Chợ phiên Thăng Long-Hà  Nội xưa và  nay

TTXVN/Vietnam+| 08/05/2013 10:05

(NHN) Chợ là  trung tâm giao lưu kinh tế, văn hóa, xã hội, nơi hiển thị đầy đủ, rõ rà ng và  sâu sắc nhất đời sống của một vùng, miửn.

Chợ Hà  Nội xưa

Hà  Nội xưa gọi là  Kẻ Chợ, có nghĩa là  và o thời đó Hà  Nội - chính tên là  Thăng Long, là  nơi hội tụ các ngà nh nghử, là  nơi họp chợ, là  thị trường lớn nhất Việt Nam ngà y ấy. Mà  chợ Thăng Long thì bao gồm một mạng lưới thương nghiệp lớn nhử rải rác khắp đô thà nh. Mật độ chợ dà y đặc nhất là  chốn mà  nay ta gọi khu phố cổ." 

Chợ ở Hà  Nội cổ đã xuất hiện từ rất sớm. Năm 1035, Vua nhà  Lý mở chợ Tây nhai với hà nh lang dà i (ở và o quãng chợ Ngọc Hà ). Cũng thời gian nà y, Vua Thái Tông cho mở chợ vử Cử­a Аông (quãng phố Hà ng Buồm ngà y nay), hà ng quán chen chúc sát đến bên đửn Bạch Mã, rất huyên náo.

Trong thế kỷ 17-18, mạng lưới chợ ở Thăng Long đã phát triển mạnh mẽ. Vì là  nơi đô hội, tụ tập đông người, có nhiửu phố xá nên mật độ các chợ ở đây dà y đặc hơn ở các nơi khác, nhất là  tại khu 36 phố phường buôn bán tập trung. Riêng ở khu buôn bán trung tâm, theo Lịch triửu hiến chương loại chí của Phan Huy Chú đã kể ra tám chợ lớn, đó là  chợ Cử­a Аông, chợ Cử­a Nam, chợ Huyện, chợ Аình Ngang, chợ Bà  Đá, chợ Văn Cử­, chợ Bác Cử­ và  chợ à”ng Nước.

Аến thế kỷ 19, theo Đại Nam thống nhất chí," Thăng Long có thêm chợ Mới (quãng phố Hà ng Chiếu), chợ Аông Thà nh (quãng phố Hà ng Vải-hà ng Gà ), chợ Yên Thọ (à” Cầu Dửn), chợ Yên Thái (Bưởi).

Аịa điểm họp chợ

Cũng như ở các địa phương khác, các chợ ở Thăng Long-Hà  Nội thường được lập nên ở những nơi công cộng, thuận tiện cho việc giao thông đi lại, trao đổi buôn bán, nhìn chung chợ thường được họp ở các cử­a ô, cử­a thà nh và  bử sông, bử kênh.

Cử­a ô là  nơi dân chúng thuộc các là ng xã phụ cận mang hà ng hóa và o Kinh thà nh trao đổi với khối dân chúng nội thị. Trong đó có một số chợ đặt địa điểm tại các cử­a ô như các chợ Yên Thái (Bưởi); chợ Dịch Vọng (à” Cầu Giấy); chợ Cầu Dừa (à” Chợ Dừa); chợ Yên Thọ (à” Cầu Dửn).

Cử­a thà nh là  nơi ra và o, trao đổi thường xuyên giữa khối quan lại - quân sĩ trong Hoà ng thà nh và  khối bình dân ngoà i phố xá. Hà ng ngà y, các gia nhân, nha lại của vua quan đã ra ngoà i thà nh mua sắm một khối lượng lớn các thức ăn, vật phẩm cần thiết. Vì thế chính ở cạnh các của thà nh, đã sớm xuất hiện các khu chợ đông đúc, sầm uất. 

Chợ Cử­a thà nh xưa nhất của Thăng Long có khả năng là  chợ Cử­a Tây, thà nh lập từ đời Lý. Chợ Cử­a Аông cũng là  một chợ cổ và  sầm uất, vì cử­a Аông Môn (thời Lý Trần là  của Аông Hoa) trực tiếp ăn thông ra khu vực buôn bán của Kinh thà nh (ở và o quãng Hà ng Аường-Hà ng Buồm bấy giử). 

Thời nhà  Nguyễn, Hà ng Vải, Hà ng Gà  có chợ bán thực phẩm có tên là  Hà ng Gà . Chợ Cử­a Nam là  một chợ lớn của Thăng Long-Hà  Nội, vì Cử­a Nam (thời Lê là  Cử­a Аại Hưng) là  nơi ra và o chính của vua chúa, quan lại và  tất cả những ai có việc phải đi đến Hoà ng Thà nh."

Bến sông, bử kênh cũng là  nơi tập trung của các loại chợ. Sông Hồng là  một trục buôn bán, chính yếu của Thăng Long-Hà  Nội. Ngoà i những hoạt động buôn chuyến đường dà i, những hoạt động buôn bán tại chỗ ngay trên sông và  bến người ta còn dựng nên những chợ họp tại hai bên bử sông để trao đổi hà ng hóa. Chợ Bát Trà ng là  một chợ lớn họp bên bử sông tả ngạn, thuộc là ng Bát Trà ng.

Hai bên bử sông Tô Lịch cũng là  nơi họp chợ đông đúc, buôn bán tấp nập. Các chợ mọc lên hai bên bử sông Tô, trong đó có một số là  chợ đặc sản, như chợ Gạo (đầu cử­a sông Tô), chợ Hà ng Cá. Chợ cầu Аông (quãng ngã tư Hà ng Аường-Chợ Gạo ngà y nay) là  một chợ bên bử sông Tô, nổi tiếng của kinh thà nh, đã đi và o nhiửu câu ca dao. Chợ Bạch Mã (tên gọi khác của chợ Cử­a Аông) liửn sát đó (quãng phố Hà ng Buồm ngà y nay), họp sát bử sông Tô, trên bến dưới thuyửn, hoạt động buôn bán rất tấp nập.

Ngoà i những nơi kể trên (cử­a ô, cử­a thà nh, bử sông) còn phải kể đến một số lượng lớn các chợ lưu động, không tên của Thăng Long-Hà  Nội, ở đó những người buôn bán rong, vặt vãnh, đã dọc theo các đường phố, những ngã ba, ngã tư, những khoảng đất trống, tóm lại là  ở tất cả mọi nơi có người qua lại, ngồi bán hà ng không cần hà ng quán.

Các mặt hà ng buôn bán

Chợ ở Thăng Long-Hà  Nội là  một loại chợ lớn trong toà n quốc, cho nên số lượng các mặt hà ng buôn bán cũng rất lớn và  phong phú. Hầu như tất cả mặt hà ng trong và  ngoà i nước đửu bầy bán ở đây.

- Hà ng nông sản: Do vị trí thuận lợi, đầu mối của các trục giao thông thủy bộ, do mật độ dân cư đông đảo và  sự có mặt thường trực của một bộ máy hà nh chính-quân sự to lớn với những nhu cầu tiêu thụ hà ng ngà y của nó, một khối lượng nông sản khổng lồ từ các địa phương lân cận đã đổ vử các chợ ở Thăng Long-Hà  Nội để rồi được bán buôn bán lẻ trực tiếp cho người tiêu thụ. Аó là  gạo, nông hải sản, thực phẩm, rau quả.

- Hà ng thủ công nghiệp: So với các mặt hà ng nông sản thì hà ng thủ công nghiệp không chỉ bà y bán tại các chợ mà  còn bán nhiửu tại các phố dà nh riêng cho từng mặt hà ng, như các phố Hà ng Аà o bán tơ lụa, Hà ng Ngang bán xiêm áo, Hà ng Bạc bán đồ trang sức và  kim hoà n, Hà ng Аồng bán đồ đồng, phố Hà i Tượng bán giầy dép, phố Bát Sứ bán đồ sứ. Tuy nhiên, đối với quảng đại quần chúng, nhất là  đối với những người nông dân, các vùng phụ cận kéo vử Kẻ Chợ-Hà  Nội trong các ngà y phiên chợ thì họ vẫn thích mua trực tiếp các loại hà ng đó ở ngay tại chợ, nó tiện lợi và  cũng có thể giá rẻ hơn.

Trước hết đó là  các dụng cụ hà ng ngà y của người nông dân như cà y cuốc, nối niêu bát đĩa, các loại hà ng vải vóc thông dụng mà  quần chúng gọi là  hà ng tấm, các loại thuốc men cần dùng. Một số chợ buôn bán tập trung các mặt hà ng đặc sản như chợ Hà ng Tơ ở Hà ng Аà o buôn bán tơ lụa, chợ Bưởi chuyên bán các loại giấy sản xuất ở Yên Thái, Hồ Khẩu.

Phương thức mua bán

Ở Việt Nam trung đại, từ lâu chợ vẫn là  một nơi trao đổi tiếp xúc toà n diện giữa các cộng đồng người của các vùng lân cận, vử các mặt kinh tê, văn hóa, lối sống và  thông tin đại chúng Ở Thăng Long-Hà  Nội, chợ không những là  một nơi trao đổi và  tiếp xúc giữa các tầng lớp người trong phạm vi nội bộ đô thị và  chủ yếu là  một trung tâm trao đổi tiếp xúc giữa Kẻ Chợ và  các vùng phụ cận. Nó là  một sự đối ngoại thường trực, toà n diện giữa thà nh thị và  nông thôn.

Nông dân các vùng phụ cận mang sản vật nông nghiệp hoặc thủ công nghiệp của mình và o bán tại các chợ, rồi dùng tiửn đó mua sắm một ít các vật dụng cần thiết cho công việc sản xuất và o đời sống hà ng ngà y. Ở chợ Thăng Long-Hà  Nội còn có một loại người buôn bán chuyên nghiệp, bán hà ng trong các lửu quán dựng sẵn, nhưng phần lớn cũng chỉ là  những người buôn bán nhử hoặc trung bình.

Аa số những người đi chợ mua bán tại các chợ ở Thăng Long-Hà  Nội là  giới phụ nữ. Các lái buôn và  giáo sĩ phương Tây khi đến Việt Nam đửu nhận xét là  phụ nữ Việt nam nói chung và  phụ nữ Kẻ Chợ nói riêng đã có một năng khiếu đặc biệt vử buôn bán.

Аến thời Pháp thuộc, các chợ vẫn được duy trì, xây dựng cầu chợ hẳn hoi, để gom các chợ nhử và o thà nh một chợ lớn. Như chợ Аồng Xuân là m năm 1896 là  gồm các chợ Bạch Mã, chợ Cầu Аông. Chợ Hà ng Da và  là  gom các chợ Hà ng Gà , chợ Аông Thà nh Thị. Chợ Mơ là  gom các chợ Yên Thọ (à” Cầu Dửn) chợ Trung Hiện, Chợ Cử­a Nam là  gom các chợ Cử­a Nam, Аình Ngang, Ong Nước... cũng thời nà y có thêm loại chợ Аuổi. Số là  các chợ lớn cứ sẩm tối, là  Khán chợ đuổi hết người ra khửi khuôn việc chợ để khóa cổng. Những người bị đuổi nà y liửn tụ tập ở gần đó. Vả lại dân nghèo nhiửu người lúc ấy mới đi là m vử, cũng tìm tới chợ Аuổi để mua hà ng. Ban đầu họ họp ở đầu Chợ Аuổi (tức phố Tuệ Tĩnh nay) sau do thà nh phố mở mang, lính cấm đã dồn chợ vử ngoại ô Vân Hồ.

Ngà y nay các chợ cũ vẫn hoạt động, song dân chúng muốn mua bán thuận tiện nên sinh ra các thứ chợ cóc bên vỉa hè, họp chớp nhoáng và o buổi tan tầm (có nơi chợ cóc họp cả ngà y).

Chợ Hà  Nội nay và  trong tương lai

Hiện nay, trên địa bà n Hà  Nội có hơn 400 cơ sở thương mại gồm chợ, siêu thị và  trung tâm thương mại phân bổ trên tất cả các quận, huyện, trong đó tập trung nhiửu nhất tại các khu vực đô thị.

Аáng chú ý là  mạng lưới siêu thị và  trung tâm thương mại đang từng bước hình thà nh, góp phần nâng cao chất lượng hoạt động thương mại, chỉnh trang và  nâng cấp mức độ văn minh đô thị trên địa bà n. Trước thực tiễn quy mô, không gian và  cơ hội phát triển mới của thà nh phố, ngà nh công thương Hà  Nội đang xây dựng một quy hoạch hoà n chỉnh và  đáp ứng yêu cầu phát triển lâu dà i, bửn vững để khẳng định vai trò, vị thế Thủ đô - trung tâm thương mại, dịch vụ của cả nước cũng như mang tầm khu vực.

Theo dự án đang được xây dựng thì mạng lưới bán buôn, bán lẻ trên địa bà n thà nh phố Hà  Nội đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 sẽ có 489 chợ, 162 các loại trung tâm thương mại, 178 đại siêu thị và  siêu thị.

Hà  Nội sẽ không xây dựng chợ ở bốn quận nội thà nh cũ, hạn chế xây dựng mới các chợ ở các quận, lựa chọn nâng cấp chợ quy mô lớn thà nh trung tâm mua sắm kết hợp chợ dân sinh. Sẽ hình thà nh hai chợ đầu mối bán buôn nông sản-thực phẩm tổng hợp cấp vùng thuộc hai huyện Gia Lâm và  Thường Tín, một số chợ đầu mối nông sản tổng hợp và  chuyên doanh ở quận Hoà ng Mai và  các huyện Từ Liêm, ử¨ng Hòa, Ba Vì, Mê Linh.

Dự án cũng đử xuất xây dựng hai trung tâm mua sắm cấp quốc gia tại huyện Аan Phượng và  huyện Thạch Thất với quy mô khoảng 500.000m2; xây dựng năm trung tâm bán buôn tổng hợp tại các huyện Gia Lâm, Sóc sơn, Chương Mử¹, Thạch Thất và  Thường Tín với quy mô từ 150-200ha.

Dự án nà y nhằm mục tiêu đáp ứng yêu cầu sản xuất, tiêu dùng của thà nh phố nói chung và  tăng trưởng của ngà nh nói riêng, trong đó có tính đến vai trò dẫn hướng, lan tửa của Hà  Nội với vùng Thủ đô và  các tỉnh lân cận. Bảo đảm các hệ thống phân phối bao gồm nhiửu kênh, nhiửu phương thức kinh doanh, nhiửu thà nh phần tham gia, huy động được nhiửu nguồn lực; xây dựng năng lực cạnh tranh cao và  có tác động tích cực trong quan hệ với những ngà nh, lĩnh vực khác./.

(0) Bình luận
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • 160 hiện vật, tài liệu kể chuyện Bình dân học vụ
    Nhân dịp kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, sáng ngày 22/8/2025, tại Bảo tàng Lịch sử Quốc gia đã diễn ra lễ khai mạc trưng bày chuyên đề “Bình dân học vụ – Thắp sáng tương lai”. Đây là cơ hội để công chúng, đặc biệt là thế hệ trẻ, hiểu sâu sắc hơn về ý nghĩa lịch sử của phong trào Bình dân học vụ – một biểu tượng cho ý chí vượt khó và khát vọng vươn lên bằng tri thức của dân tộc Việt Nam. Đồng thời, nhấn mạnh vai trò học tập suốt đời trong xây dựng một xã hội tri thức.
  • Hiểu thêm những trang sử hào hùng của dân tộc qua ấn phẩm của NXB Kim Đồng
    Nhân dịp kỉ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công (19/8/1945 – 19/8/2025) và Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (02/9/1945 – 02/9/2025), NXB Kim Đồng ra mắt nhiều ấn phẩm tôn vinh những người con ưu tú của dân tộc, ngợi ca vẻ đẹp quê hương đất nước, tình đoàn kết các dân tộc anh em; qua đó giúp bạn đọc hiểu thêm về những trang sử hào hùng và hành trình giành độc lập dưới ngọn cờ của Đảng và Bác Hồ kính yêu.
  • Trung tâm Văn hóa và Thư viện Hà Nội lan tỏa hào khí cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9
    Kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công và Quốc khánh 2/9, Trung tâm Văn hóa và Thư viện Hà Nội (cơ sở 1, phố Trần Hưng Đạo, phường Cửa Nam) tổ chức hoạt động trưng bày, phòng đọc chuyên đề lan tỏa sự kiện lịch sử trọng đại của dân tộc.
  • Xây dựng phường Bồ Đề phát triển toàn diện bền vững, văn minh, hiện đại
    Chiều 22/8, Đại hội đại biểu Đảng bộ phường Bồ Đề lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 - 2030 diễn ra trong không khí trang trọng, dân chủ, trách nhiệm. Khẳng định quyết tâm xây dựng phường ngày càng hiện đại, giàu bản sắc, đáng sống ở phía Đông Thủ đô.
  • DPR IAN thả tim, tương tác nhiệt tình ngay khi đến Việt Nam, sẵn sàng cháy hết mình cho 8Wonder
    Tiếp sau The Kid LAROI, “chàng trai khiến cả sân Mỹ Đình phát cuồng” DPR IAN cũng vừa hạ cánh sân bay Nội Bài để góp mặt tại đại nhạc hội 8Wonder 2025: Momments of Wonder, sự kiện do Tập đoàn Vingroup tổ chức.
Đừng bỏ lỡ
  • Chương trình nghệ thuật đặc biệt “Hà Nội - Sáng mãi khát vọng Việt Nam”
    Chương trình là lời tri ân sâu sắc tới các thế hệ đi trước - những người đã hiến dâng tuổi trẻ và xương máu cho nền độc lập, tự do của Tổ quốc. Đồng thời, tôn vinh những thành tựu nổi bật, toàn diện và bền vững mà đất nước nói chung và Thủ đô Hà Nội nói riêng đã đạt được, đặc biệt sau 40 năm đổi mới.
  • "Nhà tôi có treo một lá cờ" - MV mới của Hà Anh Tuấn rợp sắc cờ đỏ, gợi niềm tự hào Việt Nam
    Ca khúc "Nhà tôi có treo một lá cờ" là bài hát trong MV mới của ca sĩ Hà Anh Tuấn. Ca khúc chứa chan tình yêu dành cho Quốc kỳ của người Việt Nam. Đồng thời là lời tri ân đến các thế hệ cha anh đã hy sinh vì độc lập, tự do; đồng thời gửi gắm thông điệp về niềm tự hào và trách nhiệm của thế hệ hôm nay trong hành trình dựng xây đất nước.
  • [Podcast] Cổng trại bảo an binh – Dấu ấn ngày toàn thắng
    Mùa thu năm 1945, Hà Nội rợp cờ đỏ sao vàng, khắp phố phường vạn người như một cùng cất tiếng hô vang “Độc lập – Tự do”, đánh dấu thắng lợi vĩ đại của Cách mạng tháng Tám. Trải qua tám thập kỷ, nhiều di tích từ mùa thu năm ấy vẫn còn hiện hữu giữa đời sống hôm nay, kể lại câu chuyện của một Thủ đô Anh hùng của đất nước Việt Nam anh hùng. Trong dòng chảy ấy, Cổng Trại Bảo An binh chính là dấu tích của cuộc Tổng khởi nghĩa Cách mạng tháng Tám năm 1945 - một sự kiện lịch sử trọng đại của đất nước.
  • "Hạt giống hạnh phúc" - Phim tài liệu đặc biệt về tình hữu nghị Việt Nam và Cuba phát sóng tối 2/9
    Bộ phim tài liệu với tên gọi "Hạt giống hạnh phúc" sẽ được phát sóng vào 20h10 tối 2-9-2025 trên kênh VTV1. Cùng thời điểm này, Truyền hình Quốc gia Cuba - Cubavisión cũng phát sóng bộ phim đặc biệt này, mở ra một dấu mốc hiếm có trong lịch sử hợp tác truyền hình giữa hai nước.
  • [Video] Triển lãm “Mùa Xuân độc lập”: Tôn vinh khát vọng tự do và hòa bình qua lăng kính hội họa
    Với phong cách kết hợp giữa chất liệu sơn mài truyền thống và tư duy tạo hình đương đại, các tác phẩm được trưng bày trong triển lãm “Mùa Xuân độc lập” tại Bảo tàng Hồ Chí Minh nhân kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng 8 thành công và 80 năm Quốc khánh 2/9, mỗi bức tranh của họa sỹ trẻ Chu Nhật Quang mang đến cảm nhận về chiều sâu thẩm mỹ mới mẻ, tôn vinh khát vọng độc lập, tự do và hòa bình của dân tộc Việt Nam.
  • Hà Nội rực rỡ cờ hoa – Tự hào 80 năm mùa Thu cách mạng
    Tháng Tám lịch sử lại về, mang theo ký ức hào hùng của dân tộc. Tròn 80 năm kể từ Cách mạng tháng Tám 1945, Hà Nội hôm nay khoác lên mình chiếc áo rực rỡ trong những ngày chuẩn bị cho Quốc khánh 2/9. Trên từng góc phố, nẻo đường, Thủ đô vừa cổ kính vừa hiện đại như sống lại khí thế mùa Thu cách mạng, đồng thời thể hiện khát vọng vươn lên của đất nước trong kỷ nguyên mới.
  • Kiện toàn Ban Chỉ đạo xây dựng, bảo tồn và phát huy giá trị khu di tích chùa Hương
    UBND Thành phố Hà Nội đã ban hành Quyết định số 4248/QĐ-UBND ngày 14/8/2025 về kiện toàn Ban Chỉ đạo xây dựng, hoàn thiện Đề án đổi mới mô hình tổ chức, phương thức quản lý, bảo tồn, phát huy giá trị khu di tích quốc gia đặc biệt lịch sử và danh lam thắng cảnh quần thể Hương Sơn (chùa Hương), thành phố Hà Nội.
  • Phát triển phường Từ Liêm thành đô thị văn minh tiêu biểu từ giá trị văn hóa truyền thống
    Sáng 19/8, Đảng bộ phường Từ Liêm (Hà Nội) đã long trọng tổ chức Đại hội đại biểu Đảng bộ phường Từ Liêm lần thứ I nhiệm kỳ 2025 - 2030 với tinh thần “Đoàn kết – Dân chủ - Kỷ cương – Đột phá – Phát triển”.
  • Khám phá 54 sắc màu văn hóa trong "Chung một ngôi nhà"
    Nhân kỷ niệm 80 năm Quốc khánh (2/9/1945 – 2/9/2025), Nhà xuất bản Kim Đồng giới thiệu ấn phẩm đặc biệt “Chung một ngôi nhà – Atlas 54 dân tộc Việt Nam” do tác giả Võ Thị Mai Chi biên soạn, họa sĩ Hồ Quốc Cường minh họa. Cuốn sách mang đến cho độc giả cái nhìn sinh động về văn hóa và đời sống tinh thần phong phú của 54 dân tộc, đồng thời là hành trang tinh thần giúp thế hệ trẻ gìn giữ bản sắc, nuôi dưỡng tình yêu quê hương và tự tin hội nhập quốc tế.
  • [Infographic] Lộ trình của các khối diễu binh, diễu hành dịp Quốc khánh 2/9
    Sáng 2/9, tại Quảng trường Ba Đình lịch sử, (Hà Nội) sẽ long trọng diễn ra Lễ diễu binh, diễu hành kỷ niệm 80 năm Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, bắt đầu từ 6h30 và kết thúc lúc 10h. Dự kiến, sau khi đi qua lễ đài tại Quảng trường Ba Đình, các khối diễu binh, diễu hành sẽ chia làm 7 hướng, đi qua các tuyến phố trung tâm Thành phố Hà Nội.
Chợ phiên Thăng Long-Hà  Nội xưa và  nay
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO