Cứ đến khoảng chiửu tà , khi ánh nắng mặt trời đã dịu đi nhiửu, không khí mát mẻ dần bao trùm không gian thì cũng là thời điểm "hội" cử bắt đầu. Điểm tập trung các bà n cử nhiửu nhất là bử hồ phía tây, đối diện với khu tượng đà i vua Lê và phía sân bên trong của đửn Ngọc Sơn.
Trung bình có khoảng 25 - 30 bà n cử nằm rải rác dọc bử hồ, đôi khi trà n sang cả góc hồ phía phố Hà ng Khay, còn trong đửn Ngọc Sơn, số lượng có ít hơn nhưng cũng phải đến cả chục bà n.
Mỗi bà n cử chỉ có 2 người chơi nhưng có đến 5 - 6 người xem và bình luận, chính điửu nà y đã tạo nên sức hút và sự rộn rã của những bà n cử tướng.
Không ai nhớ chính xác bà n cử tướng xuất hiện ở bên hồ Gươm từ khi nà o, nhưng theo một số cụ chơi cử lâu năm, cách đây khoảng gần 20 năm, người ta đã thấy xuất hiện bà n cử tướng trên phố Lê Thái Tổ, vử sau do ngà y cà ng đông người chơi nên đã mở rộng ra phía bử hồ đối diện.
Phần lớn người chơi cử ở đây là các cụ cao tuổi. Ngoà i thư dãn, hóng mát, đây còn là nơi để các cụ gặp gỡ, giao lưu, học hửi.
Cụ Phương - một người chơi cử gần 30 năm nay cho biết, con người ta muốn thà nh công dù là chuyện lớn hay chuyện nhử, điửu đầu tiên cần phải có là tính cẩn thận. Chơi cử tướng không chỉ là một cách thư dãn mà còn là cách để rèn luyện con người bởi khi chơi, người cầm quân không thể vội và ng, qua quýt trong mỗi nước đi.
Nếu như trước đây, cử tướng được xem là môn thể thao dà nh riêng cho người cao tuổi thì hiện nay, đã có khá đông thanh niên bị những quân cử nà y "hút hồn".
Đến với "hội" cử tướng bên bử hồ Gươm, bạn sẽ thấy tóc bạc, tóc xanh xen lẫn với nhau. Bên cạnh những lời bình chậm rãi, khoan thai của các cụ là những tiếng cười, tiếng xuýt xoa trước thế cử hiểm của lớp thanh niên.
Môn cử tướng đã gắn kết được các thế hệ với nhau, không còn sự phân biệt tuổi tác. Anh Nguyễn Đăng Khoa - một trong những người "nghiện" cử tướng dù chỉ mới 30 tuổi cho biết, cử tướng là một môn thể thao trí tuệ, thể hiện tính cách, khả năng tư duy, tầm nhìn và trình độ của mỗi người, nó còn rèn luyện cho con người khả năng nhìn xa trông rộng, tính cẩn thận và kiên trì.
Không những thế, chơi cử tướng còn giúp người ta tăng cường, duy trì trí nhớ, nhanh nhẹn và hoạt bát hơn. Những người chơi cử lâu năm cho biết, cử tướng còn là môn thể thao thể hiện tính cách, quan điểm của người phương Đông luôn sử dụng trí tuệ chứ không phải vũ lực để chiến thắng.
Trong cử tướng, trình độ người chơi được chia là m hai loại: Phổ thông và cử đạo. Trong cử tướng phổ thông, người chơi sử dụng mọi biện pháp để chiến thắng. Còn trong cử đạo, đó lại là sự giao lưu tính cách giữa hai người chơi.
Cụ Phương cho biết, xem một ván cử là biết được tính cách của người chơi. Ai suy nghĩ nông cạn, nước cử chỉ nhắm và o cái lợi trước mắt; ai mưu mô thì nước đi đầy toan tính, thế cử giăng nhiửu bẫy; còn ai điửm tĩnh, ôn hoà thì thế ngồi vững chãi, nước cử thoáng đạt, nhanh nhưng hiệu quả, công thủ toà n diện. Những bà n cử nà o có "kử³ thủ" cầm quân bao giử cũng đông chật người xem.
Vượt qua ý nghĩa là một môn thể thao trí tuệ, là nh mạnh, cử tướng ven bử hồ Gươm đã và đang trở thà nh một nét sinh hoạt văn hoá tao nhã và độc đáo. Những người đã từng một lần đặt chân đến hồ Gươm, một lần được xem một ván cử tướng, sẽ không thể nà o quên, bởi đó cũng chính là một nét văn hoá của người Hà Nội.