Nhân rộng mô hình hỗ trợ nạn nhân bị mua bán tại cộng đồng

Ông Lê Đức Hiền, Phó Cục trưởng Cục PCTNXH báo cáo kết quả hỗ trợ nạn nhân bị mua bán trở về. Ảnh: Bộ LĐTB&XH

Trong hai ngày 6-7/7, tại Hà Nội, Cục Phòng, chống tệ nạn xã hội (Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội) đã tổ chức Hội nghị sơ kết 2 năm thực hiện Đề án tiếp nhận, xác minh, bảo vệ và hỗ trợ nạn nhân bị mua bán và nhân rộng mô hình hoạt động Đội công tác xã hội tình nguyện. 

Tiếp nhận, hỗ trợ gần 1000 nạn nhân

Theo ông Lê Đức Hiền, Phó Cục trưởng, Cục PCTNXH cho biết, thời gian qua, tình hình mua bán người tại Việt Nam diễn biến hết sức phức tạp với nhiều thủ đoạn tinh vi. Từ Tháng 11/2015 đến tháng 5/2018, toàn quốc đã phát hiện 885 vụ mua bán người với 1.158 đối tượng, 2.319 nạn nhân. Các đơn vị, cơ quan chức năng đã xác minh 1.117 trường hợp bị mua bán và đã tiếp nhận gần 1.000 nạn nhân.

Điển hình như tỉnh Quảng Ninh, đã tiếp nhận 228 nạn nhân (203 phụ nữ, 25 trẻ em), trong đó, có 07 nạn nhân là người Quảng Ninh, 221 nạn nhân là người ngoài tỉnh. Tỉnh Điện Biên tiếp nhận 131 nạn nhân, trong đó, năm 2016 có 68 nạn nhân, năm 2017 có 45 nạn nhân và 5 tháng đầu năm 2018 là 18 nạn nhân. Tỉnh Lai Châu là 54 nạn nhân, trong đó năm 2016 là 18 nạn nhân; năm 2017 là 12 nạn nhân và năm 2018, phòng Lao động-TBXH các huyện, thành phố phối hợp với các cơ quan chức năng tiếp nhận 12 nạn nhân trở về...

Đối tượng phạm tội mua bán người thường không có nghề nghiệp ổn định hoặc buôn bán tự do qua lại biên giới như chủ chứa mại dâm, môi giới mại dâm hoặc những người đã từng bị mua bán ra nước ngoài làm gái bán dâm.

Các đối tượng này thường lợi dụng các đường mòn biên giới, sự kém hiểu biết, hoàn cảnh gia đình, kinh tế khó khăn... và thông qua các trang mạng xã hội (Zalo, Facebook, Webchat...) hoặc những mối quan hệ sẵn có để tiếp cận, rủ rê, dụ dỗ, lôi kéo nạn nhân với lời hứa hẹn mua bán hàng hóa, thăm thân nhân, tham quan du lịch, chữa bệnh, và tìm giúp việc nhẹ nhàng, thu nhập cao để đưa người ra nước ngoài.

Nạn nhân bị bán thường là những phụ nữ, trẻ em vùng nông thôn, đặc biệt là vùng sâu, vùng xa, vùng giáp biên giới và đang trong độ tuổi kết hôn, không có việc làm ổn định. Nạn nhân bị bán với nhiều mục đích khác nhau như làm vợ hoặc làm con nuôi; bị bán vào các quán cà phê trá hình, các cơ sở kinh doanh dịch vụ dễ phát sinh tệ nạn xã hội; bị ép hoạt động mại dâm; cưỡng bức lao động; cho vay nặng lãi; đẻ thuê; bán nội tạng...

Hầu hết các nạn nhân bị mua bán trở về đều bị tổn thương nặng nề cả thể chất lẫn tinh thần. Sức khỏe giảm sút do bị ép buộc lao động quá sức, bị đánh đập, tra tấn, bị giam giữ, bị bóc lột tình dục, bị mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục và các bệnh xã hội khác. Không chỉ nạn nhân mà ngay cả gia đình, người thân cũng chịu nhiều hậu quả của tội phạm mua bán người.

Quang cảnh Hội nghị. Ảnh: Bộ LĐTB&XH

Hiệu quả mô hình hỗ trợ nạn nhân tại cộng đồng

Sau khi tiếp nhận, 100% nạn nhân đều được lực lượng chức năng như Công an, Bộ đội biên phòng, chính quyền địa phương cấp huyện, xã tổ chức gặp gỡ, tư vấn và thực hiện chế độ hỗ trợ để các nạn nhân ổn định tâm lý, sức khỏe và chuyển tuyến, tái hòa nhập cộng đồng theo quy định. Riêng nạn nhân là trẻ em, chính quyền địa phương hướng dẫn thủ tục làm giấy khai sinh cho các em.

Trong những năm qua, một số tỉnh, thành phố đã thành lập được các mô hình hỗ trợ nạn nhân với mục đích trợ giúp cho các đối tượng có nguy cơ bị mua bán và bị mua bán trở về, tiếp cận các dịch vụ nhu cầu thiết yếu như giáo dục kỹ năng sống, trợ giúp tâm lý, học văn hóa, học nghề, khám sức khỏe.

Điển hình như  tỉnh Lào Cai với mô hình “Nhà nhân ái”; tỉnh An Giang với mô hình “Ngôi nhà tình thương”. Các tỉnh Thanh Hóa, Bắc Giang, Tây Ninh, Thừa Thiên Huế, Quảng Bình với mô hình “Nhóm Tự lực”; tỉnh Nghệ An với chương trình “Phòng, chống mua bán người qua biên giới” tại một số huyện giáp ranh với đường biên giới...

Các mô hình hỗ trợ nạn nhân tại cộng đồng đã được các địa phương đánh giá cao về tính hiệu quả và thực tiễn. Sự thành công của các mô hình bước đầu đã giúp đỡ được những nạn nhân có hoàn cảnh khó khăn, được tiếp cận các dịch vụ hỗ trợ tái hòa nhập cộng đồng bền vững, tạo nguồn vốn sinh kế hiệu quả đem lại thu nhập, ổn định cuộc sống.

Ông Nguyễn Xuân Lập, Cục trưởng Cục PCTNXH phát biểu kết luận Hội nghị. Ảnh: Bộ LĐTB&XH

Tiếp tục triển khai, nhân rộng mô hình

Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Xuân Lập, Cục trưởng Cục PCTNXH, hiện nay tình hình tội phạm mua bán người tiếp tục có diễn biến phức tạp, với thủ đoạn hoạt động của tội phạm mua bán người ngày càng tinh vi, xảo quyệt, mang tính xuyên quốc gia với nhiều đường dây, băng nhóm có sự câu kết giữa các đối tượng cả trong và ngoài nước .

Vì vậy, nhiệm vụ phòng, chống mua bán người và hỗ trợ nạn nhân bị mua bán trở về trong thời gian tới là rất nặng nề. Các Bộ, ngành Trung ương cần tiếp tục nghiên cứu, rà soát, đánh giá thực trạng chính sách pháp luật về công tác hỗ trợ nạn nhân, từ đó đề xuất, sửa đổi, bổ sung chính sách cho phù hợp với yêu cầu của tình hình mới; Nghiên cứu, khảo sát, xây dựng định mức kinh tế kỹ thuật cho dịch vụ hỗ trợ phục hồi cho nạn nhân bị mua bán trở về;

Tổ chức các khóa tập huấn, hội thảo chia sẻ kinh nghiệm trong công tác hỗ trợ nạn nhân nhằm nâng cao năng lực cho cán bộ ngành Lao động- Thương binh và Xã hội và các cơ quan ban ngành liên quan để thực hiện tốt quy trình hỗ trợ nạn nhân và giúp họ hòa nhập cộng đồng;

Bên cạnh đó, tiếp tục xây dựng, thí điểm các mô hình hỗ trơ nạn nhân tại cộng đồng; đánh giá, rút kinh nghiệm và nhân rộng các mô hình thành công trong phạm vi toàn quốc; khuyến khích các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước tham gia vào công tác hỗ trợ nạn nhân; tổ chức kiểm tra, đánh giá việc thực hiện công tác hỗ trợ nạn nhân tại một số tỉnh, thành phố trọng điểm về mua bán người; nâng cấp trang thiết bị đảm bảo phục vụ công tác hỗ trợ nạn nhân tại các cơ sở bảo trợ xã hội, cơ sở hỗ trợ nạn nhân…

Hàng năm, các tỉnh, thành phố cần quan tâm, bố trí kinh phí trong ngân sách nhà nước cho công tác hỗ trợ nạn nhân bị mua bán; chỉ đạo các ban, ngành liên quan thực hiện lồng ghép công tác hỗ trợ nạn nhân với các chương trình kinh tế - xã hội khác của địa phương như xóa đói giảm nghèo, dạy nghề, tạo việc làm...;Huy động mọi nguồn lực trong công tác hỗ trợ, từng bước xã hội hóa, khuyến khích người dân và các tổ chức doanh nghiệp trên địa bàn cùng tham gia đóng góp trong việc hỗ trợ các nạn nhân trở về hòa nhập cộng đồng.

Đồng thời, Sở Lao động - Thương binh và Xã hội các tỉnh, thành phố trọng điểm về nạn mua bán người cần chủ động nghiên cứu, xây dựng mô hình hỗ trợ nạn nhân tại cộng đồng có hiệu quả, phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội và đặc điểm, tình hình địa phương.