Tục đánh hổ đêm hội Giã La làng, La Nội

24/05/2017 08:00

Đêm hội Giã La là đêm hội cuối cùng của hai làng La Nội, Ỷ La nay là làng La Cả (phường Dương Nội, quận Hà Đông TP. Hà Nội) được mở đại đám năm năm một lần từ ngày mồng sáu đến hết ngày 14 tháng giêng tại đình làng.

Đây là lễ hội tưởng niệm Lạc tướng Đương Cảnh Công thời vua Hùng thứ XVIII, có công diệt trừ hổ dữ để cứu dân làng trong vùng. Khi hóa, Ngài được tôn thờ làm Thành hoàng làng. Hội làng La Cả nổi tiếng từ xưa vì vào đêm giã hội có tục đánh hổ - dân gian gọi là đánh biệt, để tưởng nhớ chiến công xưa của đức Thành hoàng.

Đến nay tại quán còn lưu được bản “La Nội, Ỷ La nhị xã lưu truyền khu hổ lang tích” (Sự tích săn hổ, lưu truyền ở hai xã La Nội và Ỷ La), bằng chữ Nôm chép năm Long Đức thứ 3 (1754). Văn bản ghi rõ các nghi thức của cuộc săn hổ. Theo đó, chiều tối ngày 14, sau cuộc tế giã, một cánh rừng giả được dựng lên ở gian giữa, ngay dưới gầm ban thờ ở hậu cung để hổ dữ nấp trong đó. Người đóng vai hổ đội lốt “hổ lang vàng mép” thửa công phu như thật. Cùng ở trong rừng còn có bốn người đóng vai chim kêu, vượn hót, nai tác, gà gáy, làm cho khu rừng trở nên âm u, vang vọng như thật. Trước cửa rừng ở gian giữa, các quan viên mặc quần áo đen thắt lưng xanh, cầm côn sẵn sàng múa võ. Ở mép tiếp giáp gian giữa với hai gian bên có hai người cầm cờ đuôi nheo chỉ huy đoàn thợ săn. Lực lượng chính của đoàn thợ săn cầm đuốc, cầm giáo mác đứng chờ ở ngoài đại bái. Sát cửa rừng về hai phía có hai người xướng trò, bên trái là nam giới, bên phải là nữ giới. Trước cửa lớn gian giữa là nơi dành cho nhà trò múa hát. Dân làng đứng xem chật cứng trong đình và xung quanh đình trên đường hổ chạy.

Trình tự cuộc đánh hổ như sau: 

Màn thứ nhất: 

Hát chúc Thánh do các ca nữ giáo phường ca trù Đồng Trữ trình bày, tiếp theo là các điệu múa tiến lộc, múa lọ, múa trượng.

Màn thứ hai: 

Đèn nến trong đình phụt tắt chỉ còn ánh sáng ngoài sân đình hắt vào lờ mờ. Từ trong cánh rừng vang lên tiếng gà gáy chim kêu.

Bên nam dõng dạc xướng:

Ơi đồ lũ chúng ta

Đi săn đón đường

Đón thánh giá hoàn cung

Đón lấy quan cao lộc vị, về cho hai chạ

Đồ lũ chúng ta

Hãy vây tứ vi đình

Khứ hồi đình trung

Vừa dứt lời, đoàn săn với hàng chục cây đuốc thắp sáng từ nhà bái đường chạy ra sân, đến cổng đình rẽ về tay trái, vòng quanh đình một lượt theo chiều ngược kim đồng hồ. Đuốc rực cháy, tiếng hò reo, đoàn thợ săn lại vào nhà bái đường chờ lệnh.

Tiếp đó, bên nữ hỏi: 

Bên chú đi săn đến đâu? Có thấy chi chăng?

Bên nam đáp: 

Bên chú đi săn đến mả Thiền quan

Nào thấy chi đâu

Thấy một cái chim, là cái chim chích

Thấy một cái chích, là cái chích chim

Đón lấy quan cao lộc vị về cho hai chạ

Hà đường xa về, hà đường xa về!

Vừa dứt lời, từ trong rừng lại nổi lên tiếng chim thú… và đoàn thợ săn lại cầm đuốc, nổi trống mõ chạy quanh đình như trước rồi trở về đình.

Bên nữ hỏi:

Bên cháu đi săn ở đâu

Có thấy chi chăng?

Bên nam đáp:

Bên cháu đi săn đến mả Thiền quan

Nào thấy chi đâu

Thấy một cái ốc, là cái ốc bươu

Thấy một cái bươu, là cái bươu ốc

Đón lấy quan cao lộc vị về cho hai chạ

Hà đường xa về, hà đường xa về!

Tiếng muông thú lại nổi lên. Và đoàn thợ săn lại chạy vây quanh đình một vòng rồi quay về đình như trước.
Lần thứ ba, đến lượt bên nam hỏi:

Bên trường đi săn đến đâu?

Có thấy chi chăng?

Đáp rằng:

Bên trường đi săn đến mả Thiền quan

Nào thấy chi đâu

Thấy một cái hổ, hổ lang vàng mép.

Nó làm ủ ê, phiền não

Nó làm sầu ủ ruộng dâu

Giúp người dùng sức

Bắt cho kỳ được cái hổ lang vàng mép

Rước lấy quan cao lộc vị, về cho hai chạ

Hà đường xa ra về, hà đường xa ra về!

Màn thứ ba: Đả hổ lang (Đánh hổ)

Bên nam xướng:

Đồ lũ chúng ta

Nam thì cho mạnh, khí giới cho bền

Lưới thay ống nỏ

Bắt cho kỳ được cái hổ lang vàng mép

Lột da, lót ngai cho đức vua ngồi

Lấy nanh làm cán dao cho đức vua cầm

Lấy thịt nấu canh cho đức vua ăn

Lấy xương làm am sơn kiệu cho đức vua ngự

Đón lấy quan cao lộc vị, về cho hai chạ

Màn thứ tư: Uy hùng đả hổ (Oai hùng diệt hổ lang).

Sau lời xướng của người nam giới cầm trò “Bên chú đánh nhất cấp, bên cháu đánh nhất cấp, bên trường đánh nhất cấp” hổ dữ từ trong rừng lao ra. Các quan viên làm động tác đánh nhau với hổ. Tiếng chiêng, trống, mõ, tù và nổi lên dồn dập. Hổ dữ bị trọng thương, vọt khỏi cung ra ngoài. Đoàn săn đuổi theo. Tiếng hò reo vang dậy. Nhưng lần này, nó chạy đến “cống đá cửa đình” thì gục xuống. Theo lệ, người đóng vai hổ, trút bỏ lốt hổ, rồi chạy một mạch về nhà, không được ngoái đầu lại, lên giường nằm thở dốc, như vừa qua khỏi một cuộc vật lộn thực sự. Trong khi đó, mọi người dự hội thi nhau xô vào dẫm, giằng xé lốt hổ để biểu thị sự trừng phạt, đồng thời, lấy được một mảnh lốt để “làm khước”.

Sau hàng giờ diễn ra cảnh “đánh biệt” căng thẳng và hấp dẫn, đèn nến trong đình lại bừng sáng. Đoàn thợ săn trở vào cung dọn sạch cánh rừng, kết thúc lớp trò chính của đêm giã hội bằng các lời ca chúc Thánh, múa bông, mừng thắng lợi.

Đến 4 giờ sáng, đám rước về tới đình, cất long đình và kiệu Ông, hai kiệu Bà vào cung. Kết thúc kỳ hội mà chắc chắn, có một lần theo dõi trọn vẹn nó mọi người mới thấy được vì sao mà từ xưa tục đánh hổ hội Giã La đã nổi tiếng với câu ca lưu truyền trong vùng:

Bơi Đăm, rước Giá, hội Thầy

Vui thì vậy, chẳng tầy Giã La. 

Yên Giangsưu tầm
(Theo “Tục hay, lệ lạ Thăng Long – Hà Nội”, NXB Phụ nữ 2016)
(0) Bình luận
  • Phường Cửa Nam: Triển lãm ảnh mở ra không gian chiêm nghiệm về di sản, đẩy mạnh công nghiệp văn hóa
    Hướng tới Đại hội đại biểu Đảng bộ phường Cửa Nam lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 – 2030, sáng 26/7, UBND phường Cửa Nam (TP. Hà Nội) đã khai mạc triển lãm ảnh với chủ đề “Cửa Nam giao hòa: Cửa ngõ văn hóa kết nối di sản, đổi mới sáng tạo” tại khuôn viên Trường THCS Trưng Vương (26 phố Hàng Bài, phường Cửa Nam).
  • Đảng bộ, chính quyền, nhân dân phường Sơn Tây dâng hương viếng các anh hùng liệt sĩ
    Kỷ niệm 78 năm ngày Thương binh – Liệt sĩ (27/7/1947-27/7/2025), sáng 25/7, Đảng ủy - HĐND - UBND - Ủy ban MTTQ Việt Nam phường Sơn Tây (TP. Hà Nội) long trọng tổ chức Lễ dâng hương viếng các anh hùng liệt sĩ tại 3 khu Nghĩa trang liệt sĩ: Sơn Tây, Trung Hưng và Đường Lâm.
  • Phường Tùng Thiện trao Bằng “Tổ quốc ghi công”, làm “Mâm cơm tri ân” anh hùng liệt sỹ
    Kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh Liệt sĩ (27/7/1947 - 27/7/2025), ngày 23/7, Đảng ủy - HĐND - UBND - Ủy ban MTTQ Việt Nam phường Tùng Thiện (TP. Hà Nội) đã tổ chức Lễ công bố quyết định và trao Bằng “Tổ quốc ghi công” đối với liệt sỹ Lê Văn Minh. Đồng thời, Hội LHPN phường Tùng Thiện làm “Mâm cơm tri ân” tại gia đình bà Lê Thị Kết (vợ liệt sỹ Trương Văn Vị) để ghi nhớ sâu sắc sự hy sinh to lớn của các liệt sĩ đã đấu tranh, hy sinh trong sự nghiệp giải phóng dân tộc và bảo vệ Tổ quốc.
  • Ấn tượng triển lãm “Phát triển Hoàn Kiếm số - Văn minh, hiện đại, đậm đà bản sắc”
    Triển lãm “Phát triển Hoàn Kiếm số - Văn minh, hiện đại, đậm đà bản sắc” do Đảng ủy - HĐND - UBND - Ủy ban MTTQ Việt Nam phường Hoàn Kiếm (Hà Nội) tổ chức ngày 23/7 chào mừng Đại hội đại biểu Đảng bộ phường Hoàn Kiếm lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030. Triển lãm khẳng định phường Hoàn Kiếm đã tiên phong trong việc thực hiện các chủ trương, định hướng lớn của Đảng, đồng chí Tổng Bí thư và Thành ủy Hà Nội về đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, phát triển khoa học công nghệ để vững bước vào kỷ nguyên vươn mình.
  • Phường Sơn Tây tổ chức hoạt động tri ân các gia đình người có công dịp 27/7
    Nhân dịp kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh - Liệt sỹ (27/7/1947 – 27/7/ 2025), sáng ngày 21/7, Đảng ủy – HĐND – UBND - Ủy ban MTTQ phường Sơn Tây (TP. Hà Nội) đã tổ chức 3 đoàn đi thăm, tặng quà 16 gia đình chính sách, người có công tiêu biểu trên địa bàn.
  • Phường Tùng Thiện: Lan tỏa truyền thống “Uống nước nhớ nguồn”
    Nhân kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh - Liệt sĩ (27/7/1947 27/7/2025), Đảng ủy – HĐND – UBND - Ủy ban MTTQ Việt Nam phường Tùng Thiện (TP. Hà Nội) đã, đang tổ chức nhiều hoạt động ý nghĩa, tri ân người có công với cách mạng, các đối tượng chính sách, qua đó lan tỏa truyền thống “Uống nước nhớ nguồn” tốt đẹp của dân tộc Việt Nam.
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • Tái hiện nạn đói năm 1945 từ ký ức và tư liệu lịch sử
    Nạn đói năm 1945 - thảm họa từng khiến hơn hai triệu người Việt Nam thiệt mạng cho đến nay vẫn là một nỗi ám ảnh trong lịch sử của dân tộc ta. Cuốn sách “Sự thật về nạn đói năm 1945" (qua tư liệu và ký ức lịch sử)” của nhà sử học Nguyễn Quang Ân, do NXB Chính trị quốc gia Sự thật ấn hành đã tái hiện chân thực thảm họa ấy. Qua những tư liệu quý giá và lời kể từ nhân chứng lịch sử, tác phẩm khơi dậy ký ức bi thương, đồng thời soi sáng nguyên nhân lịch sử và hun đúc tinh thần yêu nước, ý chí độc lập dân tộc t
  • Phát huy truyền thống, xây dựng phường Ba Đình trở thành đầu tàu, kiểu mẫu của Thủ đô
    Sáng 29/7, Đảng bộ phường Ba Đình tổ chức Đại hội đại biểu lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030. Tổng Bí thư Tô Lâm gửi lẵng hoa chúc mừng Đại hội.
  • Cuộc phiêu lưu của chì gầy
    Tôi nằm vạ vật ở quầy bán văn phòng phẩm đã lâu mà chẳng cô cậu học sinh nào đoái hoài. Lớp bụi thời gian phủ lên thân thể gầy còm khiến tôi ngứa ngáy, khó chịu. Nhìn các bạn bút chì cùng trang lứa được đón về trong niềm hân hoan, tôi “gato” lắm. Nhiều lần tôi muốn nhào ra khỏi hộp hét lớn “bút chì gầy ở đây nè!” rồi lại thất vọng khi người ta chọn mấy chị bút máy xinh đẹp, anh bút xóa vạm vỡ hay các bạn bút bi sặc sỡ.
  • Hà Nội ra công văn yêu cầu phòng, chống bệnh sốt xuất huyết
    Phó Chủ tịch UBND Thành phố Vũ Thu Hà vừa ký ban hành Công văn số 4291/UBND-KGVX ngày 28/7/2025 về việc tăng cường công tác phòng, chống bệnh sốt xuất huyết.
  • Phát động Cuộc thi thiết kế mẫu sản phẩm thủ công mỹ nghệ năm 2025
    Cuộc thi là cơ hội vàng để các cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp và các nghệ nhân trên địa bàn thành phố thể hiện tài năng, đưa ra những ý tưởng đột phá cho các sản phẩm thủ công truyền thống.
Đừng bỏ lỡ
Tục đánh hổ đêm hội Giã La làng, La Nội
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO