Gặp lại mình trên sông thơ

Nguyễn Ngọc Аạt không những là  người lính dũng cảm nhiửu chiến công, một thương binh và  một doanh nhân thà nh đạt, anh còn là m thơ rải rác từ thời học trò đến bây giử xuất phát từ tâm hồn yêu thơ, yêu văn học. Lý giải điửu nà y xin ví dụ bằng câu nói của một doanh nhân có tiếng: "Yêu thơ là  phẩm chất tự nhiên của người lương thiện. Một nhà  buôn không yêu thơ dễ biến thà nh một tên lừa đảo, một nhà  chính trị không yêu thơ dễ biến thà nh kẻ độc tà i".

Người có câu nói nà y được xếp và o hà ng thi sĩ (Phạm Tiến Duật trong "Vừa là m vừa nghĩ"- trang 243). Sau những tác phẩm trên, gần đây Nguyễn Ngọc Аạt cho ra mắt tập sách "Thơ và  đời" - NXB Văn học, 2011 với ba phần chính: Thơ Nguyễn Ngọc Аạt, Thơ thầy bạn gần xa viết tặng Nguyễn Ngọc Аạt và  gia đình, Chân dung Nguyễn Ngọc Аạt qua báo chí... Gần 400 trang sách mang đầy đủ những tư liệu cần thiết, công phu và  đẹp đẽ hình thức.

"Thơ và  đời" là  tập hợp quãng thời gian cuộc đời đã đi qua trước nay của Nguyễn Ngọc Аạt. Tên của tập sách đã nói rõ nội dung gồm hai mảng không lẫn.

Trước hết là  Phần I: Thơ Nguyễn Ngọc Аạt. Nguyễn Ngọc Аạt vẫn cho rằng thơ là  nhu cầu tự thân, là  giải toả, sẻ chia với người, với đời. Thế nên gặp bạn thơ nà o anh cũng chỉ nhận mình là  "nghiệp dư".

Dẫu vậy đọc hết 55 bà i trong tập sách ta bắt gặp một tâm hồn thơ nhiửu năng lượng, nhiửu bà i, nhiửu câu đã tiệm cận thơ đúng nghĩa. Tác giả đã viết từ đầu những năm 70 thế kỉ trước khi đang còn trong quân ngũ, thời chiến tranh đang bước và o quyết định, ác liệt nhất. Có lẽ bởi trong hoà n cảnh ấy nên thơ Nguyễn Ngọc Аạt đã thực và  lắng hơn chăng? Ấy là  các bà i viết vử người em trai liệt sĩ: "Vử với em, Bát cơm trăm ngà y, ào em"... Từ: "Аát ơi còn có mất gì hơn em/ Cắm đầu chạy giữa nhớ quên/ Mong chiửu chậm lại ngõ quen anh vử". Аến: "Nhớ em cháy cả bóng chiửu/ Sông sâu núi thẳm bao nhiêu nỗi niửm". Rồi: "Khói hương vòng nẻo tái tê/ Câu thơ anh gọi em vử cố hương"... thật tâm trạng và  cảm động.

Còn mất mát gì hơn khi người em cùng khúc ruột, lại là  út "Già u con út, khó con út" hi sinh nơi chiến trường Quảng Trị lúc vừa 20 tuổi. Dẫu có "cắm đầu chạy giữa nhớ quên" mông lung thì chiửu vẫn cứ trôi thường lệ, không chậm theo ý người được, không để anh gặp em nhiửu hơn dù chỉ trong tâm tưởng. Nhớ trong chiửu thực chưa đủ thì tìm nhớ "bóng chiửu" đến cháy cả lên! đến "nghĩa trang cử đã bạc", "khói hương vòng nẻo" vẫn không chịu rời xa nỗi "tái tê". Những ngôn từ có chọn lọc, phát hiện và  đặt đúng chỗ: "bóng chiửu, vòng nẻo, bạc thà nh"... đã tạo được điểm nhấn.

Vử đử tà i, Nguyễn Ngọc Аạt cũng khá nhiửu đử cập. Tình yêu có các bà i: "Nhớ, Yêu, Không đử, Lên chùa Tiên"... Thầy, bạn, đồng đội, người thân có: "Thầy Phan, Thương em, Tiễn bạn, Gặp lại mình trên dòng sông thơ, Tiễn cha, Mẹ, Vội, Sáng"... Những độc thoại nghiêng vử nhân tình thế thái có: "Buôn, Buồn, Tự trà o, Аôi ngả, Từ nay"... Trong số kể trên, có thể điểm những bà i khá chuông chắn như: "Một ngà y giản dị, Vội, Аêm, Không đử"... Những câu đã dấu ấn chất thơ của cây bút từng trải là : "Dãi dầu quen bước nà o ai biết/ Vầng nguyệt thu mình đợi thời gian" (Than thân). "Mỗi vẹn tròn neo một khúc dở dang"(Ta tiễn ta đi). "Bên đục bên trong sông An Cựu/ Nhớ đồng đội xưa khát trên rừng" (Gặp lại mình trên sông thơ). "Cảm ơn dòng nước ngược/ Cho dòng đời chảy xuôi" (Cảm ơn dòng nước ngược). "Nước đời trong đục bao nhiêu nước cử" (Nước).

Bà i tác giả đặt lên đầu: "Tiễn cha" - bà i thơ dà i xúc động, đã lược ghi những dấu mốc thời gian, cuộc đời vử người cha thân yêu của mình. Người đã gặp quá nhiửu bão táp nhưng không vùi dập được, vẫn định hướng đúng đắn và  thắp lên vững tin cho con cháu: "Mấy mươi năm giữa ngậm ngùi/ Vẫn yêu thương những đầy vơi cõi nà y". Người đã đúc rút được chân lý từ va đập chính cuộc đời mình. Thương cha - một nhân cách kính trọng nên Nguyễn Ngọc Аạt đã dà nh nhiửu câu thơ bà y tử: "Mấy phen cay đắng nghẹn lòng/ Những oan trái nổi bão giông dập vùi"... Khi cha mất, thương cha không những tất cả các con vử báo hiếu, mà  còn có cả người con liệt sĩ cũng lặn lội tìm vử trong tâm tưởng của tác giả: "Em con - liệt sĩ quê nghèo/ Hồn đang bước thấp bước cao tìm vử"...

Phần II: Gồm những bà i thầy, bạn gần xa viết tặng Nguyễn Ngọc Аạt và  gia đình. 14 bà i thơ của các tác giả: Аại đức Thích Thanh Thọ, Bình Thanh, Nguyễn Thế Аộ, Vũ Trọng Cường, Hoà ng Trúc Long, Bùi Thị Trà o, Nguyễn Thế Khôi... Nội dung đửu bà y tử tình cảm với Nguyễn Ngọc Аạt, gia đình và  quê hương à Yên, Nam Аịnh. Аọc phần nà y ta dễ nhận ra được Tình nặng hơn Thơ, dẫu vậy vẫn có những câu, ý hay. Vử người mẹ già  trăm tuổi: "Nâng niu tâm nguyện một đời/ Mái đầu sương tuyết sợi rơi, sợi còn" (Bình Thanh - bà i Mẹ). Với một vùng đồng chiêm Phố Cháy, à Yên “ quê Nguyễn Ngọc Аạt: "Dà i rộng đẩu đâu cũng từ lử­a nước/ Từ lam lũ củ khoai hạt thóc/ Con sóng ngà y nao vỗ lối ta vử" (Аà o Vĩnh - bà i Ở Phố Cháy, à Yên). Bà i "Hoạ"... của Nguyễn Thế Khanh cũng khá sát với thơ và  tính cách Nguyễn Ngọc Аạt: "Nợ cho dòng nước chảy xuôi đến cùng/ Nợ cho nước đục thà nh trong"...

Các bà i viết giới thiệu, nhận xét, bình thơ Nguyễn Ngọc Аạt cũng được trân trọng tập hợp trong sách. Аó là : "Người cựu chiến binh, doanh nhân mang tâm hồn thi sĩ" (Аỗ Phương Thảo), thơ Nguyễn Ngọc Аạt (Аỗ Ngọc Mai), Nguyễn Ngọc Аạt - Khách thơ, Vũ Ngọc Phác), Người thương binh, doanh nhân ấy và  thơ (Nguyễn Thế Kiên).

Mỗi bà i có cách triển khai riêng nhưng đửu chung cách nhìn: Một người bận bịu bao công chuyện, bao mưu sinh mà  thơ vẫn đồng hà nh. "Có lẽ vì thế mà  anh đã là m xúc động mọi người bởi tứ thơ viết ra" (Аỗ Phương Thảo). Còn Vũ Ngọc Phác đọc thơ Nguyễn Ngọc Аạt đúng tạng: "Kết luận, triết lý mà  như không, để dễ đi và o lòng người đọc... Mượn ý thơ anh, gọi Nguyễn Ngọc Аạt là  KHàCH THÆ  vì anh luôn là  khách thân thiện và  nhiệt tình của giới văn nghệ. Anh luôn mở lòng đón khách văn chương". Аiửu nà y đâu phải cây bút nà o cũng là m được?

Tác phẩm "thơ và  đời" của Nguyễn Ngọc Аạt

Phần III: Chân dung Tổng Giám đốc... Gồm các bà i có thể loại: Ghi chép, Phửng vấn, Bút kí. Ngoà i và i bà i viết vử kỉ niệm với Nguyễn Ngọc Аạt, còn lại nội dung đửu xoay quanh cuộc đời nhân vật chính, đậm nét nhất là  thời gian anh trong quân ngũ và  phụ trách doanh nghiệp.

Аan cà i và o hà nh trình là  với những người thân đặc biệt với cha mẹ và  người phụ nữ - người vợ - hậu phương tin cậy: Lan Phương. Có thể tóm lược những nét chính mà  bà i viết nà o cũng đử cập: Năm 17 tuổi học xong phổ thông tại trường cấp III à Yên, cân nặng 39kg, Nguyễn Ngọc Аạt viết đơn nhập ngũ, được biên chế và o tiểu đoà n Tống Văn Trân cùng hơn 500 người con quê hương à Yên, Nam Аịnh.

Vượt Cúc Phương, Ninh Bình tới vùng núi rừng Thạch Thà nh, Thanh Hoá luyện quân rồi tập kết ở Quảng Bình trước khi lên đường chi viện cho chiến trường miửn Nam. Nguyễn Ngọc Аạt đã chiến đấu ở mặt trện Trị Thiên Huế khói lử­a, tham gia bao trận đánh ác liệt, chứng kiến bao đồng đội hi sinh. Bao nhiêu sống chết gang tấc, bao nhiêu kỉ niệm bi hùng, bao nhiêu tình nghĩa đồng đội máu thịt... Bảy năm trong quân ngũ với binh nhì, binh nhất, chiến sĩ liên lạc, trinh sát an ninh miửn, thiếu uý, đại đội phó... Аược tặng thưởng nhiửu phần thưởng: Danh hiệu dũng sĩ diệt Mử¹, Dũng sĩ diệt xe cơ giới, Huân chương chiến công. Аược kết nạp lớp Аảng viên Hồ Chí Minh ngay tại chiến trường khi chưa tròn 21 tuổi (năm 1971).

Năm 1972 Nguyễn Ngọc Аạt bị thương, năm 1973 được điửu ra Bắc điửu dườ¡ng tiếp. Thời điểm nà y là  dấu mốc chuyển nối rất quan trọng từ một chiến sĩ thương binh sang viên chức, cán bộ sự nghiệp và  doanh nghiệp thà nh một vệt liệt tục: Học Аại học Kinh tế-Quốc dân, cán bộ tỉnh Аoà n, Bí thư Аảng bộ tỉnh Аoà n Hà  Nam Ninh, Phó giám đốc xí nghiệp gạch Ba Quà n, Bí thư Аảng bộ Sở Xây dựng, Giám đốc rồi Tổng Giám đốc công ty cấp nước Nam Аịnh.

Quá trình công tác, khó khăn có phần nhiửu hơn thuận lợi mà  một cựu chiến binh, một thương binh đã cùng đơn vị đạt gần 20 danh hiệu: Huân chương Lao động hạng Nhất, Danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang, Cúp Sen và ng, Siêu cúp thương hiệu mạnh Việt Nam...

Riêng cá nhân Nguyễn Ngọc Аạt có 11 danh hiệu: Doanh nhân Việt Nam tiêu biểu, Huân chương lao động hạng ba, Giải thưởng Bạch Thái Bưởi, Doanh nhân Văn hoá... và  các chức danh: Chủ tịch Hội cấp thoát nước miửn Bắc, Uỷ viên TW Hội cấp thoát nước Việt Nam, Thà nh viên Hiệp hội nước Châu à - Thái Bình Dương. Có được thà nh quả không nhử ấy, trong 40 năm cống hiến bên cạnh những danh xưng phải là  người có bản lĩnh, kiến thức, tâm huyết, niửm tin và  nhân bản...

9 bà i viết phần nà y của 9 tác giả đã được đăng tải trên các báo, Tạp chí TW, địa phương. Báo chí, phửng vấn thiên vử cụ thể, nhiửu số liệu dẫn chứng, còn ghi chép, bút kí, chất văn chương được chú ý nhiửu hơn. Nhưng ngoà i nội dung người đọc còn thấy những tri âm, tri kỉ của các tác giả với nhân vật.

Ở bà i "chuyện của chúng tôi" những linh hồn lính đã hiện vử trong Nguyễn Ngọc Аạt: "Viết đi, viết giúp chúng mình. Bọn mình phù hộ cho cậu vử được, cớ sao cậu không nói giúp chúng mình?" (trang 114). Câu trả lời phửng vấn với Hùng Sơn - Ngọc Lâm của Аạt: "Với tôi, tôi đang sống là m việc cho cả những đồng đội và  những đứa em trai mãi mãi không vử" (tr.124).

Một doanh nhân trong cơ chế thị trường cũng rễ bị đánh lừa, cám dỗ nên Nguyễn Ngọc Аạt đã tâm sự: "Doanh nhân ắt phải buôn bán nhưng tình người không thể bán buôn... Lúc nà y tôi cũng nhớ lời dặn của bố tôi khi còn nhử: Sống ở đời nếu chịu ơn ai khi được "mở mà y mở mặt" phải tìm cách đáp đửn có khi gấp mười, gấp trăm cũng không nên tính toán" (trang 149 - phửng vấn của Giang Linh). Bà i "Một thời áo lính, một thời bình" của Hà  An, ngoà i Nguyễn Ngọc Аạt tác giả còn kể nhiửu vử gia đình trong đó anh cả Nguyễn Ngọc Hồ. Bởi chính người anh nà y là  tấm gương, có ảnh hưởng lớn tới từng bước đi của các em. Bà i "Аông Trường Sơn những ngà y mưa lũ", Lê Hoà i Nam kể vử chuyến đi thăm chiến trường xưa cùng Nguyễn Ngọc Аạt ở Trị Thiên Huế. Nhà  văn chi tiết hơn vử Quảng Trị ngà y ấy: "Mử¹ đã ném xuống Quảng Trị khoảng 328.000 tấn bom, sức công phá của nó bằng 7 quả bom nguyên tử­ mà  chúng đã ném xuống Hirôsima, Nhật Bản năm 1945... Аể giữ thà nh cổ 81 ngà y đêm trên 2500 sĩ quan và  chiến sĩ đã ngã xuống trong nội thà nh" (tr 182-183). Câu chuyện người sống, người chết hôm qua được Lê Hoà i Nam "kéo dà i suốt cả chiửu mưa lũ Аông Trường Sơn hôm nay"... Ở "chyện đời một doanh nhân và ng" nhà  thơ Ngô Minh nhấn mạnh: "Là m giám đốc trăm ngà n việc cật lực thế nhưng có dịp là  anh vù và o Huế, đi đến nghĩa trang Phước Tượng (Phú Lộc) thắp nhang cho từng ngôi mộ. Anh đứng ngẩn ngơ hà ng giử liửn, tay sử lên tấm bia từng đồng đội thân yêu của mình" (tr 196). Nguyễn Ngọc Аạt còn cho biết: Khi nghỉ chế độ quử¹ thời gian rộng rãi hơn, nghĩa vụ với đồng đội đã khuất đặt lên hà ng đầu, anh sẽ trở lại thăm viếng kể cả sẽ cùng các cá nhân, tổ chức tìm kiếm hà i cốt liệt sĩ. Và  đây nữa: "Một chặng đường dà i 43 năm buồn vui khóc cười, nay đây mai đó, Nguyễn Ngọc Аạt vẫn vững và ng bản lĩnh người lính cụ Hồ, nhẫn nại và  cương trực" (tr 207).

Riêng "Аi qua thời gian" và  "Аường đời lắm ngả" của Аà o Vĩnh giới thiệu hai tập truyện kí "Giông tố trước bình minh" và  "Vượt đường gió táp" do Nguyễn Ngọc Аạt kể, Hoà ng Trúc Long ghi. Bà i viết đã tóm tắt bước đường đại gia đình dòng họ Nguyễn Ngọc gồm các thế hệ đi qua thế kỉ XX ở quyển một. Quyển hai: Khuôn lại trong gia đình thà nh viên Аạt-Phương. Quê hương, gia đình những bước đi của các nhân vật chính, phụ trong truyện kí người đọc có thể tìm thấy được những nét chính chân thực...

Ở ghi chép "Các nhà  văn xứ Huế với chuyến đi tiến tới Аại hội Nhà  văn" và  "Nhà  văn Huế hà nh phương Bắc" của Nguyễn Khắc Phê và  Ngô Minh, ghi lại chuyến đi nhiửu sự kiện, lắm tình cảm. Cuộc "dã ngoại" nà y dẫu chủ định hay ngẫu hứng cũng bắt đầu từ lời mời tha thiết, thực lòng của một doanh nhân ngà nh nước hiếu khách Nam Аịnh.

Mặc dù chỉ cùng đoà n nhà  văn cố đô gồm: Nguyễn Khắc Phê, Hồng Nhu, Tô Nhuận Vử¹, Trần Thuử³ Mai, Nguyễn Khắc Thạch, Ngô Minh, Lâm Thị Mử¹ Dạ, Mai Văn Hoan, Vĩnh Nguyên đến một số điểm: Mộ Tú Xương, tượng Quốc công tiết chế Trần Hưng Аạo (TP Nam Аịnh), là ng Аại Hoà ng và  nhà  lưu niệm Nam Cao (Lý Nhân, Hà  Nam) và  phần mộ, nhà  lưu niệm, nhà  thử Nguyễn Bính (Vụ Bản, Nam Аịnh) nhưng cả khách lẫn chủ đửu nhiửu kỉ niệm, nhiửu ý nghĩa, ân tình... Cuối tập sách còn in gần trăm bức ảnh mà u ghi lại những khoảnh khắc không quên và  năm ca khúc phổ thơ Nguyễn Ngọc Аạt cũng là  một bổ xung có sắp đặt để phong phú thêm.

Trước "Thơ và  Đời" - một tập sách khá "nặng tay" giấy tốt, in đẹp, xin lấy lại câu trong bà i "Аường đời lắm ngả" để kết thúc bà i viết nà y: "...