Nhà thờ họ Nguyễn Thế (huyện Hoài Đức)
Nhà thờ họ Nguyễn Thế thuộc xã An Khánh, huyện Hoài Đức, Hà Nội.
Danh y Nguyễn Gia Phan có tên là Nguyễn Thế Lịch, được thờ trong nhà thờ họ Nguyễn Thế, chi Bính (chi 3) ở thôn An Thọ, xã An Khánh, huyện Hoài Đức. Trước đây, làng An Thọ còn gọi là làng Sống, thuộc tổng Yên Lũng, huyện Từ Liêm, phủ Hoài Đức, trấn Sơn Tây.
Nhà thờ ở giữa làng, xung quanh có tường bao với cổng vào bề thế. Nhà thờ có bố cục mặt bằng theo kiểu chữ “môn” gồm nhà thờ, nhà khách, và nhà thờ gia đình chi Bính; cả 3 dãy nhà này gồm 5 gian.
Trước nhà thờ xây 2 trụ biểu hoa cao ngang tầm mái nhà, để trụ thắt cổ bồng, đầu trụ làm hộp đèn lồng, trên đắp tứ linh.
Nhà thờ có chiều dài 13,5m, rộng 6,8m. Các bộ vì làm theo kiểu “chồng rường”, các con rường, xà, bẩy trang trí mây và lá lật. Phía trước là hệ thống cửa bức bàn làm kiểu thượng song hạ bản.
Trong nhà thờ, tại gian giữa có khám thờ, hương án và nhiều đồ tế khí khác. Bộ long ngai bài vị đặt trên khám, có ghi chữ Hán duệ hiệu cụ tổ được thờ là: Cao cao tổ thúc khảo, cố Lê triều Tiến, Đông các Đại học sĩ, Lại bộ Thượng thư Nguyễn Gia Phan thần vị.
Cũng tại nhà thờ, tại gian bên có một ban thờ Phật, trên có bài trí tượng A Di Đà đứng trên đài sen trong tư thế thuyết pháp...
Nhà khách 5 gian, có 3 gian dành làm nơi tiếp khách, trên trang trí cuốn thư, hoành phi và các đôi câu đối của con cháu ca ngợi tổ tiên.
Cụ Nguyễn Thế Lịch sinh năm 1748 và mất năm 1817, là con của Xương thọ hầu Nguyễn Thế Xưng và là cháu của Thiếu khám Quận công Nguyễn Thế Khoan, 3 đời nối nghiệp làm quan và làm thuốc. Nguyễn Thế Lịch đỗ Tiến sĩ năm 1775, làm quan đến Bồi tụng kiêm Thái y. Viện triều Lê, sau làm quan Thượng thư bộ Lại, kiêm Thái y viện triều Tây Sơn. Ông vốn là người thông thạo nghề y, vào những năm ở đạo Sơn Tây, nơi ông đang trị nhậm có nhiều bệnh dịch, ông đã điều chế thuốc cứu dân, dập tắt bệnh dịch. Ông viết nhiều sách về y học lý thuyết và y học thực hành, nhất là phụ khoa và nhi khoa, có sách dùng trong cung và có sách được phổ cập trong dân. Dưới thời Nguyễn, ông từ chối làm quan, ở nhà chữa bệnh cứu người và nghiên cứu y học...
Nhà thờ họ Nguyễn Thế đã được Bộ Văn hoá và Thông tin xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật năm 1996./.
Theo Hà Nội Danh thắng và Di tích tập 01
