PGS.TS Phạm Quang Long: Phát triển văn hóa cần được quan tâm ngang bằng với phát triển kinh tế

KTĐT| 24/11/2021 06:41

Hội nghị Văn hóa toàn quốc năm 2021 được rất nhiều chuyên gia, văn nghệ sĩ trong cả nước quan tâm, kỳ vọng. Nhân dịp này, phóng viên đã có cuộc trao đổi với PGS.TS Phạm Quang Long - nguyên Phó Giám đốc Đại học quốc gia Hà Nội để nhìn thẳng nói thật về các vấn đề của văn hóa trước thềm diễn ra Hội nghị.

Văn hóa chưa bao giờ bị xem nhẹ
- Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định “văn hóa phải soi đường cho quốc dân đi”. Xin ông có thể cho biết trong suốt chiều dài lịch sử cách mạng Việt Nam, Đảng đã đặt vị thế của văn hóa trong sự phát triển chung như thế nào?Nói cho đúng với lịch sử thì từ khi mới thành lập Đảng đã chú ý tới vai trò của văn hóa trong cuộc cách mạng xã hội. Đề cương văn hóa Việt Nam năm 1943 được coi là tuyên ngôn đầu tiên về văn hóa của Đảng. Đó là tư tưởng về một nền văn hóa cứu quốc vì nó tập trung cho quá trình chuẩn bị cho cuộc cách mạng giành chính quyền về tay nhân dân. Và đến năm 1948 trong Hội nghị Văn hóa toàn quốc lần thứ 2 tinh thần ấy lại được cụ thể hơn trong Chủ nghĩa Mác và văn hóa Việt Nam do Tổng Bí thư Trường Chinh trình bầy. Tư tưởng văn hóa soi đường cho quốc dân đi được cụ thể hóa hơn trong những đường hướng về một nền văn hóa dân chủ nhân dân mà trong hoàn cảnh bấy giờ được xác định là văn hóa kháng chiến, kiến quốc (kháng chiến hóa hóa văn hóa và văn hóa hóa kháng chiến).
Rồi sau này, trong các kỳ đại hội, cương lĩnh xây dựng đất nước, các Nghị quyết chuyên đề của Trung ương, các bài viết của các lãnh tụ của Đảng vấn đề phát triển văn hóa, xây dựng con người luôn được đặt ra ở vị trí rất quan trọng, có thể nói là trung tâm của chiến lược cách mạng. Nó mang ý nghĩa mở đường, huy động được sức mạnh văn hóa của toàn dân vào cuộc đấu tranh bảo vệ Tổ quốc và xây dựng đất nước. Có thể nói chế độ đã tạo dựng được một nền tảng văn hóa yêu nước rất vững chắc mà tinh thần thà hy sinh tất cả chứ nhất định không chịu mất nước, nhất định không chịu làm nô lệ và không có gì quý hơn độc lập tự do là nền tảng. Đó là cốt cách và bản lĩnh dân tộc. Rồi sau này văn hóa được xác định là nhân tố nội sinh, là nền tảng tinh thần của xã hội và động lực cho sự phát triển cũng là những nhận thức mới. Gần đây nhất, trong đại hội XIII, văn hóa được gắn với mục tiêu đem lại hạnh phúc cho Nhân dân. Có thể thấy từ chỗ nhìn nhận văn hóa nghiêng về phía tư tưởng hệ, nhấn mạnh tính chất chính trị của văn hóa Đảng đã điều chỉnh nhận thức về phía bản chất của văn hóa như là nhân tố đem lại sự phát triển bền vững của một xã hội, cộng đồng, là mục tiêu của sự phát triển, đem lại sự hài hòa cho con người với môi trường, đem lại hạnh phúc cho con người. Chưa bao giờ vấn đề văn hóa và con người trong quan điểm của Đảng bị xem nhẹ nhưng trước đây do nhận thức chưa đầy đủ, do thực hiện chưa đồng bộ mà mục tiêu văn hóa và con người chưa phát triển như mong muốn.Nhận thức chưa đúng tầm- Việc đầu tư cho văn hóa ở từng giai đoạn đôi khi chưa có chiều sâu, văn hóa chưa được đánh giá ngang bằng với chính trị, kinh tế, xã hội. Theo ông lý do vì sao?- Tôi cho rằng có cả nguyên nhân về nhận thức lẫn đầu tư cho tổ chức thực hiện chưa đáp ứng được yêu cầu. Nhận thức về đối tượng quan trọng hàng đầu bởi có nhận thức đúng mới đánh giá đúng thực trạng, mới tìm ra được những câu trả lời đích đáng và tổ chức thực hiện đồng bộ các giải pháp để giải quyết vấn đề từ gốc chứ không phải chỉ là những điều chỉnh, sửa chữa không cơ bản. Chủ trương chung là đầu tư cho văn hóa phải ngang bằng với đầu tư cho kinh tế, xã hội nhưng chưa bao giờ có mức ngang bằng này cả. Ngang bằng về mức đầu tư chưa có đã đành mà đầu tư cho những chiến lược tổng thể, cho mục tiêu lâu dài và cả cho văn hóa thấm sâu vào từng chính sách kinh tế, xã hội, vào trong những mục tiêu cụ thể cũng chưa làm được. Tôi chỉ lấy một ví dụ nhỏ thế này thôi: Cả tổ chức Đảng lẫn chính quyền chưa đánh giá đúng vai trò của văn hóa trong phát triển nên thường đầu tư cho văn hóa thấp hơn nhiều so với kinh tế, nhiều chủ trương phát triển kinh tế không có chiều sâu văn hóa, không đặt ra mục tiêu văn hóa.
Hơn nữa nhiều cấp ủy và chính quyền coi văn hóa chỉ như một số hoạt động đơn giản gắn với giải trí, đến những hoạt động bề nổi mà chưa chú ý đến xây dựng những hệ giá trị gắn với những tiêu chí quan trọng bậc nhất về phát triển con người, còn lẫn lộn giá trị. Ví dụ trong lý thuyết đánh giá cao giá trị văn hóa nhưng thực tiễn lại coi trọng giá trị kinh tế, giá trị quyền lực, giá trị danh vọng… lớn hơn giá trị tinh thần, giá trị đạo đức, giá trị nhân văn. Thêm nữa cử nhiều “Tư lệnh văn hóa” ở các cấp không phải là những người có hiểu biết chuyên môn sâu về văn hóa khi cho rằng văn hóa ai cũng có thể làm được. Có thể nói những chiến lược lớn ấy vẫn cứ dang dở bởi trong thực tiễn thiếu những tư lệnh ngành đáp ứng được nhiệm vụ, các cấp có trách nhiệm không coi trọng việc thực hiện các nhiệm vụ xây dựng con người và phát triển văn hóa.Sự phát triển văn hóa chưa ngang tầm với phát triển kinh tế, chính trị, xã hội được lý giải là do lĩnh vực này chưa được quan tâm đầy đủ…
Theo ông, nếu không được đặt đúng vị thế, hệ lụy nào sẽ xảy ra cho sự phát triển của văn hóa nói riêng, và tương lai của đất nước nói chung?Hệ lụy không cần nhìn xa hơn mà cứ nhìn vào thực tế đã thấy. GS Phan Ngọc đã có nhận xét vui mà đúng là văn hóa Việt Nam cứ như cái xe đạp thời bao cấp. Phụ tùng là của mọi quốc gia, chắp vá thế nhưng nó vẫn chạy được. Về hệ thống là như thế con nhìn vào thực tiễn không ai cũng thấy lo lắng thực trạng hiện nay: Cái giả dối, loạn chuẩn mực giá trị và sự thiếu nhất trí, đồng lòng đang làm hỏng nền tảng tinh thần và đạo đức xã hội. Điều này cần phải coi như nguy cơ trước mắt và nguy cơ lâu dài. Chỉ thấy an ủi là có sự đan xen giữa cái tốt và xấu, được và hỏng. Mong rằng môi trường xã hội thay đổi để cái tử tế, cái tốt đẹp chiến thắng.
Cần khơi dậy khát vọng trong Nhân dânViệc “xây dựng nền văn hóa dân tộc lên một tầm cao mới” cần những điều kiện gì, thưa ông?Câu này cực khó vì Đảng và Nhà nước ta cũng đang đi tìm câu trả lời. Một câu hỏi đặt ra với tôi tại sao mọi văn kiện, phát biểu, mục tiêu nêu ra đều hướng tới cái tốt đẹp nhưng trong thực tiễn, sự xuống cấp của đạo đức xã hội, nhân cách con người, sự băng hoại của truyền thống văn hóa tốt đẹp cứ diễn ra ngày càng đậm hơn? Chúng ta sai ở chỗ nào? Chúng ta kém ở chỗ nào? Cần nhìn thẳng vào thực trạng bộ máy thể chế, chuẩn mực xã hội, hệ giá trị đang giữ vai trò điều tiết xã hội mà đánh giá.Theo ông, văn hóa sẽ có vai trò thế nào để thực hiện được khát vọng xây dựng đất nước phồn vinh, hiện thực hóa mục tiêu đến giữa thế kỷ XXI, nước ta trở thành nước phát triển theo định hướng Xã hội chủ nghĩa?Đảng ta đã xác định rất đúng vai trò và mục tiêu của văn hóa trong tương lai. Vấn đề lớn nhất và khó nhất là ở chỗ tổ chức thế nào để thực hiện được mục tiêu ấy? Đảng khơi dậy được khát vọng ấy trong Nhân dân thì mục tiêu này chắc chắn sẽ đạt được. Đảng xác định xây dựng văn hóa là nhiệm vụ lâu dài, của toàn dân trong đó đội ngũ văn nghệ sĩ và trí thức giữ vai trò nòng cốt. Đã nhìn thấy điều này rồi thì làm sao biến nó thành thực tiễn vì Đảng đang lãnh đạo tuyệt đối. Làm được điều đó thì đất nước sẽ phồn vinh và hùng cường.
(0) Bình luận
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • Ngoại giao trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc
    Đồng chí Lương Cường - Ủy viên Bộ Chính trị, Chủ tịch Nước Cộng hòa XHCN Việt Nam vừa có bài viết “Ngoại giao Việt Nam - 80 năm xây dựng, trưởng thành cùng đất nước” nhân Kỷ niệm 80 năm Ngày thành lập ngành ngoại giao (28/8/1945 – 28/8/2025). Tạp chí Người Hà Nội trân trọng trích đăng nội dung “Ngoại giao trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc” trong toàn văn bài viết của Chủ tịch nước Lương Cường.
  • “Công cuộc đổi mới, tư duy mới, thực tiễn mới”: Kiến giải sâu sắc nhiều vấn đề lý luận và thực tiễn
    Trước khi trở thành chính khách, tác giả Phạm Quang Nghị từng là chiến sĩ trực tiếp chiến đấu nơi chiến trường Nam Bộ, đồng thời ông còn là nhà báo, nhà văn, nhà nghiên cứu có tâm có tầm dành cả cuộc đời cống hiến cho sự nghiệp đấu tranh giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Những trải nghiệm thực tế sâu sắc cùng vốn sống phong phú đã hun đúc trong ông một tầm nhìn rộng mở và cả những trăn trở với thời cuộc.
  • Khắc họa non sông gấm vóc Việt Nam qua bản trường ca hội hoạ
    Với 63 tác phẩm nối dài thành một tổng thể hơn 300 mét, triển lãm “Chào Việt Nam – Quê hương tôi” của họa sĩ Ngô Bá Hoàng tại Bảo tàng Hà Nội được ví như một bản trường ca hội họa về đất nước và con người Việt Nam. Không chỉ mang đến cho công chúng một không gian nghệ thuật giàu cảm xúc, triển lãm còn khẳng định sức sống của hội họa hoành tráng trong việc chuyển tải tình yêu quê hương và niềm tự hào dân tộc.
  • Tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo công tác tổ chức Đại hội Đảng bộ các cấp tiến tới Đại hội lần thứ XIV của Đảng
    Thay mặt Bộ Chính trị, đồng chí Trần Cẩm Tú - Ủy viên Bộ Chính trị, Thường trực Ban Bí thư vừa ký ban hành “Kết luận của Bộ Chính trị, Ban Bí thư về tăng cường lãnh đạo, chỉ đạo công tác tổ chức đại hội đảng bộ các cấp tiến tới Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng” (Kết luận số 185-KL/TW).
  • Xã, phường của Hà Nội chủ động phòng bệnh Chikungunya theo nguyên tắc “4 tại chỗ”
    UBND Thành phố Hà Nội vừa có công văn yêu cầu các Sở, ban, ngành Thành phố, UBND các phường, xã tổ chức triển khai thực hiện nhiệm vụ tăng cường phòng, chống bệnh Chikungunya đảm bảo kịp thời, hiệu quả.
Đừng bỏ lỡ
  • Không khí Tháng Tám rực rỡ trên từng góc phố Tây Hồ
    Trong những ngày tháng Tám lịch sử, khi cả nước hướng về kỷ niệm 80 năm Quốc khánh 2/9, khắp các tuyến phố của Thủ đô Hà Nội đều rộn ràng sắc đỏ sao vàng. Tại phường Tây Hồ, những lá cờ Tổ quốc tung bay kiêu hãnh trên từng ngõ nhỏ, con hẻm, tạo nên bức tranh rực rỡ, chan chứa niềm tự hào dân tộc và tinh thần chuẩn bị cho ngày lễ trọng đại của đất nước.
  • Hà Nội miễn vé xe buýt và đường sắt đô thị dịp Quốc khánh 2/9
    UBND TP Hà Nội quyết định miễn tiền vé sử dụng các phương tiện vận tải hành khách công cộng có trợ giá, gồm xe buýt và đường sắt đô thị trong bốn ngày từ 30/8- 2/9/2025.
  • Khát vọng phát triển, xây dựng người Kim Liên thanh lịch, văn minh
    Đại hội đại biểu Đảng bộ phường Kim Liên lần thứ I, nhiệm kỳ 2025-2030 diễn ra ngày 22/8 với chủ đề “Phát huy truyền thống lịch sử, văn hóa, anh hùng, sức mạnh đại đoàn kết toàn dân; kỷ cương, sáng tạo, trách nhiệm".
  • Chương trình nghệ thuật đặc biệt “Hà Nội - Sáng mãi khát vọng Việt Nam”
    Chương trình là lời tri ân sâu sắc tới các thế hệ đi trước - những người đã hiến dâng tuổi trẻ và xương máu cho nền độc lập, tự do của Tổ quốc. Đồng thời, tôn vinh những thành tựu nổi bật, toàn diện và bền vững mà đất nước nói chung và Thủ đô Hà Nội nói riêng đã đạt được, đặc biệt sau 40 năm đổi mới.
  • "Nhà tôi có treo một lá cờ" - MV mới của Hà Anh Tuấn rợp sắc cờ đỏ, gợi niềm tự hào Việt Nam
    Ca khúc "Nhà tôi có treo một lá cờ" là bài hát trong MV mới của ca sĩ Hà Anh Tuấn. Ca khúc chứa chan tình yêu dành cho Quốc kỳ của người Việt Nam. Đồng thời là lời tri ân đến các thế hệ cha anh đã hy sinh vì độc lập, tự do; đồng thời gửi gắm thông điệp về niềm tự hào và trách nhiệm của thế hệ hôm nay trong hành trình dựng xây đất nước.
  • [Podcast] Cổng trại bảo an binh – Dấu ấn ngày toàn thắng
    Mùa thu năm 1945, Hà Nội rợp cờ đỏ sao vàng, khắp phố phường vạn người như một cùng cất tiếng hô vang “Độc lập – Tự do”, đánh dấu thắng lợi vĩ đại của Cách mạng tháng Tám. Trải qua tám thập kỷ, nhiều di tích từ mùa thu năm ấy vẫn còn hiện hữu giữa đời sống hôm nay, kể lại câu chuyện của một Thủ đô Anh hùng của đất nước Việt Nam anh hùng. Trong dòng chảy ấy, Cổng Trại Bảo An binh chính là dấu tích của cuộc Tổng khởi nghĩa Cách mạng tháng Tám năm 1945 - một sự kiện lịch sử trọng đại của đất nước.
  • "Hạt giống hạnh phúc" - Phim tài liệu đặc biệt về tình hữu nghị Việt Nam và Cuba phát sóng tối 2/9
    Bộ phim tài liệu với tên gọi "Hạt giống hạnh phúc" sẽ được phát sóng vào 20h10 tối 2-9-2025 trên kênh VTV1. Cùng thời điểm này, Truyền hình Quốc gia Cuba - Cubavisión cũng phát sóng bộ phim đặc biệt này, mở ra một dấu mốc hiếm có trong lịch sử hợp tác truyền hình giữa hai nước.
  • [Video] Triển lãm “Mùa Xuân độc lập”: Tôn vinh khát vọng tự do và hòa bình qua lăng kính hội họa
    Với phong cách kết hợp giữa chất liệu sơn mài truyền thống và tư duy tạo hình đương đại, các tác phẩm được trưng bày trong triển lãm “Mùa Xuân độc lập” tại Bảo tàng Hồ Chí Minh nhân kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng 8 thành công và 80 năm Quốc khánh 2/9, mỗi bức tranh của họa sỹ trẻ Chu Nhật Quang mang đến cảm nhận về chiều sâu thẩm mỹ mới mẻ, tôn vinh khát vọng độc lập, tự do và hòa bình của dân tộc Việt Nam.
  • Hà Nội rực rỡ cờ hoa – Tự hào 80 năm mùa Thu cách mạng
    Tháng Tám lịch sử lại về, mang theo ký ức hào hùng của dân tộc. Tròn 80 năm kể từ Cách mạng tháng Tám 1945, Hà Nội hôm nay khoác lên mình chiếc áo rực rỡ trong những ngày chuẩn bị cho Quốc khánh 2/9. Trên từng góc phố, nẻo đường, Thủ đô vừa cổ kính vừa hiện đại như sống lại khí thế mùa Thu cách mạng, đồng thời thể hiện khát vọng vươn lên của đất nước trong kỷ nguyên mới.
  • Kiện toàn Ban Chỉ đạo xây dựng, bảo tồn và phát huy giá trị khu di tích chùa Hương
    UBND Thành phố Hà Nội đã ban hành Quyết định số 4248/QĐ-UBND ngày 14/8/2025 về kiện toàn Ban Chỉ đạo xây dựng, hoàn thiện Đề án đổi mới mô hình tổ chức, phương thức quản lý, bảo tồn, phát huy giá trị khu di tích quốc gia đặc biệt lịch sử và danh lam thắng cảnh quần thể Hương Sơn (chùa Hương), thành phố Hà Nội.
PGS.TS Phạm Quang Long: Phát triển văn hóa cần được quan tâm ngang bằng với phát triển kinh tế
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO