Hà  Nội kỳ nhân, ký sự - Ai xây tháp Rùa ?

TNO| 28/08/2012 12:32

(NHN) Những khảo cứu, ký sự mới nhất vử Hà  Nội xưa với những góc nhìn mới có thể giúp chúng ta hiểu thêm vử quá khứ, vử dòng chảy văn hóa và  dấu ấn của nhiửu thế hệ ở Hà  thà nh. Nội dung được trích từ cuốn Аi dọc Hà  Nội (tác giả Nguyễn Ngọc Tiến) do Công ty sách Chibooks cung cấp và  giữ bản quyửn.

Hà  Nội kử³ nhân, kử³ sự - Ai xây tháp Rùa ?

Bìa sách Аi dọc Hà  Nội

Hà  Nội kử³ nhân, kử³ sự - Ai xây tháp Rùa ? 2

Tháp Rùa xưa với tượng Nữ thần Tự Do trên nóc thời Pháp thuộc - Ảnh: Tư liệu

Tư liệu được cho là  cổ nhất tính đến thời điểm nà y vử tháp Rùa là  của Paul Bourde, phóng viên thường trú báo Le Temps tại Hà  Nội. Trong cuốn Từ Paris đến Bắc Kử³ (De Paris au Tonkin - Paris, 1885), Paul Bourde mô tả tháp Rùa như sau: Ở đằng xa trên một hòn đảo có một cái chùa khác mang hình tháp, một công trình kiến trúc ba tầng của chủ hiệu bánh người Hoa. Cuốn Những ngôi chùa Hà  Nội (Les pagodes de Hanoi - xuất bản năm 1887) của Gustave Dumoutier (1850-1904) là  tư liệu thứ hai vử tháp Rùa. Tác giả viết: Аó là  một công trình bé nhử có nhiửu tầng, các vòm cử­a hình cánh cung nhọn, công trình nà y mới có khoảng chục năm nay. Nó được xây dựng trên vị trí một ngôi đửn nhử trước đó thử thần hồ. Bên trong, trên tường sơn hai chữ Vinh-Bao, là  tên của viên quan đã xây công trình nà y. à”ng ta trước đây ba năm là m Tri phủ phủ Thường Tín rồi vử là m Thương biện phủ Hoà i Аức, sau dính và o một vụ chính trị nên năm 1886 bị cách chức và  quản thúc ở Hà  Nội. Trên đỉnh công trình, một bên có chữ Vong-dinh và  bên kia chữ Qui-son thap. Tư liệu thứ ba là  một tấm bản đồ vử sông hồ Hà  Nội, bắt đầu vẽ từ tháng 12.1884, hoà n thà nh và o tháng 5.1885, không ghi ai vẽ, ngay sát tháp Rùa họ chú thích tháp Ba Kim bằng chữ Pháp.

Trong cuốn Ở Bắc Kử³: ghi chép và  kỷ niệm (Au Tonkin-notes et souvenirs - Hà  Nội, 1925) của Bonnal - là  công sứ đầu tiên ở Hà  Nội từ năm 1883 đến năm 1885, có đoạn: Một ngôi chùa hình bát giác không có phong cách và  cũng không có giá trị đã được xây dựng cách đây và i năm bởi một người lĩnh trưng thu thuế đánh cá tên là  Nguyen Huu Kiem, thường gọi là  Ba Ho Kiem. Ngôi chùa xây trên địa điểm của một ngôi đửn nhử cũ thử vị thần hồ, chùa có tên Qui son thap, đó là  tư liệu thứ tư. Tư liệu thứ năm là  cuốn Bắc Kử³ xưa (Le vieux Tonkin) gồm hai tập, tập thứ nhất in ở Sà i Gòn năm 1935 và  tập thứ hai in ở Hà  Nội năm 1941. Cuốn sách nà y do Claude Bourrin tập hợp các bà i báo viết vử Hà  Nội từ năm 1884 đến 1894. Claude Bourrin là  nhân viên thuế ở Bắc Kử³ từng sống và  là m việc ở Hà  Nội từ năm 1898, phần vử tháp Rùa, ông viết: Tháp Rùa chính tên là  Qui son thap xây khoảng năm 1877. Theo G.Dumoutier thì do một viên quan tên là  Vinh-Bao đứng xây. Theo Bonnal thì người xây là  Ba Ho Kiem. Công trình nà y thay cho một ngôi miếu nhử thử thần hồ. Vinh-Bao và  Ba Ho Kiem chỉ là  một người vì Ba Ho Kiem (đúng ra là  Nguyen Huu Kim) cũng là  một viên quan.

Vử tư liệu bằng chữ Việt viết có đầu có cuối nằm trong hai cuốn sách là  Cổ tích và  thắng cảnh (NXB Văn hóa, H.1959) của Doãn Kế Thiện, Hồ Hoà n Kiếm và  đửn Ngọc Sơn (NXB Trẻ, năm 2003) của Nguyễn Vinh Phúc. Doãn Kế Thiện (1891-1965) là  nhà  báo, dịch giả chữ Hán, người nghiên cứu Hà  Nội và  là  nhà  Nho hoạt động cách mạng. Vử tháp Rùa, cụ viết: Gò Rùa là  nơi chúa Trịnh dựng Tả Vọng đình để là m nơi nghỉ mát trong mùa hè. Năm 1884, một tên tay sai của thực dân Pháp là  Bá Kim hay Thương Kim tin thuyết phong thủy nói gò nà y là  kiểu đất vạn đại công khanh để được hà i cốt tiửn nhân và o đó con cháu sẽ muôn đời nối nhau là m quan cao chức trọng... Y dùng riêng một số tay chân là m thợ nử dự định ngay đêm khai móng chử đến khuya tối giời, đem hà i cốt cha mẹ để sẵn trong hai cái quách nhử ngầm chôn xuống giữa gò, rồi lấp kín định hôm sau sẽ xây thà nh nửn tháp cao. Việc y là m rất kín đáo, tưởng không ai biết... nhưng một việc xảy ra không ngử. Sáng hôm sau, y hớn hở cùng người nhà  và  thợ nử vừa ra tới gò thì bỗng kêu trời và  ngã ra, hai cái quách gỗ bị quật lên từ lúc nà o chỉ còn quách không, hai bộ hà i cốt đửu không thấy đâu nữa. Không thực hiện được âm mưu, nhưng đã hứa với mọi người là  xây tháp, không thể bử được y đà nh phải cắn răng tiếp tục là m cho xong việc. Riêng thực dân Pháp thì thưởng công cho y bằng cách gọi tên tháp ấy là  tháp Bá Kim....

Phần tháp Rùa trong Hồ Hoà n Kiếm và  đửn Ngọc Sơn của Nguyễn Vinh Phúc khá đầy đủ, từ kiến trúc đến chiửu dà i, chiửu rộng, chiửu cao. à”ng Nguyễn Vinh Phúc (1927-2012) là  nhà  giáo, viết nhiửu sách vử Hà  Nội và  người ta gọi ông là  nhà  Hà  Nội học. à”ng Phúc đưa ra nhận định khi cho rằng Bonnal viết sai chữ Kim thà nh chữ Kiem và  Nguyễn Hữu Kim chứ không phải Nguyen Huu Kiem. à”ng kể đã được xem gia phả của chi trưởng và  gia phả của chi thứ năm dòng họ Nguyễn Hữu ở là ng Cựu Lâu (nay là  khu vực Trà ng Tiửn, Hà ng Khay) nên có thêm một số chi tiết mới: Bá Kim tên thật là  Nguyễn Hữu Kim (1832-1901), có tên khác là  Liên (Nguyễn Hữu Liên), hiệu Chu ài. Bá Kim là  hà o mục là ng Cựu Lâu được hà m Bá hộ, ông có một cử­a hà ng bán đồ khảm trai tên là  Vĩnh Bảo...

Trong tư liệu của người Pháp và  Doãn Kế Thiện, không có một chữ nà o đử cập đến chỗ ở, quê quán của Ba Ho Kiem, Vinh-Bao, Nguyen Huu Kiem hay Bá Kim, Thương Kim. Còn theo những trang viết của Nguyễn Vinh Phúc thì Ba Ho Kiem, Nguyen Huu Kiem, Vinh-Bao chỉ là  một người và  người đó tên là  Nguyễn Hữu Kim, gọi theo chức quan là  Bá Hộ Kim người là ng Cựu Lâu.

Gần đây, ngà y 17.6.2012, anh Аà m Quang Minh, hiện sống cùng gia đình ở Pháp cho biết, nhà  anh nhiửu đời sống tại Hà  Nội. Bên Pháp gia đình anh quen thân một gia đình trước 1954 sống ở Hà  Nội, ông bà  nà y năm nay ngót nghét 90 tuổi. Trong những lần chuyện trò vử Hà  Nội, bà  kể đi kể lại chuyện tổ phụ nhà  bà  đã xây tháp Rùa và  không liên quan đến Bá Hộ Kim. Tôi sẽ tìm cách liên lạc để tìm hiểu độ tin cậy của thông tin, và  phải chăng, bước đầu lại hé lộ thêm một chứng cứ nữa vử người xây tháp Rùa?, anh Minh nói.

(0) Bình luận
  • Phường Sơn Tây (mới) ngày đầu thực hiện tổ chức chính quyền 2 cấp: Vì Nhân dân phục vụ
    Từ ngày 1/7/2025, cùng với cả nước, phường Sơn Tây (thị xã Sơn Tây cũ - thành phố Hà Nội) thực hiện hoạt động chính quyền 2 cấp. Từ đầu giờ sáng nay, 1/7, toàn bộ cán bộ, công chức Phục vụ hành chính công phường Sơn Tây đã có mặt đầy đủ, đã bắt tay ngay vào thực hiện nhiệm vụ.
  • Kỳ họp thứ Nhất HĐND phường Cửa Nam: Không để đứt gãy công việc khi vận hành chính quyền địa phương 2 cấp
    Thực hiện Luật Tổ chức chính quyền địa phương, sáng 1/7, HĐND phường Cửa Nam (Thành phố Hà Nội) khóa I, nhiệm kỳ 2021-2026 tổ chức kỳ họp thứ nhất để xem xét, quyết định công tác nhân sự và thực hiện các nội dung quan trọng thuộc thẩm quyền. Đây là kỳ họp đặc biệt của phường Cửa Nam để hoàn thiện tổ chức bộ máy, vận hành chính quyền địa phương 2 cấp hiệu lực, hiệu quả góp phần xây dựng và phát triển Thủ đô Văn hiến – Văn minh – Hiện đại.
  • Lời cảm ơn của Hội Nhà báo Thành phố Hà Nội
    Ngày 25/6/2025, Hội Nhà báo Thành phố Hà Nội tổ chức trang trọng hội nghị Gặp mặt tri ân các thế hệ nhà báo Thủ đô và khen thưởng tập thể, cá nhân hội viên nhà báo các cơ quan báo chí Hà Nội, nhân kỷ niệm 100 năm Ngày Báo chí cách mạng Việt Nam (21/6/1925-21/6/2025).
  • Tôn vinh 80 gia đình văn hóa tiêu biểu Thủ đô
    Hướng tới kỷ niệm 24 năm Ngày Gia đình Việt Nam (28/6/2001 – 28/6/2025), sáng 26/6 tại Hội trường Bảo tàng Hà Nội, Sở Văn hóa Thể thao Hà Nội đã tổ chức Hội nghị tuyên dương gia đình văn hóa tiêu biểu Thủ đô năm 2025. Sự kiện góp phần tôn vinh những mái ấm gương mẫu, giàu trách nhiệm với cộng đồng, góp phần lan tỏa các giá trị văn hóa trong đời sống xã hội.
  • Tây Hồ: Vững bước trên hành trình kiến tạo đô thị hiện đại, văn minh và giàu bản sắc
    Ba thập kỷ nhìn lại, quận Tây Hồ đã ghi tên mình vào bản đồ đô thị hiện đại của Thủ đô Hà Nội không chỉ bằng những công trình, con đường hay chỉ số tăng trưởng mà bằng cả những chuyển biến sâu sắc trong chất lượng sống, trong tư duy quản trị và trong tinh thần xây dựng cộng đồng người dân “thanh lịch, văn minh”, đúng với bản sắc của đất Kinh kỳ ngàn năm văn hiến.
  • Nhà báo Hồ Quang Lợi: “Viết về Hà Nội luôn có sự rung cảm của trái tim”
    Không sinh ra tại Hà Nội nhưng nhà báo Hồ Quang Lợi – nguyên Phó Chủ tịch Thường trực Hội Nhà báo Việt Nam, nguyên Trưởng ban Tuyên giáo Thành ủy Hà Nội, nguyên Tổng Biên tập báo Hà Nội Mới có một tình yêu lớn với Thủ đô. Ông chia sẻ: “Đọc các bài viết, xem một số bộ phim truyền hình anh em báo chí làm về Hà Nội, tôi thấy trong đó không chỉ có kỹ năng về nghề nghiệp, mà luôn có rung cảm của trái tim. Trái tim dành cho Hà Nội. Trái tim dành cho đất nước Việt Nam của chúng...”.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • Khơi dậy giá trị di sản bị lãng quên từ quán Đạo giáo
    Trong hệ thống tín ngưỡng tôn giáo của người Việt, đình, chùa, đền, miếu từ lâu đã được nhận diện như những thiết chế tiêu biểu, in đậm dấu ấn trong tâm thức cộng đồng. Tuy nhiên, có một loại hình di tích tôn giáo từng giữ vai trò quan trọng trong đời sống tinh thần dân tộc nhưng dần bị lãng quên: đó là quán Đạo giáo. Cuốn sách "Quán Đạo giáo với một số vấn đề lịch sử và tôn giáo ở Việt Nam" của TS. Nguyễn Thế Hùng (NXB Chính trị quốc gia Sự thật, 2025) là một chuyên khảo công phu nhằm lấp đầy khoảng trống
  • Phường Sơn Tây (mới) ngày đầu thực hiện tổ chức chính quyền 2 cấp: Vì Nhân dân phục vụ
    Từ ngày 1/7/2025, cùng với cả nước, phường Sơn Tây (thị xã Sơn Tây cũ - thành phố Hà Nội) thực hiện hoạt động chính quyền 2 cấp. Từ đầu giờ sáng nay, 1/7, toàn bộ cán bộ, công chức Phục vụ hành chính công phường Sơn Tây đã có mặt đầy đủ, đã bắt tay ngay vào thực hiện nhiệm vụ.
  • Kỳ họp thứ Nhất HĐND phường Cửa Nam: Không để đứt gãy công việc khi vận hành chính quyền địa phương 2 cấp
    Thực hiện Luật Tổ chức chính quyền địa phương, sáng 1/7, HĐND phường Cửa Nam (Thành phố Hà Nội) khóa I, nhiệm kỳ 2021-2026 tổ chức kỳ họp thứ nhất để xem xét, quyết định công tác nhân sự và thực hiện các nội dung quan trọng thuộc thẩm quyền. Đây là kỳ họp đặc biệt của phường Cửa Nam để hoàn thiện tổ chức bộ máy, vận hành chính quyền địa phương 2 cấp hiệu lực, hiệu quả góp phần xây dựng và phát triển Thủ đô Văn hiến – Văn minh – Hiện đại.
  • HLV Park Hang Seo chính thức trở thành đại sứ thương hiệu bia thủ công
    Chiều 1/7, tại Hà Nội, huấn luyện viên (HLV) Park Hang Seo chính thức được công bố là Đại sứ hình ảnh tại Việt Nam của thương hiệu bia thủ công 1689 Beckent Bauer.
  • Vietnam Airlines chính thức mở đường bay thẳng Hà Nội – Milan
    Ngày 1/7/2025, Vietnam Airlines chính thức khai trương đường bay thẳng đầu tiên kết nối Thủ đô Hà Nội với thành phố Milan (Italy), nâng tổng số đường bay thẳng của Hãng tới châu Âu lên 10 đường.
Đừng bỏ lỡ
Hà  Nội kỳ nhân, ký sự - Ai xây tháp Rùa ?
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO