Nghệ sĩ Hữu Cấy, người đã ba lần được Bác Hồ chọn ảnh hoa hồng, để là m thiếp chúc tết, cho tôi xem bức ảnh ông chụp đúng và o buổi chiửu nhân dân là m lễ thượng cử, ngà y giải phóng thủ đô, 10-10-1954.
Dường như mỗi bậc gạch đửu như gợi nhớ một thuở bi hùng của lịch sử ông cha trong thời kử³ chống giặc Pháp xâm lược. Đó là danh tướng Nguyễn Tri Phương, cùng con trai là phò mã Nguyễn Lâm hy sinh cho đất nước. Sau khi con trai chết, ông đã tuyệt thực cho đến hơi thở cuối cùng để tử khí tiết anh hùng cho việc nghĩa. Ấy là câu chuyện của những tháng cuối năm 1873, khi giặc Pháp đánh chiếm thà nh Thăng Long lần thứ nhất.
Cột cử Hà Nội
Bước lên bậc thứ 54, luồng gió mùa thu cà ng mạnh ở trên độ cao gần 60m, tính từ chân đà i kử³, có một thứ ánh sáng kử³ lạ trà n và o, và ng như dà i lụa và huyửn ảo. Ngọn cử bay phần phật như reo ca trong gió lộng. ành sao và ng bỗng trở nên lung linh lạ thường, mắt của người già rớm lệ. Nghệ sĩ nhiếp ảnh Hữu Cấy hồi tưởng mọi chuyện khi nhìn hướng vử thà nh cửa Bắc. Có lẽ đó là câu chuyện bi hùng của Tổng trấn Hoà ng Diệu, đã tuẫn tiết, khi Pháp đánh chiếm Hà Thà nh, lần thứ hai, và o năm 1882. Đó là hà nh động hy sinh tử rõ sự bất khuất của dân tộc, không bao giử chịu đầu hà ng kẻ thù xâm lược. Gió ở đây, trên đỉnh cột cử như đang ngân vang giai điệu của bản trường ca bất tử. Nắng ở trên cao ẩn chứa, và gìn giữ những ánh sắc của hùng khí, xả thân vì tổ quốc ngà n năm.
Hướng vử sân vận động Cột Cử, nơi đây đã diễn ra lễ chà o cử mừng ngà y giải phóng thủ đô. Dường như toà n dân Hà Nội dồn vử cả đây, trước đoà n quân anh hùng trở vử, dà n hà ng đứng trên sân vận động, để chà o mừng ngà y chiến thắng. Trong Lời kêu gọi của Chủ tịch Hồ Chí Minh gửi đồng bà o thủ đô: Chính phủ lại trở vử Thủ đô với đồng bà o. Muôn dặm một nhà , lòng vui mừng khôn xiết kể
Quang cảnh lúc ấy thật đúng với câu thơ cổ viết vử kử³ đà i Hà Nội: Trong sáng muôn nơi dồn cả lại / Trung tâm thiên hạ đẹp biết bao!
Hình tượng Cột cử Hà Nội không chỉ hiện diện trong nhiếp ảnh, mà còn cả trong thơ ca, hội hoạ và âm nhạc. Cột cử Hà Nội được lấy là m biểu tượng thiết kế trong một số giấy bạc đầu tiên của nước ta, như các tử tiửn mệnh giá năm hà o, một đồng, năm đồng, hồi năm 1985. Trước đó 5 năm, hình ảnh cột cử đã được xuất hiện trên buổi phát sóng đầu tiên của Đà i Truyửn hình Việt Nam.
Tôi và nghệ sĩ lão thà nh Hữu Cấy quay xuống và dừng lại ở tầng ba, đúng cửa hướng đông, với hai chữ Nghênh húc, với nghĩa đón ánh nắng ban mai. Đứng ở đây, quả là mới thấy ánh nắng Hà Nội dịu dà ng và o mùa thu. Không chói chang. Không ẩm ướt. Mà hanh hao cùng là n gió heo may gợi nhớ. Nhớ những gì mà lịch sử đã được ghi dấu nơi nà y.
Và mới đây để có những món quà chà o mừng ngà y đại lễ ngà n năm Thăng Long-Hà Nội, các hoạ sĩ đã hoà n thà nh 20 bộ tem mẫu vử Hà Nội. Trong đó bộ tem số 1 có hình ảnh Cột cử Hà Nội và Hoà ng thà nh Thăng Long. Trước đây đã có những con tem vẽ hình Cột cử Hà Nội, trên mặt trống đồng với hình nửn mà u đử, được phát hà nh với giá 4 xu. Nhưng lần nà y 20 bộ tem Hà Nội tạo nên sắc thái mới, phong phú vử quá trình phát triển đời sống của người dân Hà Nội bên cạnh biểu tượng Cột cử có dấu tích điển hình vử lịch sử và kiến trúc lâu đời của ông cha ta.
Tôi đang mải mê trong suy tư, thì nghệ sĩ Hữu Cấy gọi lại cho tôi xem bức ảnh mới nhất ông vừa chụp tư vòm cửa phía Tây, được khắc ghi hai chữ Hồi quang, nghĩa là ánh sáng phản chiếu. Tôi trầm trồ ngắm nhìn những ngôi nhà lô nhô qua tán cây xanh. Xa xa là hình ảnh lăng Bác trầm mặc ấm áp với lá cử bay trước thảm cử xanh mướt mà u sắc của mùa thu. Nhìn những cậu bé đang trượt Pa tanh trên sà n đá bên công viên Lê Nin. Lúc nà y nghệ sĩ Hữu Cấy trở nên nhanh nhẹn lạ thường. à”ng chụp liên tục, dường như nếu không sẽ thấy tiếc nuối, bởi những gì đang diễn ra trên đường phố, thật đáng yêu là m sao. Những cô gái rảo bước trên đường. Và có chà ng trai cầm tay bạn gái đang thầm thì trò chuyện bên vườn hoa cúc và ng.
Nghệ sĩ Hữu Cấy còn cho tôi hay rằng, có hai cha con một gia đình người Hà Nội đang âm thầm sưu tầm và hoà n chỉnh một bộ ảnh vử Hà Nội xưa, trong đó không thể thiếu được những bức vử hình ảnh Cột cử. Đó là câu chuyện của kiến trúc sư trẻ Đoà n Bắc, cùng người cha của anh là nhà giáo Đoà n Thịnh, đã hà ng chục năm kiếm tìm. Hiện hai cha con ông có tới 3000 bức ảnh vử Hà Nội cũ, xưa nay hiếm. Hai người định tổ chức một triển lãm để công bố bộ sưu tập Ký ức Hà Nội xưa tại TP HCM và Hà Nội và o đúng dịp Đại lễ 1000 năm, sau đó tặng cho Bảo tà ng Hà Nội.
Tôi chợt nhớ và đem câu chuyện có người mới đây đử xuất việc lấy vị trí Cột cử Hà Nội là m mốc cho cây số không (Km0) của Hà Nội, bà n với nghệ sĩ Hữu Cấy, thì ông nói: Có lý, bởi lẽ các di tích còn lại hiện nay nằm trên trục chính tâm, trục thần đạo của thà nh cổ, kể từ Nam lên Bắc. Mà cột cử là điểm trung tâm của thà nh phố.
à”ng giải thích thêm: Nếu xem bản đồ cũ, ta thấy cột cử Hà Nội chính là tâm điểm của Hà Nội. Dường như, tất cả các con đường đửu hướng vử Cột cử. Còn biểu tượng ngôi sao năm cánh là trung tâm thủ đô cũng chính là điểm cột cử vậy
Đây chỉ là một trong những ý kiến đử xuất những điửu còn thiếu, ngoà i những chuyện lớn lao như quy hoạch đô thị, giao thông vận tải, và đời sống dân sinh.
Đồng hồ đếm ngược đang lùi vử con số ngà y 10-10-2010. Ở nơi đây, ngọn cử luôn luôn vẫy chà o những người con muôn nơi của tổ quốc hội tụ mừng đại lễ ngà n năm. Nghệ sĩ Hữu Cấy nắm tay tôi bước xuống chân Cột cử với bao hình ảnh và âm thanh vọng vử, qua 54 bậc ký ức. Chúng tôi cùng ngước lên cao. Ngọn cử vẫn tung bay trước gió. Bầu trời thu mỗi lúc một trong xanh hơn. Nắng lung linh như được dát và ng trong câu chuyện cổ kể mãi không hết lời...
.png "Quỹ Thiện tâm đón nhận Huân chương Lao động hạng nhất của Chủ tịch nước")
.jpg "Phố Hàng Mã rợp sắc cờ Tổ quốc chào mừng Quốc Khánh 2/9")
