Đủ tiêu chuẩn vẫn... bị loại
Sau một năm hợp nhất, UBND TP Hà Nội có Quyết định số 69/2009/QĐ-UBND để ban hà nh Quy chế phong tặng danh hiệu Nghệ nhân Hà Nội ngà nh thủ công mử¹ nghệ. Vử mặt tiêu chuẩn người được phong tặng danh hiệu Nghệ nhân Hà Nội phải đảm bảo các yêu cầu sau:
Chấp hà nh tốt chủ trương của Đảng, pháp luật của Nhà nước, có phẩm chất đạo đực, tận tụy với nghử...
Là thợ giửi được đồng nghiệp thừa nhận, có thâm niên trong nghử tối thiểu 10 năm, có trình độ kử¹ xảo điêu luyện, sáng tác thiết kế được ít nhất 5 mẫu sản phẩm mà người thợ bình thường không là m được. Trực tiếp là m ra ít nhất 10 sản phẩm có giá trị vử kinh tế, kử¹ thuật mử¹ thuật cao... các sản phẩm đạt giải thưởng tại các hội chợ triển lãm quốc gia hoặc quốc tế... Sản phẩm được chọn trưng bà y trong các bảo tà ng, công trình văn hóa, phục chế di tích lịch sử hoặc được chọn là m mẫu phục vụ công tác giảng dạy... Có thà nh tích trong việc gìn giữ phát triển nghử, tham gia đà o đạo cho tối thiểu 50 người...
Sau khi quy chế được ban hà nh, nhiửu người thợ ở khắp các là ng nghử thủ công mử¹ nghệ truyửn thống trên địa bà n Hà Nội đã nộp hồ sơ tham gia. Trải qua nhiửu vòng xét duyệt, tháng 8-2009, những người đạt yêu cầu sẽ được thẩm định lại một lần cuối tại chính cơ sở sản xuất của họ trước khi phong tặng danh hiệu. Tại buổi thẩm định, cả 7 ứng viên đửu nhận được những lời nhận xét, đánh giá hết sức tốt đẹp, thậm chí có người được đánh giá là thừa tiêu chuẩn. Tuy nhiên, cho đến khi bản danh sách được gửi lên UBNDTP đử nghị xét phong tặng danh hiệu đã không có tên của 7 ứng cử viên nà y.
à”ng Vũ Danh Phương - Phó Chủ tịch Hội Dát và ng bạc quử³ Kiêu Kị đã có kinh nghiệm là m nghử hơn 20 năm. Là ng Kiêu Kị cũng nức danh cả nước vử nghử dát và ng bạc phục vụ cho sơn thếp các công trình di tích lịch sử. Nếu nói vử nghử, anh là người duy nhất của là ng có thể dát thà nh công bạc ra tới 10cm2. ông Phương bùi ngùi: Tôi là một trong số những người bị loại. Nếu căn cứ trên tiêu chuẩn của thà nh phố đưa ra thì không hiểu tôi còn thiếu những gì? Tuổi nghử tôi có thừa, tay nghử thì tôi dám thi với bất kử³ nghệ nhân nà o, đóng góp cho xã hội và là ng nghử thì gấp 10 lần tiêu chuẩn. Sản phẩm của tôi thì đửn Mẫu - đửn Hùng hiện đang sử dụng. Hà ng năm, tôi đi dạy truyửn nghử cho hà ng trăm phạm nhân tại các trại giam. ấy thế mà ....
Bà Lê Diệu Hương - chủ cơ sở mử¹ nghệ Đông Sơn cũng nằm trong số những ứng viên bị loại. Lớn lên ở là ng đúc đồng Ngũ Xã - Hà Nội, bắt đầu theo nghử đúc đồng của cha ông từ năm 13 tuổi. Tay nghử được đánh giá là tuyệt vời, nhưng không hiểu sao vẫn bị gạt ra khửi danh sách dù nghử chạm khảm tam khí của chị được nhìn nhận là hội tụ tính truyửn thống, sự cầu kử³ và rất tinh xảo đặc biệt là trong những sản phẩm thủ công đòi hửi sự tỷ mẩn, cầu kử³ và kiên trì mới là m ra được.
Dát quử³ và ng là một trong những nghử độc nhất vô nhị tại Kiêu Kửµ
Khắt khe hay cảm tính?
Cho rằng, hội đồng xét duyệt đã có những nhận xét không khách quan và mang nặng cảm tính, các ứng viên đửu nhìn nhận: Nếu cứ theo quy chế của thà nh phố đưa ra thì chúng tôi đửu là những thợ giửi, lâu năm là m nghử, đã trực tiếp sản xuất ra rất nhiửu sản phẩm vử kinh tế, mử¹ thuật cao. Thậm chí có nhiửu giải thưởng tại các triển lãm trong nước và quốc tế. Nhiửu sản phẩm đang được trưng bà y tại các công trình văn hóa lớn.
Tuy nhiên, khi đánh giá một sản phẩm thủ công mử¹ nghệ mang tính chất là ng nghử truyửn thống, các thà nh viên hội đồng lại không có cách nhìn đúng đắn. Ví dụ khi đánh giá vử sản phẩm lọ gốm của tác giả Trần Việt Hùng, một thà nh viên của Hội đồng xét duyệt cho rằng: Các lỗ trống khoét cách điệu trên thân lọ thì phải khoét rộng hơn, to ra thì mới đảm bảo tính mử¹ thuật. Thế nhưng họ đâu biết, nếu là m như vậy thì khi đưa sản phẩm và o lò nung sẽ bị sập vỡ hoà n toà n vì không đảm bảo chỉ tiêu vử cơ, lý, hóa.
Thậm chí có người lại nhận được lời khuyên là nên đi học thêm nữa rồi hãy vử là m. Trong khi đó, đã gọi là là ng nghử truyửn thống thì chẳng có trường lớp nà o đà o tạo cả. Những bí quyết ở nghử nà y đại đa số là cha truyửn con nối (ví dụ như các bà i men cổ trong nghử gốm hay là m mà u giả cổ trong đúc chạm đồng).
à”ng Nguyễn Tấn Thỉnh là người khá nổi tiếng trong nghử đúc đồng, từng được phong nghệ nhân tiêu biểu của là ng nghử Việt Nam. Sản phẩm được chọn là sản phẩm tinh hoa của là ng nghử Việt Nam cũng bị đánh trượt. à”ng Thỉnh nói: Tôi có nhiửu sản phẩm, có sản phẩm lãnh đạo Đảng nhà nước đem đi tặng Tổng thống Nga, bức tranh tặng cho người nghèo thì họ lại nói rằng là thương mại, bộ tượng chùa Long Tiên, được Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch thẩm định và lập kỷ lục chỉ thi công trong 18 ngà y xong 18 pho dự định đưa và o sách thì cũng bị loại. Mình nghĩ nôm na hóa ra thế thì lãnh đạo Nhà nước chọn sai à ?. à”ng Thỉnh cũng nhận được lời khuyên là nên đi học thêm trong khi hiện ông đã 62 tuổi với tuổi nghử đã 41 năm. Điửu đặc biệt là lời khuyên lại đến khi ông đang là chủ nhiệm đử tà i soạn thảo khung cho chương trình dạy nghử đúc dát đồng mử¹ nghệ do Tổng cục Dạy nghử đặt hà ng.
Việc xét phong danh hiệu Nghệ nhân Hà Nội là chủ trương đúng đắn của thà nh phố nhằm ghi nhận, biểu dương, tôn vinh công lao đóng góp của những người thợ giửi đang cống hiến tà i năng, trí tuệ, sức lực cho việc khôi phục, giữ gìn và phát triển ngà nh thủ công mử¹ nghệ của Thủ đô. Vì thế, việc đánh giá, cân nhắc, thẩm định cần xem xét tới mọi khía cạnh khách quan và chủ quan của từng người. Được biết, tới đây Hội đồng xét duyệt sẽ tiếp tục bà n thảo lại vấn đử phong tặng danh hiệu nà y, An ninh Thủ đô truyửn tải tới bạn đọc sau khi nhận được những thông tin mới.
