mở rộng khu nà y thà nh vườn Bách Thảo và chiếm thêm một phần lớn đồng ruộng là ng Thanh Bảo, một phần ruộng là ng Ngọc Hà và một cái đầm thuộc là ng Khán Xuân. Trong vườn có trồng nhiửu loại cây, mở nhiửu lối đi, ở giữa dựng một cái lầu bát giác gọi là nhà kèn.a
Vườn Bách Thảo xưa
Trước đây, khi mới tạo dựng, vườn có diện tích trên 33ha, bao quanh và sân sau của toà n bộ quần thể các dinh phủ và biệt thự của người Pháp. Nơi đây ngoà i các loại cây sẵn có, các nhà khoa học còn sưu tập trồng các giống cây bản địa quý hiếm từ Bắc đến Nam, và dẫn giống nhập trồng thí nghiệm các loà i cây cử lạ từ nhiửu vùng trên thế giới. Để tăng thêm sự hấp dẫn và tham quan thưởng ngoạn, rải rác dọc theo lối đi, dưới những rặng cây, người ta cho xây các những chuồng, lồng để nuôi chim thú như hươu, khỉ, hổ, gấu... Trong vườn lại có trồng hoa và có người thường đem hoa bán ở đấy cho nên trước kia người ta vẫn gọi là vườn Bách thú hay Trại hà ng hoa.
Tuy gọi là một công viên trong thà nh phố nhưng vườn lại được mở ngay sát phủ Toà n quyửn của Pháp nên mục đích chính vẫn là để là m nơi dạo chơi cho bọn thực dân và quan lại. Nhân dân ít khi qua lại hay dạo chơi tại nơi đây vì thái độ kử³ thị của bọn chúng và đặc biệt là sự đối xử hỗn xược của tên thực dân coi vườn.
Đã từng có một tác giả vô danh là m một bà i thơ cảm tác vử khu vườn nà y:
Dưới đám cây xanh một dãy chuồng/Mỗi chuồng nuôi một thứ chim muông/Khù khì vua cọp no nằm ngủ/Nhớn nhác dân hươu đói chạy cuồng/Lũ khỉ được ăn bầy lắm chuyện/Đà n chim chực miếng hót ra tuồng/Lại còn gấu dại và i ba chú/Hì hục tranh nhau một cục xương.
Một bà i thơ tả đúng cảnh vườn bách thú nhưng cũng phơi bà y rất chân thực cảnh xấu xa của bọn Việt gian bán nước đang thi nhau bợ đỡ bọn thực dân Pháp để hưởng chút bơ thừa sữa cặn đồng thời cũng nói đúng cái cảnh dân bị đà n áp, bóc lột cực khổ phải nháo nhác chạy cuồng. Một vị cố lão ở là ng Ngọc Hà cũng cho biết, ngay sau đêm có cuộc dạ hội ở nhà kèn, bọn thực dân Pháp mời vua Khải Định tới dự, bà i thơ nà y đã được viết ra bằng nhiửu bản chữ Nôm đem dán ở quanh nhà Kèn và dưới những gốc cây trong vườn hoa.
Vườn Bách Thảo nay
Nhưng chim muông ở đây vử sau do tên thực dân coi vườn ít chăm sóc, bớt xén thức ăn nên chết dần. Còn một số thì đến trước chiến tranh thế giới thứ 2, để tránh việc chi tiêu dồn lấy tiửn gửi vử Pháp, chúng đã giết thịt và đem một số gửi và o Sở thú Sà i Gòn nên nơi đây chỉ còn là vườn cây thôi.
Sau khi giải phóng Thủ đô, vườn Bách Thảo được cải tạo và trở thà nh nơi họp trại, vui chơi, nghỉ ngơi của người dân Hà Thà nh. Vườn Bách Thảo bị thu hẹp sau khi nhường một phần khá lớn diện tích đất để xây dựng Khu di tích lịch sử Ba Đình, chỉ còn diện tích trên 10ha nằm trong địa phận phường Ngọc Hà , quận Ba Đình. Ngà y nay, khu vườn Bách Thảo là một nơi có không gian xanh yên tĩnh, thanh bình nằm ngay cạnh khu Phủ Chủ Tịch, đó là nơi thân thuộc của những người Hà Nội yêu cây cử, hoa lá.
.png "Hà Nội tổ chức Liên hoan Ca trù lần thứ 4, tôn vinh giá trị di sản phi vật thể")
