Lời giải bà i toán phim lịch sử Việt?

Lý do muôn đời được đưa ra là thiếu kinh phí. Tuy nhiên bà i toán kinh phí chỉ là phần nhử trong hà ng loạt những vấn đử chưa có lời giải đáp.

1. Có thể nói là m phim lịch sử cổ trang là thách thức lớn nhất trong điện ảnh - ngay cả đối với Hollywood - vì phải tái tạo lại tất cả những gì đã từng hiện hữu trong quá khứ. Bối cảnh lịch sử cà ng xa hiện tại bao nhiêu, sự phức tạp cà ng tăng lên bấy nhiêu.

So với nhiửu nước trong khu vực, điện ảnh Việt Nam có lịch sử đáng tự hà o khi bộ phim đầu tiên (Kim Vân Kiửu) được sản xuất từ năm 1923. Từ năm 1925 đã xuất hiện những hãng phim Việt Nam, có những bộ phim Việt Nam hợp tác với nước ngoà i. Vậy nhưng suốt một thời gian dà i điện ảnh Việt Nam không tồn tại khái niệm phim trường (nội cảnh lẫn ngoại cảnh) - mà đối với phim lịch sử cổ trang, phim trường là yếu tố quan trọng hà ng đầu!

Diễn viên Phan Hòa trong vai Thái hậu Dương Vân Nga trong phim Lý Công Uẩn - Đường tới thà nh Thăng Long

Nay nói tới xây dựng phim trường (đúng nghĩa chứ không phải là khu nhà kho hay bãi đất trống dựng và i bối cảnh sơ sà i mà lâu lâu báo chí vẫn giới thiệu là phim trường A., phim trường B. của hãng X., Y.,...) hiện tại là một việc quá sức đối với các hãng phim tư nhân bởi việc nà y rất tốn kém. Vì vậy, giử đây nói đến là m phim lịch sử hầu như ai cũng nghĩ đến phương án sang Trung Quốc quay nhằm tận dụng hệ thống trường quay có sẵn của họ.

Tuy nhiên, trên thực tế, với trường quay có sẵn nà y, đội ngũ thiết kế Việt Nam phải thay đổi khá nhiửu từ chi tiết hoa văn đến cấu trúc của các kiến trúc khác triửu đại - việc nà y mất khá nhiửu thời gian và tốn kém. Thêm nữa, đường sá, chợ búa, nhà cửa, đửn đà i, dinh thự thà nh quách Việt Nam xưa diện tích nhử hẹp chứ không vĩ đại hoà nh tráng như của Trung Quốc. Đó là chưa kể việc huy động diễn viên quần chúng sẽ vô cùng khó khăn, vì dung mạo của người Việt khác người Trung Quốc. Thiết kế trang phục là câu chuyện thứ hai, điửu cực kử³ quan trọng trong phim lịch sử.

Trang phục giúp khán giả hiểu được văn hóa và triửu đại của người xưa. Thường những phim cổ trang của thế giới, họ phải tìm tòi trong tư liệu sách vở, hoặc đến các bảo tà ng để nghiên cứu rồi sau đó sáng tạo thêm bớt cho phù hợp với mử¹ quan của khán giả. Sự thực là 100% trang phục của phim cổ trang trên thế giới không bao giử giống y hệt với thời đại diễn ra, mà chỉ là sáng tạo của các nhà thiết kế dựa trên những tư liệu của lịch sử. Phim Anh hùng của Trương Nghệ Mưu là một ví dụ. Ai dám bảo thời Chiến Quốc người ta ăn mặc mà u sắc theo kiểu ngũ hà nh (Kim, Mộc, Thủy, Hửa, Thổ) như trong phim, và ai dám bảo không? Phim Hoà ng Kim Giáp đã từng là m các nhà sử học Trung Quốc sôi sục khi Trương đạo diễn cho các cung tần mử¹ nữ nhà Đường ăn mặc gợi cảm hết mức có thể. Ngà y xưa chắc không ai dám cho phụ nữ ăn mặc thế, nhưng người xem hiện đại thì ai cũng phải công nhận là đẹp và hấp dẫn, thế là đủ!

Phục trang trong phim lịch sử, phim cổ trang Việt Nam đang bị xem là yếu kém nhất. Hầu hết các phim đửu sử dụng trang phục vay mượn từ các đoà n tuồng hoặc cải lương, mà u sắc lòe loẹt kim sa lấp lánh (chỉ thích hợp ở sân khấu cho dễ bắt ánh sáng). Nhìn phục trang của các bộ phim kỷ niệm 1.000 năm Thăng Long cháº³ng ai biết câu chuyện thuộc vử triửu đại nà o khi vừa giống Tà u lại vừa mang đậm mà u sắc cải lương tuồng cổ! Tương tự là vũ khí và đạo cụ. Chúng ta không hử có một xưởng chế tác hoặc đầu tư thật sự nghiêm túc ở khâu nà y.

Trong đó vũ khí luôn là nỗi ám ảnh kinh hoà ng của các diễn viên, vì khác với các nước, ở Việt Nam... toà n chơi đồ thật! Diễn viên Quyửn Linh đã từng kể lại khi quay cảnh giáp lá cà giữa quân ta và quân Minh trong phim Trùng Quang tâm sử, anh lạnh tóc gáy khi thấy thiết kế phát cho các diễn viên quần chúng “ chủ yếu là dân địa phương “ những đao kiếm giáo mác thật, mà phần lớn trong số đó... bị rỉ sét vì ít bảo dườ¡ng.

Ai dám bảo đảm những diễn viên đó không nổi hứng lên và ... đâm chém thật “ vì họ có biết gì vử nghử đâu! Lúc ấy Quyửn Linh chỉ còn biết... cầu trời, sao cho xong cảnh quay còn giữ được mạng sống và không bị thương tích gì là phước đức lắm rồi. Thử hửi trong hoà n cảnh đó, ai còn đủ can đảm để diễn xuất nữa? Ngựa - con vật quan trọng nhất trong phim cổ trang - là thứ mà chúng ta hoà n toà n phải dùng đến... ngựa nhập khẩu để quay phim. Đây là đặc thù của vùng miửn và lịch sử. Ngựa của nước ta từ xưa đến nay hình thể nhử và thấp bé, chân ngắn nên dáng đi giống con la nhiửu hơn.

Trong các sách sử Việt Nam ghi lại, chúng ta chưa bao giử dùng sở đoản là đánh giáp lá cà với giặc phương Bắc bằng kửµ binh. Cà ng không dám đương đầu với kửµ binh Mông Cổ - được đánh giá thiện chiến nhất thế giới, chủ yếu do ngựa của họ to lớn khửe và dẻo dai ít nước nà o sánh kịp. Các nước không có truyửn thống vử ngựa, mỗi khi quay phim họ thường phải mua (phổ biến nhất là thuê) từ nước khác. Nếu có là m phim cổ trang chúng ta cũng nên theo cách đó.

Với kử¹ thuật hiện đại, phương án mua ngựa của nước ngoà i vử phối giống có thể khả thi, nhưng lại không hiệu quả vử kinh tế vì đầu ra cho ngựa đóng phim quá ít. Tuy nhiên cần phải nhớ kử¹ một điửu, có ngựa vẫn chưa đủ vì ngựa đóng phim là ngựa đã được huấn luyện rất kử¹ chỉ dà nh riêng cho công việc nà y, chứ không phải cứ thấy ngựa to khửe là có thể lôi ra quay phim được! Điửu phối cảnh hà nh động võ thuật và cố vấn các nghi thức ứng xử ăn nói của người xưa, chúng ta cũng không có vì chưa có tiửn lệ bao giử. Những cảnh hà nh động võ thuật trong phim chúng ta hiện nay chỉ ở mức... bằng Hong Kong 30 năm vử trước! Một phần do chúng ta không có dụng cụ chuyên ngà nh, phần khác thuộc vử khả năng sáng tạo còn kém do quá ít va chạm với thực tế.

Nhưng tất cả những yếu tố trên đây đửu không đáng sợ bằng thói quen xem phim lịch sử là các bà i giáo khoa lịch sử trang nghiêm đến độ khô cứng. Phim lịch sử chưa bao giử là bà i học lịch sử khô khan, 100% phim lịch sử thế giới đửu phải hư cấu dựa trên lịch sử thì mới hấp dẫn người xem.

Chỉ một nhân vật Tần Thủy Hoà ng nhưng điện ảnh Trung Quốc đã có nhiửu phiên bản điện ảnh khác nhau và hư cấu nà o thuyết phục khán giả hơn cả chính là phiên bản điện ảnh thà nh công - điửu nà y cũng đã được minh chứng bằng thực tế. 2. Các phương tiện truyửn thông đã nói quá nhiửu vử vấn nạn Dân ta không biết sử ta “ thể hiện qua các kết quả tuyển sinh đại học môn sử hà ng năm, như năm 2007: 58,5% bà i thi sử... có điểm 1 trở xuống! Phương pháp dạy lịch sử khô khan nhà m chán và thiếu khoa học là nguyên nhân chính dẫn đến thảm họa nà y.

Nhưng trong kỷ nguyên nghe nhìn hiện nay, sức mạnh của điện ảnh và truyửn hình lại có ảnh hưởng rất lớn tới giáo dục học đường. Ở Việt Nam, không hiếm bạn trẻ bử ra nhiửu giử sục tìm trên mạng internet những thông tin vử 13 triửu nhà Thanh, hoặc triửu đại Chosun của Hà n Quốc... khi vừa xem phim xong! Không nói chuyện Trung Quốc hay Hà n Quốc, chỉ cần nhìn sang nước láng giửng Thái Lan để biết rằng họ đã đử ra quốc sách để phát huy truyửn thống tự hà o vử lịch sử dân tộc thông qua phim ảnh, mà đứng đầu là hoà ng tử Chatrichalerm Yukol, 63 tuổi - người đã từng học đạo diễn ở Mử¹, là đồng môn với đạo diễn lừng danh Francis Ford Coppola. à”ng Yukol chủ yếu lấy những câu chuyện lịch sử từ hoà ng gia Thái Lan để đưa lên phim.

Năm 2001 là phim vử bà hoà ng hậu dũng cảm Suryothai, thế kỷ 16. Năm 2006, ông là m bộ phim vử cuộc đời của quốc vương Naresuan, thế kỷ 16. Năm 2007, ông cho ra mắt tiếp phần 2 của Naresuan. Những phim nà y đửu được thực hiện rất nghiêm túc với kinh phí khổng lồ. Hà ng triệu công chúng Thái Lan đón nhận nồng nhiệt những bộ phim nà y một cách tự hà o, góp phần biến 3 phim kể trên trở thà nh những tác phẩm ăn khách bậc nhất trong lịch sử Thái Lan. Nhiửu người đổ lỗi cho các đà i truyửn hình thi nhau nhập và chiếu phim dã sử cổ trang của Trung Quốc, Hà n Quốc và Hong Kong - khiến giới trẻ nước ta hiện quá rà nh sử Tà u (!).

Nhưng đáng trách hơn là ngà nh điện ảnh và truyửn hình Việt Nam đã không có những động thái cần thiết, để định hướng và khuyến khích các thà nh phần tham gia sản xuất phim lịch sử. Đơn cử ở HTV (TP.HCM) doanh thu già u có bậc nhất cả nước vẫn còn khoán kinh phí cho các hãng là m phim cổ trang 400 triệu/tập (khoảng 20.000 USD) thì thử hửi ai còn dám là m?

Là m phim lịch sử nên và cần được xem là quốc sách trong bước phát triển văn hóa giáo dục của đất nước. Nếu lớp trẻ vô cảm với lịch sử nước nhà , sẽ có nguy cơ vô cảm trước vận mệnh của dân tộc...