Truyện Kiều ở Đức: Kỳ I Người dịch Truyện Kiều ra tiếng Đức là ai?

Trần Đương| 04/11/2020 08:07

Lời tòa soạn: Tiếp sau loạt bài viết của PGS.TS Nguyễn Hữu Sơn về chủ đề “Trên đường tiếp nhận Truyện Kiều”, nhân kỷ niệm 200 năm ngày mất Đại thi hào Nguyễn Du (1820 - 2020), từ số 42 báo Người Hà Nội sẽ đăng loạt bài viết của nhà báo, nhà nghiên cứu văn hóa Đức - Trần Đương (nguyên Trưởng cơ quan đại diện TTXVN tại CHDC Đức) về việc dịch và phổ biến Truyện Kiều ở Đức. Chúng tôi hi vọng qua các bài viết bạn đọc sẽ biết thêm một số thông tin về sự đón nhận đầy nhiệt tình và sự đánh giá cao của bạn bè quốc tế đối với giá trị của Truyện Kiều cũng như vị trí đặc biệt quan trọng của đại thi hào Nguyễn Du trong văn học Việt Nam nói riêng, văn học thế giới nói chung.

Truyện Kiều ở Đức: Kỳ I Người dịch Truyện Kiều ra tiếng Đức là ai?
Nhà báo, dịch giả Franz Faber
Chúng ta đều biết rằng, cho đến nay, Truyện Kiều - tác phẩm vĩ đại nhất của Đại thi hào Nguyễn Du, một trong những hòn ngọc văn chương chói sáng nhất của dân tộc ta, đã được dịch ra 23 thứ tiếng với hơn 70 bản dịch khác nhau. Ở Đức, bản dịch Truyện Kiều lần đầu được xuất bản vào năm 1964. Đến nay, kiệt tác văn học này đã được ấn hành tới 4 lần (lần thứ hai: năm 1976; lần thứ ba: năm 1980 và lần thứ tư: năm 2000). Được biết, Hội Hữu nghị Đức - Việt ở Berlin đang sốt sắng chuẩn bị cho đợt tái bản lần thứ năm). Các nhà nghiên cứu văn học ở Đức cho biết: Truyện Kiều là một trong những tác phẩm bằng thơ của nước ngoài có lần xuất bản nhiều nhất và đạt tới số lượng hàng chục vạn bản. Tôi may mắn là người chứng kiến cả 4 lần xuất bản nói trên và vẫn thường xuyên cập nhật thông tin về dư luận ở Đức đối với tác phẩm ưu tú này.

Truyện Kiều ở Đức: Kỳ I Người dịch Truyện Kiều ra tiếng Đức là ai?
Người dịch Truyện Kiều ra tiếng Đức là nhà báo, nhà thơ Franz Faber và vợ ông - bà Irene. Nếu còn sống, ông đã vào tuổi 103. Nhưng ông qua đời cách đây 7 năm, thọ 96 tuổi. Với bản dịch Truyện Kiều và hàng loạt tác phẩm văn học tiêu biểu khác của Việt Nam cùng hàng vạn bản tin, bản dịch, phóng sự… về mọi mặt đời sống xã hội của nhân dân ta trong gần 10 năm trời công tác ở Việt Nam, ông bà Faber đã góp phần tạo nên hình ảnh phong phú, năng động và quả cảm của một dân tộc ở Đông Nam Á. Trở về nước đã lâu, bên cạnh các trọng trách như: Giám đốc Học viện báo chí Trung ương, Trưởng ban đối ngoại Hội Nhà báo CHDC Đức, Faber vẫn không ngừng làm việc cho Việt Nam. Đến tận những ngày tháng cuối đời, ông luôn có mặt ở các cuộc tọa đàm “đoàn kết với Việt Nam”, say sưa nói chuyện về đất nước, con người và văn hóa của một dân tộc mà ông mến yêu với trái tim mình. Ông đã được Nhà nước ta trao tặng Huân chương Hữu nghị cùng nhiều phần thưởng cao quí khác. Một năm trước khi qua đời, ông kịp hoàn thành tập truyện với nhan đề “Trước khi mặt trời mọc” ca ngợi cuộc chiến đấu anh hùng của các nữ chiến sĩ du kích miền Nam Việt Nam.

***

Đến Hà Nội lần đầu vào những ngày sau chiến thắng Điện Biên Phủ, tính ra đã ngót 66 năm nay, Franz Faber luôn dành cho đất Tràng An những tình cảm sâu nặng. Ngày ấy, đặt chân tới Hà Nội, ông được coi là vị sứ giả đầu tiên của giới báo chí Đức tại Việt Nam. Bấy giờ, ông 37 tuổi, là ủy viên Ban Biên tập của báo Neues Deutschland (Nước Đức mới), cơ quan Trung ương của Đảng Xã hội Thống nhất Đức, được cử sang Việt Nam với tư cách phóng viên báo này và của hãng thông tấn ADN trong hai năm 1954-1955, đồng thời là người phụ trách đoàn nhà báo và điện ảnh của Cộng hòa Dân chủ Đức. Kết thúc chuyến đi, ông mang về nước tập phóng sự đầy chất văn học mang tên “Sông Cái rực hồng” dày ngót 200 trang cỡ lớn, được xuất bản trên 20 nghìn bản cùng các bản thuyết minh cho các bộ phim tài liệu giá trị: “Việt Nam - Nơi xưa kia vua chúa trị vì”, “Trên núi rừng Bắc Việt Nam” và “Những người dân chài Vĩnh Mốc” mà hai nhà điện ảnh J.Hadaschik và P.Ulrich đã thực hiện trong đợt công tác này. Franz Faber cũng mang về nước một tác phẩm văn học vĩ đại của Việt Nam, đó là Truyện Kiều của Nguyễn Du, do chính Bác Hồ giới thiệu và khích lệ ông dịch ra tiếng Đức. Bản dịch này đã được ông và vợ là Irene thực hiện trong 7 năm liền, và như đã nói, được xuất bản vào năm 1964 - đúng vào năm cả hai ông bà được cử sang Việt Nam đảm nhiệm một nhiệm kỳ công tác mới.

Tôi được làm quen với hai ông bà trong dịp Đại sứ quán Cộng hòa Dân chủ Đức tại Hà Nội tổ chức lễ trao chính thức bản dịch Truyện Kiều cho phía Việt Nam. Bấy giờ tôi còn là một sinh viên của Khoa Ngữ văn trường Đại học Tổng hợp Hà Nội. Chừng 7 năm sau, tôi được cử sang Đức làm phóng viên thường trú của Thông tấn xã Việt Nam. Từ đó, tôi thường gặp ông bà Faber. Tôi thua ông gần 30 tuổi đời, song ông bà đối xử với tôi thân tình như với một người bạn vong niên. Từ khi kết thúc hai nhiệm kỳ công tác ở Đức, mỗi lần có dịp trở lại Berlin tôi lại đến thăm gia đình ông. Bà Irene đã vĩnh viễn đi xa cách đây 24 năm, sau một năm bị mù và mang bệnh nặng. Lần gặp sau, ông đã chuyển chỗ ở về quận Pankow, trong một khu dưỡng lão hiện đại, có bác sĩ chăm lo sức khỏe và người phục vụ ăn uống. Lúc ấy ông đã vào tuổi 94, tóc bạc phơ, bắt đầu phải ngồi xe lăn, song nụ cười vẫn rạng rỡ và đặc biệt đôi mắt vẫn sáng long lanh. Bước vào phòng khách, cảm tưởng đầu tiên là ở đây như một không gian nho nhỏ của Việt Nam: rất nhiều tranh ảnh sơn mài, thêu lụa và các đồ dùng Việt Nam, từ bộ ấm chén đến khay nước, được chủ nhà sắp xếp trong tủ và treo trên tường. Tôi đặc biệt chú ý ba bức tượng nàng Kiều mang trang phục của ba miền Trung - Nam - Bắc được để cạnh bản dịch Truyện Kiều. Cụ già sung sướng nói: “Với Kiều và các tác phẩm văn học cổ điển ưu tú của Việt Nam, tôi đã có một quãng đời thật đẹp và đáng nhớ”. Ở tuổi 94, ông già vẫn giữ được một trí nhớ tuyệt vời. Đặc biệt là những kỷ niệm về Bác Hồ, về Hà Nội mà ông đã gắn bó cả thảy 7-8 năm trời. Ông nói: “Tôi vô cùng sung sướng được gặp Chủ tịch Hồ Chí Minh nhiều lần”. Rồi ông kể, giọng trầm trầm, sâu lắng: “Lần đầu tiên là vào một buổi tối. Trên những cành cây trong khu vườn lớn mà xưa kia thuộc biệt thự Toàn quyền Đông Dương người Pháp, còn đọng lại những giọt mưa ban chiều. Một người lính dẫn đường trong bóng tối. Chợt một người nào đó bước từ bụi cây ra và chìa tay bắt tay tôi. Tôi đang cố nhớ xem người đó là ai, thì ông đã nói: “Phạm Văn Đồng”. Chúng tôi là một đoàn khách có nhiều người trong đó có nhà báo Australia Wilfred Burchett và nữ nhà báo Pháp Madelene Riffaud. Thủ tướng chào từng người một.

Chúng tôi được đưa vào một căn phòng nhỏ, trên bàn có cam và thuốc lá, có cốc chén để uống trà. Chúng tôi ngồi trên một chiếc tràng kỷ khá rộng. Một ít phút chờ đợi rồi cửa mở. Bác Hồ bước vào phòng bằng những bước nhanh và ngắn. Không ai ngồi nữa. Chủ tịch nói bằng tiếng Pháp: “Các đồng chí cứ ngồi xuống mà!” và tiếp theo là bằng tiếng Đức: “Mời đồng chí ngồi!” Tôi nắm lấy tay Người.

Đôi mắt của Người trông trẻ trung, sáng rõ và đầy thân ái. Người ngồi vào một góc tràng kỷ, đặt tay lên đầu gối và nhìn chúng tôi một hồi lâu, từ người này đến người khác.

Ai có máy ảnh mang theo đều chụp ảnh. Nhiều khi ánh đèn cứ chớp nháy liên hồi nhưng Người vẫn tỏ ra nhẫn nại. Cuộc gặp diễn ra trong 40 phút. Chúng tôi được nghe Chủ tịch nói về tình hình mọi mặt của đất nước, đặc biệt là về những việc cần phải làm trước mắt. Câu chuyện của Người giúp chúng tôi có được cái nhìn vừa bao quát vừa cụ thể để phục vụ cho công tác báo chí của mình. Trong số các nhà báo chúng tôi, chị Madelene Riffaud, phóng viên tờ Regards, là người trẻ nhất”. 
Đón đọc kỳ tới: 
Người khích lệ 
Franz Faber dịch Truyện Kiều ra tiếng Đức
(0) Bình luận
  • Trao 80 di ảnh phục dựng chân dung Anh hùng liệt sĩ tại tỉnh Ninh Bình
    Trong không khí trang nghiêm và xúc động kỷ niệm 80 năm Ngày thành lập Quân đội Nhân dân Việt Nam (22/12/1944 – 22/12/2024) và 35 năm Ngày hội Quốc phòng toàn dân (22/12/1989 – 22/12/2025); vừa qua, Hội Cựu Công an Nhân dân (CAND) tỉnh Ninh Bình, phối hợp với “Trái tim người lính Việt Nam,” đã tổ chức Lễ trao Di ảnh Anh hùng - Liệt sĩ CAND và Anh hùng – Liệt sĩ có thân nhân là Công an tỉnh Ninh Bình, như một hành động thiết thực thể hiện lòng tri ân sâu sắc đối với những người đã hi sinh vì Tổ quốc.
  • Trưng bày “Gan vàng dạ sắt”: Thế hệ trẻ thêm vững bước trên con đường bảo vệ và xây dựng Tổ quốc
    Nhân kỷ niệm 80 năm Ngày thành lập Quân đội nhân dân Việt Nam (22/12/1944 – 22/12/2024) và 35 năm Ngày Quốc phòng toàn dân (22/12/1989 - 22/12/2024), Ban Quản lý Di tích Nhà tù Hỏa Lò (TP. Hà Nội) tổ chức trưng bày chuyên đề “Gan vàng dạ sắt”. Đây là sự kiện không chỉ gợi nhắc ký ức hào hùng mà còn lan tỏa niềm tự hào, khơi dậy tinh thần yêu nước cho thế hệ hôm nay.
  • Triển lãm Văn Miếu - Quốc Tử Giám và truyền thống khoa bảng Hải Phòng
    Triển lãm được chắt lọc từ hàng trăm tư liệu nhằm tái hiện lại quá trình hình thành và phát triển của Văn Miếu – Quốc Tử Giám, một trong những di sản quan trọng bậc nhất của Thủ đô Hà Nội, biểu tượng của văn hiến và trí tuệ Việt, đồng thời tôn vinh truyền thống hiếu học cũng như danh nhân văn hóa Hải Phòng.
  • Tổ chức triển lãm tranh cổ động cỡ lớn Kỷ niệm 80 năm Ngày thành lập Quân đội Nhân dân Việt Nam
    Thứ trưởng Bộ VH-TT&DL Trịnh Thị Thủy vừa cho biết, cuộc triển lãm tranh cổ động cỡ lớn tuyên truyền kỷ niệm 80 năm Ngày thành lập Quân đội Nhân dân Việt Nam (22/12/1944 - 22/12/2024) và 35 năm Ngày hội Quốc phòng toàn dân (22/12/1989 - 22/12/2024) sẽ được tổ chức vào tháng 12/2024, dự kiến giới thiệu 150 đến 200 tác phẩm đến công chúng.
  • 29 tác phẩm xuất sắc nhận giải thưởng Festival Mỹ thuật trẻ lần thứ 7
    Sáng ngày 29/11, sự kiện khai mạc Festival Mỹ thuật trẻ lần thứ 7 đã diễn ra tại Trung tâm Nghệ thuật Đương đại Vincom (VCCA). Các tác phẩm trong festival phản ánh đa dạng thực tế cuộc sống và cho người xem thấy được sự trăn trở của các nghệ sỹ trẻ trước các vấn đề trong cuộc sống, xã hội đương đại.
  • Triển lãm tranh, ảnh kỷ niệm 120 năm thành lập Hà Đông
    Sáng 29-11, tại Trung tâm Văn hóa Thành phố Hà Nội (số 7, đường Phùng Hưng, phường Văn Quán, quận Hà Đông), Quận ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam quận Hà Đông khai mạc Triển lãm tranh, ảnh kỷ niệm 120 năm thành lập Hà Đông (1904 - 2024).
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • Vân vi
    Tạp chí Người Hà Nội trân trọng giới thiệu tới quý độc giả bài thơ Vân vi của tác giả Khúc Hồng Thiện.
  • Triển lãm gốm “Dáng xuân 2025 – Bắc Nam hội tụ”
    Triển lãm "Dáng xuân 2025 - Bắc Nam hội tụ" đang diễn ra tại Nhà Triển lãm Mỹ thuật (số 16 Ngô Quyền, Hoàn Kiếm, Hà Nội), thu hút số đông du khách cùng các nghệ sĩ và công chúng Thủ đô tới tham quan, khám phá nét đẹp của gốm Việt. Triển lãm mở cửa đến hết ngày 22/2.
  • Hoàn thiện khung khổ pháp lý để quản lý, bảo vệ Di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới ở Việt Nam
    Bộ trưởng Bộ VH-TT&DL Nguyễn Văn Hùng cho biết, ngành đang xây dựng và hoàn thiện Dự thảo “Nghị định quy định về quản lý và bảo vệ Di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới ở Việt Nam” để trình Thủ tướng Chính phủ ký ban hành.
  • Phường Yên Phụ tổ chức Lễ mừng thọ người cao tuổi Xuân Ất tỵ năm 2025
    Chiều ngày 17/02/2025, tức ngày 20 tháng Giêng (Âm lịch) năm Ất Tỵ, phường Yên Phụ (quận Tây Hồ) long trọng tổ chức Lễ mừng thọ, chúc thọ người cao tuổi trên địa bàn phường nhân dịp đầu xuân Ất Tỵ 2025.
  • [Podcast] Chính sách của Nhà nước về trật tự, an toàn giao thông đường bộ
    Chương I Luật Trật tự, an toàn giao thông đường bộ năm 2024 là Quy định chung gồm 9 Điều từ Điều 1 đến Điều 9 quy định về Phạm vi điều chỉnh; Giải thích từ ngữ; Nguyên tắc bảo đảm trật tự, an toàn giao thông đường bộ; Tuyên truyền, phổ biến pháp luật về trật tự, an toàn giao thông đường bộ;... Trong đó quy định Chính sách của Nhà nước về trật tự, an toàn giao thông đường bộ với nhiều điểm mới, đáng chú ý...
Đừng bỏ lỡ
Truyện Kiều ở Đức: Kỳ I Người dịch Truyện Kiều ra tiếng Đức là ai?
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO