Rất lâu rồi, NSND Trần Hiếu không xuất hiện trên báo chí. Gặp ông trong buổi là m giám khảo chương trình Gia đình tà i tử (sẽ phát sóng trên kênh HTV7 “ Đà i TH TP.HCM), ông tử ra rất hà o hứng với cuộc thi. Vì ông cho rằng, đây là cuộc thi tìm kiếm sự chia sẻ giữa các thà nh viên trong gia đình nhiửu thế hệ thông qua việc ca hát.
Có một gia đình là niửm hạnh phúc lớn, đó là điửu ông luôn kiếm tìm. Nhưng đã có lúc ông đi lầm, yêu lầm và mất tới 8 năm để giải thoát cuộc hôn nhân không may mắn. Căn nhà nhử hiện tại của ông và người vợ mới ở gần sân bay Tân Sơn Nhất vẻ như ấm áp và đầy ắp tiếng đà n tiếng hát. Ở tuổi 75, Trần Hiếu vẫn trà n trử thanh xuân...
Nghử giáo như người lái đò qua sông
Với 51 năm là m thầy, có rất nhiửu học trò nổi tiếng và thà nh công, người học trò nà o là m ông tự hà o nhất?
- Mỗi người một chút. 51 năm đi dạy, tôi có gì? Tôi có hai học trò Thanh Hoa và Y Moan là Nghệ sử¹ nhân dân. Và khoảng 14 nghệ sử¹ ưu tú. Nghĩa là một ông nghệ sử¹ nhân dân dạy được 2 nghệ sử¹ nhân dân và hà ng loạt những nghệ sử¹ ưu tú nữa. Nà y, lẽ ra Bộ văn hóa phải cảm ơn tôi mới phải, nhỉ?
à”ng dạy học trò thà nh tà i rất nhiửu, nhưng đôi khi học trò thà nh công không phải ai cũng nhớ đến thầy. Với ông, có khi nà o cảm giác đó xuất hiện và có khi nà o ông cảm thấy chua chát?
- à€, trường hợp đó xảy ra rất nhiửu thầy, nhưng với tôi thì không có. Học trò nhớ đến tôi lắm, đi xa mấy vẫn nhớ đến tôi. Có những học sinh ở những đất nước xa xôi như Nhật Bản, Hà Lan, vẫn nhớ đến thầy nghèo ở quê hương. Những món quà , hay chỉ những tin nhắn thôi cũng đủ là m tôi vui.
Nghử thầy giáo là nghử đưa đò, đưa qua sông rồi thì học sinh có khi quên, đó là một thực trạng có thật. Là m thầy rất buồn, trong nghử sư phạm nà y, mười ông thì năm ông dạy theo kiểu nạt, mắng, dọa để học sinh học. Cái đó chính là cái dở trong sư phạm, thầy bình thường dạy chữ mà nạt học sinh thì đã là sai rồi, huống hồ học hát.
Học hát khó lắm chứ. Nghử hát chỉ có một thứ nhạc cụ là bản thân anh ta. Bản thân ca sử¹ là nhạc cụ sống. Vậy có thể nói nghử nà y là nghử khó dạy nhất. Học sinh đến với mình với một tâm trạng hà o hứng để học, mà thầy lại dạy lại nạt hay quát mắng, thậm chí nói móc một câu thôi thì học sinh bị cụt hứng và nó sợ không dám học. Có những ông thầy là m học sinh nó ghi nhớ, khi tốt nghiệp rồi, ra đường gặp họ không chà o thầy, như là không biết vậy.
Đã gần 80 tuổi, nhưng giọng hát của ông vẫn còn rất mạnh, có lẽ vì thế mọi người không thấy ông đang đeo cái ách quá nặng của nghử. Nhưng có khi nà o ông nghĩ nếu mà mình không đeo mang những công việc nà y, ông sẽ thảnh thơi hơn, và an hưởng tuổi già ?
- Cũng có nhiửu người hửi tôi, nếu kiếp sau, thầy có là m nghử hát không? Điửu đó là chắc chắn. Cái nà y nó như nghiệp. Ngà y trước, tôi đã và o đại học Thủ Thiêm ở Hà Nội, khóa đầu tiên luôn. Nhưng rồi tôi bử, đi học thanh nhạc. Cả nhà tôi mắng tôi, tôi phải giấu một năm.
Buổi sáng, nhà tôi trên đường Nam Bộ (Hà Nội), đi tay phải là trường đại học Bách Khoa, đi vử phía trái là Nhạc viện Hà Nội, mẹ tôi và mấy đứa em theo dõi, thế là tôi phải đi sang tay phải, vòng qua mấy phố mới đến trường nhạc. Đến cuối năm, tôi có tên trong danh sách những học sinh đi biểu diễn báo cáo ở vườn hoa Chí Linh cho mọi người xem, thế là bị... lộ.
Năm thứ nhất, mẹ còn cho suất ăn sáng là gói xôi. Đến khi biết tôi học hát, mẹ cúp luôn, không được gì cả. Đi học nhịn đói. Cô em năm trước mách lẻo, đến giử thương anh, buổi sáng nắm trộm một nắm cơm cho anh. Đến khi học nhạc kịch với chuyên gia Liên Xô, mệt kinh khủng. Có hôm một nắm cơm không đủ, đang hát tôi ngất xỉu. Chuyên gia phải cho tiửn đi ăn bát phở. Đ‚n xong lấy sức vử hát nhạc kịch. Nói chung, vì là cái nghiệp, nên mình cũng đeo mang nó đến giử như niửm vui. Nó nhà n nhã hơn trước nhiửu rồi. Không có cái nghử dạy học có khi mình cũng u ám lắm.
Nghệ sĩ Trần Hiếu và người vợ hiện tại.
Trong cuộc sống sau nà y, có khi nà o ông vất vả như ngà y đầu đi học?
- Nho nhử thôi, khó khăn nhiửu nhất là trong thời chiến. Có khi tôi ôm cây đà n guitar, đứng giữa ruộng hát liửn 5 bà i cho thanh niên xung phong nghe. Hát xong, bước lên đỉa bám đầy cả hai ống chân. Vất vả nhưng cũng tự hà o. Chắc trên thế giới chỉ có mình tôi là một, ca sử¹ đứng hát giữa ruộng cầy.
Hà ảnh hưởng tôi từ trong huyết quản!
Nhân nhắc tới Trần Thu Hà , gần đây có bà i viết vử tâm sự của cô Minh Huệ, vợ cũ của ông, có nói vử việc dạy Hà hát và cho rằng Hà ảnh hưởng từ cô nhiửu hơn ông. Hẳn là ông đã đọc...
- Khi tôi dạy Hà qua trung cấp thanh nhạc rồi, tôi mới cảm thấy khó là vì bố giọng trầm, con giọng cao, thế nên khi dạy nó thì cảm thấy có một cái hạn chết nhất định. Vì vậy tôi mới nhử một cô giáo dạy một buổi học thêm cho Hà bên cạnh hai buổi lên lớp mỗi tuần.
Vì có những khúc cao quá, phải nhử cô giáo ấy là m mẫu. Nói gì đi nữa thì cô Minh Huệ cũng có một chút công lao trong việc dạy Hà . Nhưng cái đó chỉ là kĩ thuật, đến khi dựng bà i và tinh thần hát, Hà vẫn là học trò chính thức của thầy Hiếu mà . Kể cả sau nà y 4 năm Đại học của Hà cũng thế, tôi luôn hỗ trợ con gái từng bước. Hà tự biết nó học ai. Hà không vô ơn, nó biết ơn những gì bà ấy dạy. Hà học được từ của bố, cái tự phủ nhận, để có dáng dấp riêng của mình.
Có một thời gian Hà thích Mử¹ Linh và bắt chước giọng hát của Mử¹ Linh, tôi phải nói đủ điửu, giải thích. Tôi nói, đây là Thu Hà , con của bố, chứ Mử¹ Linh không phải là con của bố. Thế rồi có Trần Thu Hà ... có Nhật thực. Xem đêm diễn đó, tôi run lên vì xúc động. Tôi nói, trước con chỉ là ca sử¹ trẻ thôi. Nhưng hôm nay, lần đầu tiên, bố gọi con là nghệ sử¹... Đấy, hà nh trình của chúng tôi như thế đấy, là m sao ai phủ nhận được.
à”ng đã nói tới đây, thì xin hửi thêm một chuyện có hơi riêng tư, rằng có phải ông chia tay cô Minh Huệ vì có một người thứ ba xuất hiện?
- Chúng tôi sống với nhau ở Hà Nội 6 năm. Và o Sà i Gòn được 2 năm thì bử nhau. Sáu năm ở Hà Nội tôi cứ nhận dạy trường nà y trường kia, không có chỗ để dạy ở nhà . Ở nhà có mỗi cây đà n thì nhường Minh Huệ dạy học sinh. Thế là tôi đi.
Xin ông cho một lời, rằng có người thứ ba xen và o cuộc hôn nhân nà y hay không?
- Không thể. Chúng tôi ly hôn vì nhận ra không thể tồn tại được bên nhau.
Giảng viên thanh nhạc Minh Huệ, vợ cũ NSND Trần Hiếu.
Vâng, nếu vợ quá ghen thì chồng dễ mất bạn. Nhưng con mình thì là m sao mà mất được, thưa ông?
- Hai đứa con tôi, Hoà ng và Hà ngà y đó nói thẳng, bố mà lấy cô ấy là chúng con không chấp nhận. Hà đến học cô Huệ nhưng học xong rồi vử, mặt lạnh tanh. Mãi sau nà y nó mới chịu học. Nó bảo, bố bắt con học thì con mới học thôi, bố là m khổ con đấy.
Chưa bao giử Hà đến thăm nhà của tôi và Huệ. Vì nó giận mà . Kể cả ngà y sinh nhật của tôi, nó cũng không đến, nó cứ bảo bố vử nhà con, con là m tiệc cho bố. Kể cả ngà y Tết cũng thế, Hà bảo: Thôi bố vử nhà với con đi. Nhưng Huệ khi ấy là vợ, Huệ cũng là m sinh nhật cho chồng, thế là tôi chẳng vử được với con. Đấy, mất con là vì thế. Phải mãi sau nà y, khi ra đời Hà mới nghĩ lại.
Còn chuyện mất bạn thì thế nà y, nhiửu bạn tôi nói, đừng trách là không đến với mà y, nhưng gặp vợ mà y tao thấy không thoải mái. Còn khán giả thì thôi rồi, nhà báo nữ thì đừng hòng hửi tôi được một câu. Dù trẻ hay già , không nữ nhà báo nà o phửng vấn được tôi, chứ đừng nói đến khán giả nữ. Tôi mất khán giả cũng là vì thế. Đó là lŽý do ly hôn.
Thực sự là cô ấy đã nói không đúng trên báo. Nhưng tôi không muốn nói qua nói lại, là m vậy không nên chút nà o. Tất cả những người thân, học trò của tôi đửu hiểu. Họ khá bất bình, nhưng tôi nghĩ, thôi, cũng chẳng đáng gì đâu. Từ ngà y ra tòa, chúng tôi không gặp nhau. Nhưng nhiửu học trò nói, cô ấy vẫn xưng là vợ của NSND Trần Hiếu khi dạy học trò. Thực sự thế nên tôi thấy những gì cô ấy nói trên báo vừa qua như một hình thức PR bản thân. Thế thôi...
Nghe ông nói thì dường như đời ông đã gặp một khúc trầm, liên lụy tới đà n bà , và để lại quá nhiửu tai tiếng?
- Cà ng ngà y cà ng nhận ra quá nhiửu sự khác biệt. Ban đầu là cãi vã, sau đó thì tôi cố giữ im lặng. Nhưng giữ im lặng thì mình bị đau đầu, trầm uất. Có dạo tôi gầy tọp đi và mệt mửi vì những chuyện đó. Đến khi chia tay, tôi đã ra đi với không một xu dính túi. Cả đời dà nh dụm đã trắng tay.
Khi ở với bà ấy, tất nhiên bà ấy may cho tôi quần áo, nhưng khi tôi đi thì bà ấy giữ lại tất cả. Chỉ còn và i cái quần áo mà tôi tự bử tiửn ra mua thì tôi mới mang đi thôi. Còn lại thì để lại, kể cả cái buồng bà ấy ở cũng là tiửn của mình, mình cũng để lại...
Sai lầm lớn nhất trong đời tôi là yêu bà ấy, phải chịu khổ trong 8 năm trời. Mặc dù sau một năm thì tôi đã nhận ra, nhưng không muốn bử nữa, vì mình cũng lớn tuổi rồi. Tôi nghĩ là tôi có thể cải tạo được. Nhưng không. Sự bửn bỉ là m tôi thà nh trầm cảm...
Trần Thu Hà có phản ứng gì vử bà i báo không, thưa ông?
- Không!
NSND Trần Hiếu, nhạc sĩ Trần Tiến và ca sĩ Trần Thu Hà
Khát khao Trần gia nhã nhạc!
Có lẽ chúng ta nên khép lại câu chuyện quá khứ ở đây. Xin hửi ông một câu chuyện khác. Trong những tư liệu gia đình ông mà tôi lưu giữ được, có bức hình ông và em trai Trần Tiến, cùng con gái Trần Thu Hà . Hình ảnh đẹp, gợi nhớ vử gia đình nghệ thuật. à”ng có thấy tiếc là ba nghệ sử¹ tà i năng nhưng chưa bao giử kết hợp với nhau?
- Tôi luôn có một khát vọng, là ba nghệ sử¹ nhà tôi lập thà nh Trần gia nhã nhạc, đi diễn xuyên Việt. Trần Tiến bảo, có thể xuyên cả châu à‚u nữa. Nhưng khó. Vì tôi bây giử, vứt học trò cho ai? Năm nà o cũng có đứa tốt nghiệp cả, phải lo cho chúng nó chứ. Và hơn thế, mỗi người mỗi kế hoạch. Hà bây giử nó có sự nghiệp riêng và ở xa, cũng phải để nó lo sự nghiệp của nó nữa. Chứ chúng tôi đã từng ngẫu hứng hát ở một và i nơi và rất nhiửu người hà o hứng với phần biểu diễn đó.
Nhưng dù có thế nà o đi nữa, thì ông cũng đã có một hậu sinh khả úy. Dù có kết hợp hay không thì tôi nghĩ ông vẫn tự hà o?
- Tự hà o vì nó là con mình. Hà bây giử nói hát mỗi show không dưới 3.000 đô la, gần sáu chục triệu, trong khi cát sê của mình cao nhất là 6 triệu. Nhưng điửu đó không quan trọng bằng việc Hà biết tự phủ nhận mình, trở thà nh ca sử¹ độc lập với phong cách riêng, hát nhạc jazz rất tốt và luôn tìm kiếm những điửu mới mẻ. Nghệ sử¹ phải là như thế.
à”ng có tính chuyện là m một liveshow kỷ niệm lúc vử già ?
- Hơn 55 năm rồi, nếu kể cả thời gian hát nghiệp dư, thì tôi đã có 64 năm ca hát. Thế là đủ rồi. Đến giử tôi hát vẫn thoải mái, 13 bà i liên tục vẫn còn khửe. Nhưng là m show thì còn phụ thuộc nhiửu thứ, tiửn chẳng hạn, ít nhất cũng phải 300 triệu. Mà nếu mình có số tiửn ấy, mình sẽ là m việc khác. Nói thật, có những lúc tôi đã tính giã từ nghử hát. Lúc mẹ con Hà chết, tôi tưởng không thể hát được nữa, vì buồn quá, nhưng khán giả đã kéo tôi vử lại. Và một năm sau khi vợ chết, tôi đi hát lại. Tôi nghĩ, tôi sẽ rút lui khi khán giả còn yêu mến mình!
