Quán Hạ (huyện Quốc Oai)
Thôn Đồng Lư, xã Đồng Quang, huyện Quốc Oai, Hà Nội có hai di tích là quán Thượng và quán Hạ.
Quán Hạ ở ngay sườn phía tây của núi Đồng Lư, cảnh đẹp hữu tình, Nguyễn Du đi qua viết:
“Đường Đồng Lư ngoảnh hướng tây
Màu xanh đẹp bỗng toả ngay khắp người”.
Về núi Đồng Lư, nhà bác học Lê Quý Đôn viết: “Bên cạnh núi Đồng Lư là cư dân, có ngọn núi So và đất vàng. Núi Tiên Lữ là nơi tu hành Bồ tát của người chị ông Nguyễn Trực”.
Quán Hạ tựa lưng vào núi, phía trước mặt là một ao rộng, ở giữa có một quả gò nổi lên như viên ngọc. Ngày hội làng, tổ chức xới vật ở gò đất này.
Quán Hạ là công trình văn hoá truyền thống, có bố cục không gian mặt bằng kiến trúc kiểu chữ “nhị” bao gồm nhà Đại bái và một toà Hậu cung nằm song song với nhau. Mở đầu là hệ thống cổng cột trụ tường bao, cổng pháo kiểu nghi môn. Cột trụ cao, mặt cắt hình vuông, trên đỉnh có hai hoa dành, ô đèn lồng đắp tứ linh, phong cách nghệ thuật thời Nguyễn.
Tiếp sau sân gạch là nhà Đại bái gồm 5 gian xây gạch đầu hồi, hai phái tiền và hậu để trống thông thoáng với sân trước và sân sau. Kiến trúc phía trong làm theo kiểu chồng diêm 2 tầng 8 mái với những lá đao cong vút trong không gian. Trên nóc, đắp bờ đinh và con kìm, con xô, con sấu là khối tượng tròn, mái lợp ngói ri cổ. Kết cấu khung nhà bốn hàng chân cột gỗ với những bộ vì nóc đặt trên câu đầu làm theo hình thức chồng rường. Trên kiến trúc gỗ có những bức cốn đục chạm các đề tài: ngư long hý thuỷ, tứ linh (long, ly, quy, phượng). Ngoài nghệ thuật truyền thống ở đây còn các yếu tố trang trí dân gian: mai hoá rồng, các loài chim đang bay, hoặc nhảy múa... Đây là nghệ thuật điêu khắc thời Nguyễn.
Phía cuối là Hậu cung 3 gian 2 dĩ có chiều dài 8,50m, nền Hậu cung cao 9 bậc, thềm đá xanh xây kè vuông vức. Ngôi nhà được phân thành hai nấc, phía ngoài là Tiền tế, phía trong là Hậu cung nơi đặt long ngai, bài vị thờ Lý Nhã Lang một nhân vật lịch sử thời Lý Nam Đế được nhân dân suy tôn làm thần Thành hoàng.
Quán Hạ còn bảo tồn được một cuốn thần phả, 7 đạo sắc phong của các triều đại phong kiến Việt Nam phong cho thần Lý Nhã Lang, cùng nhiều đồ thờ tự khác.
Quán Hạ đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật năm 1996./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 01
