Phố phường Hà  Nội xưa

May thay, nhiửu phố mới dà i rộng thì ta vẫn còn nhiửu phố cổ của Băm sáu phố phường xưa cũ, còn nhiửu di tích, nhiửu kỷ niệm, nhiửu giá trị quý báu. Thay đổi là  quy luật đương nhiên. Không có gì chỉ đứng im một chỗ mà  tồn tại vượt thời gian được. Phố xá cũng vậy. Có nhiửu thay đổi còn nhận ra dấu vết nhưng cũng nhiửu thay đổi xóa nhoà  quá khứ khiến có lúc nao lòng.

Tại sao Hà  Nội từng có đến trên 80 phố có chữ Hà ng và  nay còn bao nhiêu ? Chữ Hà ng ấy là  nghử nghiệp hay mặt hà ng phố ấy từng chuyên doanh, nghĩa là  chuyên mua chuyên bán, ai cần thứ ấy cứ đến phố ấy sẽ có. Ví dụ: Hà ng Bồ từng bán bồ, cót, rổ rá, dây thừng, đòn gánh, tóm lại là  sản phẩm từ cây tre như chiếc bồ bằng nan tre. Các bà  các chị đi chợ Аồng Xuân sắm tết, rẽ và o đây mua chiếc bồ nho nhử, móc sẵn bốn sợi thừng để tiện tay xách (thời đó là m gì có túi nylông)... phố nà y vử sau còn nổi tiếng mỗi dịp Tết đến có nhiửu cụ đồ áo the khăn xếp đến vỉa hè nà y viết câu đối thuê bằng mực tà u trên giấy đử mà  bà i thơ à”ng Аồ của Vũ Аình Liên sẽ là  tấm ảnh ghi lại còn mãi mãi với thời gian.

Phố Hà ng Dầu đang bán già y dép, và o những năm năm mươi thế kỷ XX phố nà y còn rất nhiửu nhà  bán sơn ta, dầu ta như dầu trẩu, dầu vừng, dầu lạc để nhà  chùa là m thức ăn, để pha và o sơn, để là m quang dầu và  nhiửu việc khác. Sơn và  dầu không đựng trong thùng mà  trong cái "nải" nhử hơn cái thúng, đan bằng tre, sảm bằng sơn ta, đậy bằng vỉ buồm...

Còn phố Hà ng Mã vẫn là m và ng mã, chứ phố Hà ng Аà n từng là m đà n và  bán đà n như đà n nhị, đà n tam, đà n tứ, song loan, mõ, trống khẩu, đà n bầu, đà n đáy... đã hoà n toà n chìm lấp, thay và o đó là  phố Hà ng Quạt, không là m không bán quạt mà  bán đối trướng, đồ thử... Còn Hà ng Quạt cũ thì cũng không còn dấu vết mà  đã thà nh phố Lương Văn Can.

Phố Hà ng Bà i từng là  nơi là m bà i lá như tam cúc, tổ tôm... đến nay phố nà y hoà n toà n đổi khác. Phố có trường nữ học Аồng Khánh nổi tiếng sau đổi thà nh trường Trưng Vương đến tận bây giử. Phố Hà ng Gai đúng là  từng bán dây gai, dây đay, lưới cá, vó bắt cá dệt bằng dây gai. Khu vực Cầu Gỗ sau Hà ng Аà o từng có chiếc hồ to rộng gọi là  Hồ Hà ng Аà o hoặc hồ Thái Cực, dân nghèo Hà  Nội đánh cá, phải đến Hà ng Gai mua ngư cụ. Nay phố nà y không một nhà  nà o bán mặt hà ng cũ, mà  phần lớn bán tơ lụa cho du khách nước ngoà i, nhan nhản tên Tây.

Ngõ Hà ng Chỉ ở đâu ? Аó là  chiếc ngõ nhử nằm phía sau và  song song với phố Hà ng Gai, từng có xưởng là m chỉ mấy thời. Hà ng Hòm cũng không còn ai bán hòm. Hà ng Mà nh gần như hết người dệt mà nh bằng tre, bằng nứa, khung dệt đơn sơ, người dệt đứng, cứ lẳng từng cục gạch có buộc dây từ bên nà y sang bên kia, chỉ một lúc đã có chiếc mà nh, to thì che ngoà i hiên, nhử thì che cử­a sổ, nhử nữa vẽ xanh đử che bà n thử...

Hà ng Thiếc là m hà ng thiếc, ấm đun nước, bình tưới, đồ chơi tháng tám như chiếc tà u thủy, con thử đánh trống, chiếc trống ếch v.v... nay là m bể treo, cắt kính, gò ống máng... đi qua đây lúc nà o cũng nghe tiếng búa ầm ầm.

Hà ng Rươi không còn ai buôn rươi nữa. Ngõ Chè Chai đổi thà nh phố Hà ng Chai, đúng ra để tên cũ hay hơn vì nó gợi một thời các bà  buôn đồng nát, chè chai, lông vịt, chiửu chiửu họp nhau nơi ngõ nhử nà y để đổi trao, mua bán... Phố nà y ngà y nay và o dịp Tết cũng góp phần và o chợ Hoa Hà ng Lược, dù phố Hà ng Lược không còn nhà  nà o là m lược thưa, lược bí, mà  buôn đồ nhôm là  chủ yếu.

Hà ng Аũa cũng không còn ai vót đũa, nay là  phố Ngô Sĩ Liên có chùa Tà u khá đẹp và  ra ga xe lử­a Trần Quý Cáp cũng khá gần. Hà ng Cót không ai buôn cót nữa. Hà ng Giấy có thời kử³ toà n là  các cử­a hà ng buôn giấy bút, bán cho các sĩ tử­ đi thi, đó là  mực tà u, giấy bản, bút lông... mà  các nà ng con gái cấm cung vừa bán hà ng cũng là  vừa để kén rể, chọn trong số sĩ tử­ kia ai sẽ là  cậu Tú, bác Cử­, ông Nghè... Cạnh đó là  Hà ng Khoai, Hà ng Аậu cũng hoà n toà n buôn bán mặt hà ng khác. Hà ng Buồm cũng vậy. Không còn một nhà  Hoa kiửu nà o bán thịt quay, người bán hà ng cởi trần, lộ cái bụng to và  chiếc rốn khổng lồ, đứng sau cái thớt to bằng chiếc sà ng và  dầy đến gần nử­a thước tây hoặc bán những chiếc vỉ buồm có thể che cử­a sổ, khâu lại thà nh cánh buồm, dùng để lót xôi giã bánh dầy... Nay là  thực phẩm đóng hộp, là  rượu các loại, thay cho nhiửu cử­a hà ng Cơm Tám giò chả bán cả lòng lợn tiết canh...

Аầu phố Hà ng Buồm là  ngõ Hà ng Thịt, gần Hà ng Bột là  phố Hà ng Cháo, cạnh chợ Аồng Xuân là  phố Hà ng Khoai, phố Hà ng Sơn đã thà nh phố Chả Cá, phố Hà ng Cá và  phố Hà ng Cân dọc theo đấy cũng không còn ai buôn bán mặt hà ng nà y. Mới chỉ khoảng 40 năm, qua phố Hà ng Cân còn thấy nhiửu người thợ mặc áo nâu cặm cụi khoan những chiếc cán cân bằng gỗ, khảm những chấm đồng thau và o đấy là m ra những chiếc cân ta, có "hoa", có lạng, có cân... Nay phố nà y buôn bán giấy thếp, giấy ram, bìa, vở là  nhiửu.

Hà ng Ngang có món Ngang không ? Thực ra tên xưa là  phố Аường Nhân, phố đông Hoa kiửu, nhất là  người Quảng Аông, sau người Pháp dịch ra là  phố Người Quảng Аông (Rue du Cantonnais hoặc có thuyết khác nói rằng phố nà y có chiếc cổng đồ sộ chắn ngang phố để canh gác, ngà y mở đêm đóng...). Hà ng Ngang chuyên buôn bán tơ lụa không như Hà ng Аường chuyên là m mứt kẹo, nay các phố nà y cũng buôn bán nhiửu thứ khác nhau, không hẳn chuyên một thứ nà o. Có lẽ Hà ng Chiếu còn một số đông người buôn chiếu, buôn luôn cả võng đay, dây đay, dây tơ nhựa, túi mà ng mửng, thảm chùi chân và  cũng không ngoại lệ, còn nhiửu mặt hà ng khác...

Còn nhiửu lắm. Có phố mất tên như Hà ng Lọng (phố Lê Duẩn), Hà ng Bột (Tôn Аức Thắng), Nam Аồng (Nguyễn Lương Bằng), Hà ng Аẫy (Nguyễn Thái Học), Sinh Từ (Nguyễn Khuyến), Hà ng Chè (cuối phố Cầu Gỗ), Hà ng Cau (đầu phố Hà ng Bè), Hà ng Giò còn gọi là  Gia Long (Bà  Triệu), phố Lê Lợi (cũng là  phố Bà  Triệu từ ngã 5 Nguyễn Du vử phía Nam), Hà ng Thêu (Hà ng Trống) Hà ng Mụn - mụn để vá (phố Hà ng Bút), Hà ng Bừa (phố Lò Rèn), Duy Tân (Phố Huế), Bắc Ninh (Nguyễn Hữu Huân)... lại còn Hà ng Chĩnh, Hà ng Mắm, Hà ng Muối, Hà ng Trứng những phố ngắn chưa đầy trăm thước Tây...

Phố Hồ Hoà n Kiếm ngà y cạnh Hồ Gươm thông sang Cầu Gỗ là  phố ngắn nhất, chỉ 52 thước, có món quà  thịt bò khô nổi tiếng, ai từng là  học trò chắc không thể nà o không từng ăn nó... nay cạnh đấy có rạp múa rối.

Nếu đi hết các phố Hà  Nội chắc chắn chúng ta sẽ thu nhận được rất nhiửu hình ảnh và  chuyện cũ đầy hứng thú... mà  một bà i viết ngắn mới chỉ là  "cườ¡i ngựa xem phố" nói được một và i phần.