Tên hiệu là chùa Thiên Niên, nhưng người dân trong vùng vẫn quen gọi chùa Sà i. Ngôi chùa rộng trên 9000m2, có địa hình đẹp hướng ra hồ Tây. Đây là một trong những di tích lịch sử gần như nguyên vẹn của Là ng cổ Trích Sà i - là ng nghử dệt lĩnh nổi tiếng chuyên may quan phục trong triửu và hoà ng tộc. Đáng buồn, hiện ngôi chùa đang bị xuống cấp trầm trọng rất cần được các cấp chính quyửn quan tâm tu sửa.
Chùa Thiên Niên thử Phật và thử bà chúa dệt lĩnh Phạm Thị Ngọc Đô - thứ phi của vua Lê Thánh Tông đã từng truyửn nghử dệt lĩnh cho nhân dân trong vùng.
Tương truyửn, khu vực hồ Tây trước kia là rừng rậm, mọc toà n gỗ Lim và còn có một hòn núi nhử, có con cáo thà nh tinh ẩn náu trong hang núi, thường hiện hình là m hại người và vật, đã lâu ngà y không trừ được. Sau nhử hai công chúa của vua tiửn Lý Nam Đế học được pháp thuật cao minh, giết được cáo tinh, trừ hại cho dân.
Tháp chuông bị bử hoang nhiửu năm nay
Sau khi trừ được cáo tinh, vua Lý sai lập đửn ở sát bên hồ, nơi đã lập đà n cúng để 2 công chúa sớm chiửu thử phụng. Và tại chỗ dựng 8 tháp nơi hai công chúa trừ yêu, xây ngôi chùa để 2 công chúa trụ trì. Sau một thời gian, hai công chúa cũng hoá theo tiên phật. Triửu Lý, hai mùa Xuân Thu, chùa và miếu đửu giao cho dân thử phụng.
Đến đời Lê Thánh Tông chia một nửa ruộng đất thôn Trích Sà i cho các Cung phi là m thái địa, đặt tên là Thiên Niên trang, lập miếu và điện cho các cung phi ở đó phụng sự. Đồng thời xây dựng lại chùa gọi là Thiên Niên Tự để cung phi thử phật và tu hà nh. Sau đó khoảng và i chục năm, các cung phi đửu vử cung điện hầu hạ vua, hơn 20 người vẫn ở lại đó.
Đến Hoà ng triửu (Nguyễn) khoảng năm Minh Mệnh (1820 “ 1840) Trang và chùa sát nhập và o địa phận xã Trích Sà i. Cuối triửu Lê, có quan Thái bảo Đà Quốc Công sửa lại chùa, và cúng ruộng đất (hiện nay còn bia). Trong thời gian ấy, người là ng có khi là thầy đến giữ chùa cúng phật. Đến niên hiệu Thà nh Thái thứ 5 (1893) trở vử sau dân là ng mời nhà sư đến mở rộng phòng ở, sửa mới lại chùa, đúc lại chuông đồng. Sau khi chuông đúc xong bèn khắc chữ để lưu niệm.
Khu chính điện có nhiửu vết nứt lớn
Từ đó đến nay, trải qua bao mưa nắng, ngôi chùa bị xuống cấp nghiêm trọng. Tường phía bên phải của khu chính điện bị nứt toác nhiửu chỗ ảnh hưởng nghiêm trọng tới kết cấu chùa, có thể sập chùa bất cứ lúc nà o. Cũng ở khu chính điện, hầu hết các cột lớn đửu mục nát, nhiửu chân cột phải cắt đi, xây gạch ở dưới để đỡ. Đau xót hơn, dưới mỗi pho tượng thử lại có một chậu hứng mưa để sẵn, vì mái ngói hửng, cứ mưa xuống là dột.
Sư thầy Thích Thanh Đức - trụ trì chùa cho biết: Ngôi chùa hiện tại có nhiửu chỗ chắp vá, cái nọ víu và o cái kia, cứ dỡ ra là hửng hết. Ngay cả phần hậu cung cũng phải đưa xà gồ là gỗ thường lên để chống đỡ.
Theo thời gian, khi kiến trúc cũ không còn được lưu lại thì nhiửu công trình bử thế còn lại cũng đang bị quên lãng. Đáng nói như Gác chuông - cổng và o cũ của chùa. Gác chuông vốn là nơi để các nhà sư lên thỉng chuông và o mỗi buổi chiửu, nhưng nay hoang tà n xơ xác. Hiện lối và o bị bịt kín bởi cử dại mọc um tùm. Tháp chuông đổ vỡ nhiửu mặt, cột dựng trụ bị gẫy, lối lên cửa chuông bị sập. Vì vậy, chiếc chuông đồng lớn hiện đã được chuyển và o cất ở khu chính điện vì sợ bị lấy trộm.
Trụ trì Thích Thanh Đức gắn bó với chùa từ năm 2000
Trụ trì Thích Thanh Đức buồn rầu cho biết thêm, trước kia bên trong chùa có hệ thống di vật phong phú với hơn 30 pho tượng phật, bia đá, chuông đồng và nhiửu hoà nh phi, câu đối ca ngợi cảnh đẹp của chùa, thắng cảnh Hồ Tây. Nhưng chỉ trong một năm 1988 đã mất tới 9 pho tượng cổ. Hiện nay chỉ còn lại 4 pho tượng cổ đang thử ở khu chính điện là Đức Thế Tôn, Di Đà , Nam Tà o - Bắc Đẩu và 15 pho tượng mới được thay bù và o các pho tượng đã mất.
Trước năm 2000, ngôi chùa vẫn có người trông coi nhưng gần như bị bử hoang, cử dại lấn đất, nhưng con nghiện còn và o cả sân chùa để chích hút. Năm 2000, sư thầy Thích Minh Đức vử là m trụ trì, phải nhử đến sự can thiệp của công an phường cả tuần lễ "phục" ở trong chùa mới dẹp yên tệ nạn nà y. Còn lại vấn nạn lấn chiếm đất chùa của gần 10 hộ dân trước cổng tam quan thì vẫn rơi và o bế tắc, dù vấn đử nà y đã được đặt ra trong các cuộc họp phường, quận nhiửu năm nay.
Nhà chùa và nhân dân nhiửu lần gửi đơn xin tu bổ lại chùa lên các cấp chính quyửn nhưng chưa có hồi âm. Vì vậy, đã tự vận động nhân dân, doanh nghiệp, phật tử quyên góp được gần 4 tỷ đồng tu sửa, tôn tạo lại chùa.
Sau khi xây xong phần tường bao phía tiếp giáp đường Lạc Long Quân thì hiện chùa đang tiến hà nh xây dựng lại nhà khách và cổng tam quan. Tiếp đó sẽ tiếp tục phát động hảo tâm của nhân dân, phật tử, dần dần xây dựng nhà Mẫu và sửa sang lại toà n bộ khu chính điện. Ước tính để hoà n thà nh 4 công trình nà y cần huy động tới 16 -17 tỷ đồng.
.jpg "Bản lĩnh \"người chỉ huy hình sự\" nơi tuyến đầu giữ bình yên Thủ đô")
