Ký ức vử người con gái của tướng Giáp

Dân trí| 24/07/2009 20:47

Con gái Đại tướng Võ Nguyên Giáp là một người trong nhóm hạt giống đử, theo chủ trương của Bác Hồ được gửi đi Liên Xô học tập. Chị là người phụ nữ Việt Nam đầu tiên được giải thưởng khoa học quốc tế Kovalievskaia...

Chiửu muộn ngà y 18/7, được tin báo vử sự ra đi đầy tiếc thương của GS.TS Võ Hồng Anh, TS Hồ Bất Khuất, một người bạn học cùng trường với GS.TS Hồng Anh đã không kìm được xúc động... TS Hồ Bất Khuất hồi tưởng miên man vử GS.TS Hồng Anh, một người bạn - người chị với những tình cảm trân trọng nhất.

Tuổi thơ dữ dội và vinh quang

GS.TS Hồng Anh là kết quả của mối tình lãng mạn giữa hai trí thức trẻ có hoà i bão lớn. Năm 1929, anh thanh niên cách mạng Võ Nguyên Giáp trong vai một nhà báo đi trên một chuyến xe lửa Hà Nội - Huế để thực hiện một nhiệm vụ cách mạng. Khi tà u dừng ở ga Vinh, có hai thiếu nữ lên tà u. Ngay lúc ấy, Võ Nguyên Giáp đã để ý đến cô gái có mái tóc dà y đen nhánh xoã ngang lưng, nước da trắng hồng, gương mặt trái xoan hiửn dịu, đôi mắt đen láy ánh lên một sự tháº³ng thắn, cương trực và rất đỗi dịu dà ng. Khi biết được đó chính là em gái của chị Nguyễn Thị Minh Khai, Võ Nguyên Giáp cà ng để ý hơn.

GS.TS Võ Hồng Anh (thứ 2 từ trái sang) chơi cùng bạn bè khi học ở Internat.

(Ảnh được TS Hồ Bất Khuất cung cấp)

Hôm ấy, Nguyễn Thị Quang Thái lên đường và o Huế nhập học trường Đồng Khánh. Câu chuyện giữa anh thanh niên và người bạn đi cùng sôi nổi, Quang Thái ngồi im lặng, mãi sau mới tham gia chuyện trò. áº¤n tượng của Võ Nguyên Giáp lúc đó vử cô nữ sinh Đồng Khánh Huế xinh đẹp và ít nói rất mạnh.

Sau khi và o Huế là m việc tại Quan hải tùng thư, rồi là m biên tập cho báo Tiếng dân của cụ Huử³nh Thúc Kháng, Võ Nguyên Giáp không quên lưu giữ hình ảnh người nữ sinh Đồng Khánh ông đã gặp trên chuyến tà u hôm nà o.

Thế rồi, một hôm nữ sinh Quang Thái đến tìm gặp một người để nhận công tác đoà n thể. Hóa ra đó lại là Võ Nguyên Giáp. Cuộc gặp gỡ đột ngột khiến Võ Nguyên Giáp sững sử, trái tim xao xuyến. Từ đây, hai người bắt đầu kết thân và thà nh vợ thà nh chồng năm Võ Nguyên Giáp 24 tuổi, còn Quang Thái 20 tuổi.

Sau khi cưới nhau, họ ra Hà Nội, Võ Nguyên Giáp dạy học, Quang Thái học trường Y. Năm 1941, Võ Hồng Anh ra đời ở thủ đô nhưng không được sống với ba mẹ nhiửu vì ba mẹ bận việc cách mạng. Quang Thái bị bắt và bị giam ở Hửa Lò. Trước khi chết, bà rất mong được gặp Hồng Anh. Bà nội đưa Hồng Anh lên tà u ra gặp mẹ nhưng năm đó máy bay của quân đồng minh ném bom đoà n tà u, bà cháu không ra được. Thế là nhà cách mạng Quang Thái hy sinh mà không được gặp chồng con.

Trong kháng chiến chống Pháp, khi sơ tán lên Việt Bắc, một lần Bác Hồ đến thăm gia đình, Hồng Anh nhận ra Bác ngay, nhưng không dám tới gần. Mãi tới khi ba bảo: Hồng Anh ra đây chà o Bác Hồ đi con!, lúc ấy chị mới lò dò đến gần Bác và nói: Cháu chà o Bác Hồ ạ!. Bác Hồ kéo Hồng Anh và o lòng hửi: Ra Việt Bắc cháu có vui không?. Dạ, có ạ. Ba Hồng Anh nói thêm: Nó ra đây thấy cái gì cũng mới lạ. Vừa rồi được đi ô tô lần đầu, cháu reo lên vui thích, nhưng chỉ một lúc sau là ỉu xìu vì chóng mặt. Bác Hồ cúi xuống hửi: Thế lúc ấy cháu có khóc không? Dạ, cháu chưa khóc ạ!, Bác Hồ liửn sửa ngay: Cháu phải nói là không khóc chứ không phải là chưa khóc.

Nữ sinh Võ Hồng Anh đọc lời chà o mừng Bác Hồ thăm Liên Xô năm 1955

Vử sau chính GS.TS Hồng Anh là một trong những người được Bác Hồ yêu mến đặc biệt. Khi chị còn là học sinh trường Internat, mỗi lần sang thăm Liên Xô, Bác Hồ đửu ghé thăm trường và chính Hồng Anh được tập thể tín nhiệm viết và đọc lời chúc mừng Bác, kể cho Bác nghe vử tình hình học tập, sinh hoạt của sinh viên Việt Nam tại Xô Viết.

Với GS.TS Hồng Anh, đó là những kỷ niệm không bao giử quên mà chị thường nhắc lại mỗi khi trò chuyện với bạn bè cũng như và o các dịp kỷ niệm sinh nhật Bác hay ngà y Quốc khánh 2/9.

Nhà khoa học tà i năng và trách nhiệm

Tôi không dám hửi chị là phụ nữ, tại sao lại chọn lĩnh vực vật lý lý thuyết vốn khô khan, trừu tượng, mênh mông và khó được mọi người thừa nhận, vì biết chị đạt được nhiửu điửu trong lĩnh vực nà y - TS Hồ Bất Khuất tiếp tục câu chuyện.

Và o thời gian GS.TS Hồng Anh là m việc tại Viện Năng lượng nguyên tử quốc gia, trong một lần nói chuyện với TS Hồ Bất Khuất vử ý kiến của mình vử việc xây dựng nhà máy điện hạt nhân tại Việt Nam, GS.TS Hồng Anh cho biết: Nhà máy điện hạt nhân thì chắc chắn chúng ta phải xây dựng rồi, nhưng ở đâu, lúc nà o, chọn công nghệ, nguyên lý gì... cần phải có tính toán kử¹ lườ¡ng. Trên thực tế vấn đử nà y đã có một số quan điểm, phản ứng khác nhau. Nói vử vấn đử nà y phải đúng nơi, đúng chỗ, đại diện cho quan điểm nà o.

GS.TS Võ Hồng Anh (bìa phải) chụp ảnh tại quê nhà An Xá - Quảng Bình năm 2007.

(Ảnh được gia đình Đại tướng Võ Nguyên Giáp cung cấp)

TS Hồ Bất Khuất kể rằng: Chị nói vậy cho kín nhẽ, nhưng tôi biết sự lựa chọn của chị rồi. Chị đặc biệt nhấn mạnh phải đà o tạo cán bộ có tác phong khoa học chính xác và nghiêm túc từ bây giử. Là m điện hạt nhân không có chỗ cho tư tưởng xà xẻo, rút ruột công trình, hay thái độ tắc trách. Với văn hóa, tác phong và phẩm chất như hiện nay, chúng ta chưa thể là m điện hạt nhân được.

Thật ra, thời gian, địa điểm là m việc đối với chị chỉ có ý nghĩa tương đối. Điửu cơ bản xuyên suốt hoạt động của chị là những vấn đử khoa học vật lý lý thuyết và thái độ sống (mà chị chọn cũng trên cơ sở rất khoa học). Dù là GS.TS khoa học, dù đã có trên 60 công trình khoa học được công bố, được nhiửu giả thưởng, nhưng chị không phải là người thà nh đạt. Chính chị nói: Có lẽ tôi không thấy mình thích hợp với hai chữ thà nh đạt.

Những lần trò chuyện với chị, tôi biết là chị không hà i lòng vử mình, chưa hà i lòng vử những gì chị đã là m được. Vì vậy, sau khi rời Viện Năng lượng nguyên tử quốc gia, chị vử đầu quân cho Liên hiệp các hội khoa học Việt Nam, cùng với những nhà khoa học nổi tiếng như cố GS.TS Vũ Tuyên Hoà ng, GS.TS Vũ Đình Cự... mong tiếp tục là m và nghiên cứu khoa học có ý nghĩa thực tiễn hơn.

Còn nữa, chị nói với tôi là sẽ viết một cái gì đấy vử gia đình mình, vử ông nội, bà nội - những người đã truyửn cho chị những tri thức đầu tiên vử văn học dân gian, những bà i học đầu tiên vử chia ly, đợi chử, vử việc người thân quan tâm, chăm sóc lẫn nhau. Tôi cũng mong được đọc quyển sách như vậy của chị, nhưng có lẽ, không kịp nữa rồi.