- Xin ông cho biết ý nghĩa của việc tu bổ các di tích văn hóa ?
Đối với các di tích chúng ta phải nhận thức theo lối khoa học chứ đừng nhìn di tích chỉ là những sản phẩm gắn với tôn giáo, tín ngườ¡ng. Tôi lấy một ví dụ: với các di tích cổ truyửn còn để lại đến nay, vấn đử lịch sử và xã hội cao hơn tôn giáo rất nhiửu. Cụ thế, nói vử sự phân bố của các di tích thì thời Lý, chỉ nằm ở Hà Nội, Bắc Ninh và một và i các di tích khác chạy theo con đường vử vùng Quảng Ninh, Quảng Yên hay một giải khác đi theo con sông Đáy và từ đó đi vử phía Bắc Thanh Hóa. Thời Trần mở rộng hơn, thời Lê sơ dấu tích của nó ra đến tận Hòn Gai hoặc lên tận Sơn La và đến thời Mạc rộng hơn theo con đường thương mại và các con sông. Các di tích khác ở thế kỉ 17 đã thấy có mặt tận động Non Nước Quảng Nam- Đà Nẵng.
Giáo sư Trần Lâm Biửn
- Qua các di tích đó, có thể xu hướng tộc người và chủ thể phát triển đến đâu thì xu hướng thống nhất phát triển đến đó.
Cho nên nói đến di tích không chỉ gắn đến vấn đử tự do tín ngườ¡ng hay của một địa phương mà di tích nà o cũng thế, chứa đựng đằng sau nó những ý nghĩa mênh mông hơn rất nhiửu, đó là vấn đử lịch sử và xã hội, Vì vậy tu bổ di tích mà là m méo mó cạn mòn những dấu tích cổ truyửn có nghĩa là phá hoại lịch sử và xã hội của tổ tiên. Trong khi chúng ta đửu biết rằng muốn tiến vử phía trước phải ngoái nhìn lại quá khứ, bởi chỉ có quá khứ mới xác định được chính chúng ta là ai. Chính vì điửu đó mà hiện nay, nhân dân ta rất quan tâm đến tu bổ di tích .
- Theo ông, hướng tu bổ di tích thế nà o cho khả thi?
Trong tu bổ di tích hiện nay có mấy hướng đi. Một là hướng có sự chỉ đạo của nhà nước, hai là tự phát của các nhà tu hà nh, ba là nhân dân tự là m mới để gây công quả.
Trước đây người ta chưa có ý thức nên hửng đâu bử đấy, nhưng nay chúng ta đã có khoa học thì chúng ta tu bổ theo lối khoa học chứ không như từ thời Nguyễn trở vử trước. Chúng tôi cho rằng cái chuẩn cao nhất cũng chỉ 70 % là cùng, bởi vì phải bử đi những cái khó có thể bửn vững để giữ cho kiến trúc được dà i lâu. Chất liệu chủ yếu chúng ta sử dụng là gỗ, chất liệu nà y không đạt được những yêu cầu đảm bảo vững bửn hay vĩnh cửu nên phải thay. Và trong sự thay đổi nhiửu khi ngà nh tu bổ phải giữ lại cái của cha ông nên phải chắp nối, việc chắp nối cột tốn hơn rất nhiửu so với việc là m một cái cột mới, nhưng buộc phải giữ lại những dấu tích của người xưa ở chừng mực nà o tốt ở chừng mực ấy. Tu bổ di tích không phải là tu sửa nhà cửa, bởi nó yêu cầu tính chất văn hóa cao hơn tính chất vật chất.
Là ng cổ Đường Lâm
- Vậy trong việc tu bổ di tích để giữ tối đa những gì của cha ông để lại thì cần những yếu tố nà o ?
Chúng tôi nghĩ rằng muốn tôn tạo và bảo tồn di tích trước hết phải từ cái đầu, từ nhận thức. Nói đến tuệ và tâm, thì chúng ta phải hiểu rằng tâm phải dựa trên tuệ mà tồn tại. Tuệ phải có tâm để đừng đi và o những sai lầm. Tâm không có tuệ chỉ đi đến chỗ mù quáng. Đó là mầm mống của sai lầm trong tu bổ. Chúng ta cũng phải nhận thức rằng những người là m công tác tu bổ hay quản lý, họ chỉ nghĩ đến quản lý mang tính chất hà nh chính nhiửu hơn quản lý mang tính trí tuệ. Chẳng hạn nhiửu khi người ta xem đến một di tích có xếp hạng hay không, người ta chú ý đến thủ tục chứ hiểu vử giá trị di tích ở văn hóa và nghệ thuật của nó còn quá bà ng bạc.
Một điửu nữa, các cơ quan văn hóa không thể có người dải khắp đất nước, dải khắp Hà Nội nà y được. Do đó ý thức chính quyửn địa phương, của những người là m cai quản trực tiếp ở đấy rất quan trọng.
- Theo ông, là m thế nà o để nâng cao nhận thức và ý thức của người dân đối với các di tích ?
Chúng ta biết rằng di tích có nhiửu. Rất tiếc các di tích có giá trị lại hay bị vi phạm. Do đó để có thể tuyên truyửn và là m cho người dân có những nhận thức đúng đắn hơn vử vai trò, ý nghĩa của các di tích thì cần đến những người là m công tác tuyên truyửn, các phương tiện truyửn thông đặc biệt là báo chí. Tuy nhiên cũng cần có sự kết hợp với các ngà nh chuyên môn để tránh đưa ra những nhận xét cảm tính. Nếu là m được như vậy thì báo chí sẽ rất tích cực trong việc bảo vệ các di sản văn hóa .
Xin cảm ơn nhà nghiên cứu !
