Tham dự ngày Quốc khánh Cuba ở quảng trường Jose Marty ngày 1/1/1965 Lahabana

Đó là năm 1965, nhận lời mời của Bộ Văn hóa Cuba, Bộ Văn hóa Việt Nam cử Đoàn Ca múa Trung ương (nay là Nhà hát Ca múa nhạc Việt Nam) sang thăm và biểu diễn chào mừng quan hệ hợp tác và hữu nghị giữa hai dân tộc vào dịp Quốc khánh Cuba.

Đoàn Ca múa nhạc Trung ương khi ấy từng đi biểu diễn ở nhiều nước và hàng trăm thành phố lớn cũng như các thủ đô tráng lệ, song buổi biểu diễn ở trại lính trước khi chuyến lưu diễn ở Cuba kết thúc thì không ai trong chúng tôi quên được. Những tràng vỗ tay kéo dài và hầu như tiết mục nào bạn cũng yêu cầu hát lại, múa lại… như một sự cổ vũ động viên lớn đối với chúng tôi.

Mở đầu chương trình là hai bản hợp xướng do NSND Cao Việt Bách chỉ huy. Nếu như bản hợp xướng “Giải phóng miền Nam” của Lưu Hữu Phước chứa đầy nhiệt huyết, là hồi kèn kêu gọi vùng lên giải phóng dân tộc giành thống nhất non sông, thể hiện ý chí kiên cường bất khuất và lòng dũng cảm của quân dân ta thì bài “Cuba -Venxerenoc” lại thổi vào lòng người sự tự tin chiến thắng như khúc khải hoàn chiến thắng của quân dân Cuba kiên cường thông minh kết thành chiến lũy bất khả xâm phạm để giữ vững chủ quyền độc lập, tự do. Hai bài hát tràn ngập niềm tin ý chí và thể hiện sức mạnh của dân tộc thà hi sinh thân mình quyết giữ vững ý chí độc lập dân tộc, chứ nhất định không nao núng trước bạo lực của kẻ thù. Nó như lời thúc giục sự đồng lòng quyết tâm, vai kề vai, cánh sát cánh của cả 2 nước để đi tới đích cuối cùng là dành được độc lập - tự do.

NSND Cao Việt Bách được nhiều người quý mến và hâm mộ. Mỗi khi ông ra chỉ huy hợp xướng, người nghe như được cuốn vào những tiết tấu hùng tráng oanh liệt của bài ca. Phong cách tài năng của NSND Cao Việt Bách được thể hiện qua màn hợp xướng - “Giải phóng miền Nam và Cuba chiến thắng” càng làm cho không khí của buổi biểu diễn thêm sôi động, hừng hực sức mạnh của tình yêu, tình hữu nghị hai dân tộc Việt Nam - Cuba.

Cùng với những bản hợp xướng, bài hát “Quan họ quê tôi” của Phó Đức Phương do tốp nữ tự đệm đàn thập lục với giai điệu mượt mà uyển chuyển hòa quyện trong tiếng đàn đã xâm chiếm tình cảm, sự hào hứng dõi theo của khán giả là những người lính Cuba. Và nữa, tiết mục độc tấu đàn bầu của Đức Nhuận với bài “Việt Nam quê hương tôi” làm say lòng những người lính bởi phác lên một bức tranh âm nhạc với phong cảnh thanh bình, tuyệt mỹ của quê hương Việt Nam. 

Không chỉ có lời ca, tiếng nhạc… vở kịch múa “Theo cờ giải phóng” (sáng tác: Lê Ngọc Canh - Hoàng Xuân Cống, âm nhạc: Đôn Truyền) do nghệ sĩ Thúy Quỳnh sắm vai chị giải phóng quân, Vân Quyên trong vai vợ anh Thắng viên sĩ quan quân Ngụy Sài Gòn, Như Bình trong vai người sĩ quan Ngụy và Lệ Hằng trong vai con anh Thắng… cũng đã để lại những dư âm khó quên đối với công chúng và cả anh em nghệ sĩ chúng tôi. 

Tôi vẫn nhớ như in cao trào của vở diễn là khi viên sĩ quan Mỹ chỉ huy trận càn, xông vào nhà người vợ sĩ quan Ngụy đập phá và giằng xé. Đứa con gái vội lấy khung ảnh của bố mình đập vào đầu viên sĩ quan Mỹ, viên sĩ quan rút ngay súng bắn chết cô. Vừa lúc đó, anh Thắng từ trận càn ở làng bên chạy về nhà thấy con gái nằm chết ở sân nhà còn vợ mình thì bị “sếp” của mình là sĩ quan Mỹ đang ôm ghì lấy liền xông vào giằng co để cứu vợ mình khỏi nanh vuốt của tên gian ác. Trong tình thế nguy kịch thì đúng lúc, chị cán bộ mặt trận cùng đồng đội xông tới, kịp cứu nguy cho anh Thắng. Sau đó chị tập hợp quần chúng dân làng còn anh Thắng bế xác con mình dẫn đầu đoàn biểu tình tố cáo tội ác của kẻ địch. 

Một cảnh trong vở kịch múa “Theo cờ giải phóng”

Cao trào của vở diễn đã khiến tất cả những người lính Cuba đứng lên, họ tiếp tục thay anh Thắng, bế con gái anh đi vòng trên sân khấu. Sau đó đoàn người tràn xuống quảng trường hô vang, đả đảo đế quốc, đả đảo dã man. Viên chỉ huy lính Cuba cầm micro đứng giữa sân khấu hô to: “Vì Việt Nam, chúng ta sẵn sàng hiến dâng cả máu của mình”, “Việt Nam chiến thắng, Việt Nam chiến thắng”.

Chương trình khép lại, NSND Cao Việt Bách và dàn nhạc lại vang lên bài “Cuba - Venxerenoc” (Khúc tráng ca khải hoàn - Cuba anh hùng, Cuba chiến thắng). Từ chương trình nghệ thuật biến thành cuộc mít tinh, diễu hành, tất cả diễn viên, nghệ sĩ Việt Nam cùng lính Cuba biểu dương lực lượng, thể hiện tình đoàn kết keo sơn chung một chiến hào giành độc lập tự do.

Múa “Điệu nhảy Chachacha” (Biên đạo: Như Bình; 

Biểu diễn: Hoa Mai, Tú Linh)

Chuyến lưu diễn ở Cuba năm ấy dẫu đã trôi qua hơn nửa thế kỷ nhưng với tôi nó luôn là một kỷ niệm đẹp trong cuộc đời nghệ sĩ. Gần một tháng trời ở nước bạn, những nghệ sĩ chúng tôi đã có nhiều buổi biểu diễn ở nhiều nơi, nhưng với tôi lần biểu diễn ở trại lính Cuba - chương trình cuối cùng khép lại chuyến lưu diễn lại là chương trình để lại dư âm sâu đậm nhất. Đáp lại tình cảm của nhân dân Cuba; yêu quý đất nước, con người và nghệ thuật của Cuba nên tôi còn học những tạo hình động tác của các điệu nhảy salsa, rumba, mambo từ những ngày trên nước bạn. Với riêng điệu nhảy chachacha, tôi đã biến thành nhiều tiết mục biểu diễn ở quê hương trong những năm 1965 - 1975. Điệu nhảy chachacha luôn vang lên và lan tỏa ở các sân khấu chuyên nghiệp và trong cả các vũ trường. Đó là món quà của nhân dân Cuba trao tặng cho chúng ta để mãi mãi vững bền tình hữu nghị anh em hai nước.