Ngô Sĩ Liên - Sử­ gia danh tiếng của nước Đại Việt

PTTH Hà Nội| 12/07/2010 08:57

(NHN) Ngô Sĩ Liên, người là ng Ngọc Giả xã Ngọc Hòa, huyện Chương Mĩ, Hà  Tây (nay thuộc Hà  Nội). Là  một sử­ gia nổi tiếng đương thời nhưng cho tới nay, cuộc đời của ông cũng chỉ được biết đến với và i điửu sơ lược.

à”ng thi đỗ Tiến sĩ năm 1442, là m quan trải các triửu Lê Thái Tông (1433-1442), Lê Nhân Tông (1442-1459), Lê  Thánh Tông (1460-1497).

Huấn đạo họ Bùi soạn và o năm Tự Аức thứ 14 (1861), có ghi vử hà nh trạng sự nghiệp của ông như sau: Ngô tiên sinh Sĩ Liên là  người thôn Ngọc Giả, xã Chúc Lý, huyện Chương Аức. Аời Lê Thái Tông, niên hiệu Аại Bảo năm thứ 3 (1442) đỗ Tam giáp đồng Tiến sĩ xuất thân cùng bảng với Trạng nguyên Nguyễn Trực ở Bối Khê, Thanh Oai.

Аời vua Thánh Tông niên hiệu Hồng Аức thứ 10 (1479) với tư cách là  Lễ bộ Hữu thị lang Triêu liệt đại phu kiêm Quốc Tử­ Giám tư nghiệp, kiêm Sử­ quán Tu soan , à”ng biên soạn cuốn Аại Việt Sử­ ký toà n thư, cuốn sách nà y khảo xét, đính chính lại hai sách Аại Việt Sử­ ký toà n thư  cuả Lê Văn Hưu và  Đại Việt Sử­ ký toà n thư của Phan Phù Tiên, thêm và o Ngoại kỷ tất cả là  15 quyển. Ngô Sĩ Liên một mặt đánh giá cao những nhà  sử­ học tiửn bối: Văn Hưu là  đại thủ bút đời Trần, Phu Tiên là  bậc cố lão của thánh triửu ta, đửu vâng chiếu biên soạn lịch sử­ nước ta, tìm thêm các sách vở còn sót lại, gom hợp thà nh sách để cho người xem đời sau không có gì phải tiếc nữa là  được. Mặt khác, ông cũng nêu lên những nhược điểm của hai bộ quốc sử­ đó là : Ghi chép có chỗ chưa đủ, nghĩa lệ còn có chỗ chưa đáng, văn tự còn có chỗ chưa ổn, người đọc không khửi còn có chỗ chưa vừa ý....

Người xưa nói rằng: Người là m sử­ cần có ba sở trường là  tà i năng, học vấn và  kiến thức thì tiên sinh Ngô Sĩ Liên kiêm gồm cả ba. Là  người từng tham gia khởi nghĩa Lam Sơn, hiểu được sự tà n phá của giặc Minh già y xéo nửn văn hóa dân tộc, nên và o năm Hồng Аức thứ 10 (1479), trong biểu dâng sách Аại Việt Sử­ ký toà n thư, Ngô Sĩ Liên có nhắc đến cảnh tượng quân Minh triệt phá nửn văn hóa Аại Việt mà  ông tận mắt chứng kiến cũng như ý đồ ông muốn là m lại một bộ quốc sử­: Quân thù đến xâm chiếm, giáo mác đầy đường, đâu chẳng là  giặc Minh cuồng bạo, sách vở cả nước đửu trở thà nh một đống tro tà n....

Ngô Sĩ Liên - Sử­ gia danh tiếng của nước Đại Việt

Hay những lời tâu tâm huyết của ông vử nửn văn hóa dân tộc: Thần khi mới sung và o sử­ quán được dự và o hà ng nhúng bút lông. Bỗng gặp họa trong nhà , chưa thấy sách trọn bộ. Tự nghĩ chí xưa chưa được thửa, bèn tìm các thuyết xưa để sử­a chữa thêm.... Phương thức viết sử­ của ông, phần biên niên thì theo khuôn phép của Kinh Xuân Thu (sử­ nước Lỗ) của Khổng Tử­ bên Trung Hoa, phần kỷ sử­ thì bắt chước lối viết Sử­ ký của Tư Mã Thiên.

Tà i viết sử­ của ông được đánh giá là : ghi chép đầy đủ, nghĩa lý thích đáng, chữ nghĩa chắc chắn, cùng với sự khuyến khích răn đe công luận, các việc có quan hệ vử sau thì không phải điửu hai vị đại Nho Lê Văn Hưu và  Phan Phu Tiên có thể   theo kịp mà  các nhà  là m sử­ đời sau đửu phải noi theo. Аại Việt Sử­ ký toà n thư nổi bật lên một giá trị lớn lao, đó là  niửm tự hà o dân tộc, là  tinh thần yêu nước và  ý thức trách nhiệm sâu sắc với độc lập chủ quyửn đất nước của các tác giả bộ quốc sử­. Những nhận định của Ngô Sĩ Liên trong bộ sử­ thể hiện niửm tự hà o đối với lịch sử­ dân tộc: Nước Аại Việt ở phía nam Ngũ Lĩnh, thế là  trời đã phân chia giới hạn Nam “ Bắc. Thủy tổ của ta là  dòng dõi họ Thần Nông, thế là  trời đã sinh ra thân chúa, có thể cùng với Bắc triửu mỗi bên là m đế một phương.

Một điểm nổi bật trong cách viết sử­ của Ngô Sĩ Liên là  ông là  nhà  sử­ học đầu tiên đã dựa và o truyửn thuyết và  dã sử­, đưa thời đại mở nước từ thời Kinh Dương Vương, qua Hùng Vương, An Dương Vương và o bộ chính sử­ của dân tộc. Tính chất huyửn thoại của tư liệu cùng với trình độ và  phương pháp đương thời không khửi là m cho các tác giả nử­a tin nử­a ngử, vừa khẳng định vừa băn khoăn vử thời kử³ lịch sử­ quá xa xưa nà y.

Nhưng rõ rà ng đó là  một việc là m có ý nghĩa, nêu cao lịch sử­ lâu đời của đất nước, biểu hiện lòng tự tôn dân tộc. Phần bình luận vử các nhân vật lịch sử­, ngòi bút của Ngô Sĩ Liên cũng thể hiện được độ sắc nét cao: Họ Trưng giận thái thú nhà  Hán bạo ngược, vung tay hô một tiếng mà  quốc thống nước ta cơ hồ được khôi phục, khí khái anh hùng há chỉ lúc sống dựng nước xưng vương, mà  sau khi chết còn có thể chống ngăn tai họa: Phà m gặp những việc tai ương hạn lụt, đến cầu đảo không việc gì là  không linh ứng. Cả bà  Trưng em cũng thế. Vì là  đà n bà  mà  có đức hạnh kẻ sĩ, cái khí hùng dũng trong khoảng trời đất không vì thân chết mà  kém đi. Bọn đại trượng phu há chẳng nên nuôi lấy cái khí phách cương trực chính đại ấy ư? Thẳng thắn bình luận, công tội phân minh, ông bình vử vua Lý Thái Tông rằng: Sử­ khen vua là  người nhân triết thông tuệ, có đại lược văn võ, lục nghệ không nghử gì không tinh tường.

Vì có tà i đức ấy, nên có thể là m mọi việc, song câu nệ vử lễ yến hưởng vua tôi, đương lúc đau thương mà  cũng vui chơi, khiến cho đạo chỉ hiếu có thiếu xót. Mê hoặc bởi cái thuyết từ ái của Phật mà  tha tội cho bử tôi phản nghịch thì lòng nhân ấy thà nh ra nhu nhược, đó là  chỗ kém... Các nhà  nghiên cứu sau nà y nhận định rằng, Аại Việt Sử­ ký toà n thư dù có những hạn chế và  sai sót nhất định, nhưng với những giá trị lớn vử lịch sử­, vử tư liệu và  những tư tưởng của nó, là  một di sản quý giá của nửn văn hóa dân tộc.

Tấm bia dựng ở đửn thử Ngô Sĩ Liên ghi rằng: Khi Ngô Sĩ Liên già  vử hưu, hưởng thọ chín mươi chín tuổi nhưng không nói sinh năm nà o, mất năm nà o. Sau, người trong thôn lập đửn thử ở phía Tây trên núi Tích Hửa. Người trong xã cũng lập đửn thử hà ng năm cúng tế và o mùa xuân, thu và o ngà y 20 tháng tám âm lịch.

Với nước Аại Việt nói chung và  với những người dân vùng ven đô nói riêng, Ngô Sĩ Liên mãi mãi là  một Sử­ gia vĩ đại, có công lớn với lịch sử­ văn hóa dân tộc.

(0) Bình luận
Nổi bật Tạp chí Người Hà Nội
  • Thành tựu nổi bật của đất nước sau 80 năm xây dựng, bảo vệ và phát triển (Bài 4)
    Sau 80 năm kể từ Cách mạng Tháng Tám thành công, nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (nay là Nước Cộng hòa XHCN Việt Nam) được khai sinh, hệ thống chính sách xã hội được xây dựng và ngày càng hoàn thiện; độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc được bảo vệ vững chắc; an ninh quốc gia, ổn định chính trị - xã hội, trật tự an toàn xã hội và môi trường hòa bình được giữ vững để tập trung xây dựng và phát triển đất nước.
  • Thành tựu nổi bật của đất nước sau 80 năm xây dựng, bảo vệ và phát triển (Bài 3)
    Giai đoạn 1945 - 1954 là thời kỳ đầu tiên xây dựng nền kinh tế mới ở Việt Nam, đồng thời cũng là một trong những giai đoạn gian khổ nhất trong lịch sử phát triển đất nước. Trong bối cảnh vừa giành được chính quyền, lại phải bước vào cuộc kháng chiến trường kỳ chống thực dân Pháp, nhiệm vụ xây dựng và cải tạo nền kinh tế được triển khai trong điều kiện hết sức khó khăn.
  • Thành tựu nổi bật của đất nước sau 80 năm xây dựng, bảo vệ và phát triển (Bài 2)
    Cách mạng Tháng Tám năm 1945 giành thắng lợi đã mở ra bước ngoặt vĩ đại trong lịch sử dân tộc Việt Nam. Sự kiện ngày 2/9/1945 với sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, đã chấm dứt chế độ phong kiến, kết thúc hơn 80 năm bị đô hộ. Từ đây, Việt Nam là quốc gia có chế độ chính trị độc lập, có chủ quyền lãnh thổ và tự quyết định con đường phát triển của mình.
  • “Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9: Giá trị thời đại và sức sống trường tồn”
    “Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2-9: Giá trị thời đại và sức sống trường tồn” là Hội thảo khoa học nằm trong khuôn khổ các hoạt động kỷ niệm các ngày lễ lớn và sự kiện lịch sử quan trọng trong ba năm 2023 - 2025, nhân dịp kỷ niệm lần thứ 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2-9.
  • Đưa Yên Lãng thành vùng phát triển năng động phía Bắc Thủ đô
    Sáng 14/8, Đảng bộ xã Yên Lãng (TP. Hà Nội) long trọng tổ chức Đại hội đại biểu lần thứ I, nhiệm kỳ 2025 – 2030 với quyết tâm huy động mọi nguồn lực sớm đưa Yên Lãng trở thành vùng phát triển năng động phía Bắc Thủ đô.
Đừng bỏ lỡ
Ngô Sĩ Liên - Sử­ gia danh tiếng của nước Đại Việt
POWERED BY ONECMS - A PRODUCT OF NEKO